Poziom cukru po jedzeniu — jaki jest prawidłowy, od czego zależy?

Glukoza to cukier prosty, będący podstawowym źródłem energii człowieka. Stężenie glukozy w organizmie regulowane jest przez hormon trzustkowy – insulinę. Stężenie glukozy we krwi zwiększa się po spożyciu posiłku. Reaguje na to trzustka, która wytwarza i uwalnia insulinę. Zarówno zbyt wysoki, jak i zbyt niski poziom glukozy we krwi może być niebezpieczny dla zdrowia organizmu.

Glikemia poposiłkowa

Glikemia poposiłkowa (PPG) to najprościej mówiąc, poziom cukru we krwi po spożyciu posiłku. Stężenie glukozy wzrasta po około 10 minutach od rozpoczęciu posiłku.

U osób zdrowych maksymalne stężenie glukozy pojawia się około 60 minut od rozpoczęcia posiłku i zazwyczaj nie przekracza 120-140 mg/dl. Poziom glukozy powraca do stanu przed posiłkiem w ciągu 2-3 godzin [1, 2].

Co wpływa na poziom cukru po posiłku

Na stężenie glukozy w organizmie ma wiele czynników zarówno zewnętrznych, jak i wewnętrznych. Na poziom cukru w organizmie wpływa między innymi rodzaj oraz ilość spożywanego posiłku. Istnieją badania, które pokazują, że posiłki bogate w tłuszcz i białko mają związek z wysoką glikiemią poposiłkową. Inne badania obrazują wpływ indeksu glikemicznego na poziom cukru w organizmie po posiłku. Spożywanie żywności o niskim indeksie glikemicznym ma większe prawdopodobieństwo pojawienia się hiperglikemii niż spożywanie żywności o wysokim indeksie glikemicznym.

Jest to zgodne z obniżoną ogólną odpowiedzią glikemiczną na posiłki o niskim IG [3]. Ciekawostką jest, że istnieją badania potwierdzające skuteczne działania posiłków z octem w obniżeniu poziomu cukru we krwi po posiłku [4]. Na glikemię poposiłkową ma wpływ również aktywność fizyczna. Regularne ćwiczenia fizyczne mogą wpłynąć pozytywnie na poprawę poposiłkowego stężenia glukozy we krwi [5]. Na wysokość stężenie glukozy po posiłku mają wpływ również takie czynniki jak stężenie glukozy na czczo, glikemia przed posiłkiem, motoryka żołądka, sprawność układu hormonalnego, stężenie i wchłanianie glukagonu oraz metabolizm glukozy [6].

Hiperglikemia

Zbyt wysoki poziom cukru w organizmie nazywamy hiperglikemią. Na hiperglikemię mogą wskazywać takie objawy jak oddawanie moczu w dużych ilościach, utrata apetytu, utrata masy ciała, osłabienie organizmu i senność, nudności i wymioty, bóle brzucha i głowy, przyspieszone tętno, uczucie pieczenia w jamie ustnej. Hiperglikemia może być spowodowana między innymi błędami związanymi z wyborem odpowiednich posiłków (np. zbyt dużą ilością węglowodanów w posiłku). Hiperglikemię może również wywołać zbyt niska aktywność fizyczna lub błędy związane z prawidłową insulinoterapią u osób cierpiących na cukrzycę (np. zbyt mała dawka insuliny czy pominięcie całej dawki).

Hiperglikemię mogą również wywołać choroby współistniejące takie jak infekcja organizmy, gorączka, zatrucie pokarmowe, uraz czy infekcja. Hiperglikemia wiąże się z podwyższonym ryzykiem wystąpienia wielu chorób. Może mieć wpływ między innymi na rozwój cukrzycy typu 2 czy też wystąpienie chorób układu sercowo-naczyniowego. Istnieje wiele badań, które potwierdzają związek pomiędzy wysokim stężenie cukru w organizmie a ryzykiem i zgonem z powodów chorób układu krążenia. Hiperglikemia może mieć również wpływ na podwyższone ryzyko pojawianie się otyłości [2, 7, 8, 9, 10].

Hipoglikemia

Hipoglikemia to zjawisko odwrotne do hiperglikemii. Hipoglikemia oznacza zbyt niskie stężenie glukozy we krwi. O hipoglikemii mówimy, gdy stężenie glukozy spada poniżej 70 mg/dl. Hipoglikemia nie występuje zazwyczaj u osób zdrowych. Mogą się z nią zmagać osoby cierpiące na cukrzycę. Gdy pacjent, który stosuje insulinę nieumyślnie przyjmie zbyt dużą jej dawkę w stosunku do spożytego posiłku lub pora jej podania będzie nieprawidłowa, działanie insuliny jest zbyt silne i poziom cukru osiąga zbyt niski poziom.

Hipoglikemia może być również spowodowana pominięciem lub zbyt małą objętością posiłku, nagłym dużym wysiłkiem fizyczny, utratą masy ciała bądź spożyciem alkoholu czy narkotyków. Objawy poprzedzające hipoglikemie zwykle pojawiają się nagle. Do objawów zbyt niskiego stężenie glukozy możemy zaliczyć uczucie głodu, osłabienie organizmu, bóle głowy i brzucha, nudności, niepokój i lęk, dreszcze, pot, kołatnie serca, podwójne widzenie lub rozszerzone źrenice, senność, drgawki lub utrata przytomności. Objawy są różne, mogą wystąpić stopniowo. Hipoglikemia może mieć negatywne skutki zdrowotne. Przy częstym występowaniu hipoglikemii istnieje podwyższone ryzyko chorób takich jak miażdżyca, chorób układu sercowo-naczyniowego, zaburzeń rytmu serca, a w najgorszym przypadku może doprowadzić do zgonu [2, 11, 12].

Podsumowanie

Zarówno zbyt wysokie oraz zbyt niskie stężenie glukozy we krwi po posiłku (glikemia poposiłkowa) może być niebezpieczna dla zdrowia oraz życia człowieka. Warto kontrolować poziom cukru w organizmie, bo jego nieprawidłowe stężenie wiązać się może z podwyższonym ryzykiem chorób układu sercowo-naczyniowego lub może mieć bezpośredni związek z cukrzycą.

Bibliografia:

1. Sierdzki, J. (2009). Glikemia poposiłkowa – niezależny cel leczenia cukrzycy. Diabetologia praktyczna, 10, 1-3.
2. Cukrzyca i Ty. Krótki przewodnik. Pobrano 31.08.2020 z https://www.szkolacukrzycy.pl/szkoly/0/122/cukrzyca.pdf
3. Bell, K.J., Smart, C.E., Steil, G.M., Brand-Miller, J.C., King, B., Wolpert, H.A. (2015). Impact of fat, protein, and glycemic index on postprandial glucose control in type 1 diabetes: implications for intensive diabetes management in the continuous glucose monitoring era. Diabetes Care, 38(6), 1008-1015.
4. Shishehbor, F., Mansoori, A., Shirani, F. (2017). Vinegar consumption can attenuate postprandial glucose and insulin responses; a systematic review and meta-analysis of clinical trials. Diabetes Res Clin Pract, 127, 1-9.
5. Kearney, M.L., Thyfault, J.P. (2016). Exercise and Postprandial Glycemic Control in Type 2 Diabetes. Curr Diabetes Rev, 12(3), 199-210.
6. Strojek, K., Majkowska, L., Zozulińska, D., Gumprecht, J., Krzymień, J., Małecki, M. (2007). Postprandial glycemia: review of current pathophysiological, epidemiological and clinical aspects. Polskie archiwum medycyny wewnętrznej, 117, 4-5.
7. Ceriello, A., Genovese, S. (2016). Atherogenicity of postprandial hyperglycemia and lipotoxicity. Rev Endocr Metab Disord, 17(1), 111-116.
8. Gerich, J.E. (2006). Postprandial hyperglycemia and cardiovascular disease. Endocr Pract, 12, 47-51. 
9. Wolnik, B., Orłowska-Kunikowska E. (2007). Hiperglikemia poposiłkowa i jej znaczenie w praktyce klinicznej. Choroby Serca i Naczyń, 4, 10-17.
10. Yoshinaga, K., Mitamura, R. (2019). Effects of Undaria pinnatifida (Wakame) on Postprandial Glycemia and Insulin Levels in Humans: a Randomized Crossover Trial. Plant Foods Hum Nutr, 74(4), 461-467.
11. International Hypoglycemia Study Group (2017). Glucose Concentrations of Less Than 3.0 mmol/L (54 mg/dL) Should Be Reported in Clinical Trials: A Joint Position Statement of the American Diabetes Association and the European Association for the Study of Diabetes Diabetes Care ,40(1), 155-157.
12. Kania, L. (2017). Hipoglikemia w cukrzycy typu 1. Post N Med., 30(2), 95-98.
13. Syta, A., Sanofi-Aventis, Gołdyn A. (2017) Hipoglikemia poradnik dla pacjentów stosujących insulinę i ich bliskich. Pobrano z https://www.szkolacukrzycy.pl/szkoly/0/272/Poradnik_dla_Pacjenta_Hipoglikemia.pdf