Probiotyki w ciąży. Jak probiotyki wpływają na zdrowie matki i dziecka

Ciąża to czas zmian immunologicznych i fizjologicznych w organizmie kobiety. Zmienia się mikrobiom jelita i pochwy, a skład mikroflory ma wpływ na zdrowie metaboliczne i immunologiczne potomstwa.

Zmiany mikroflory w ciąży

Zaobserwowano, że mikroflora matki w trzecim trymestrze ciąży wykazuje oznaki stanu zapalnego, otyłości i spadku wrażliwości komórek na insulinę, tak jak obserwuje się u osób nadmierną masą ciała.

W mikrobiomie pochwy zdrowych kobiet, dominuje wysoki odsetek bakterii Lactobacillus, które wytwarzają kwas mlekowy, chroniąc przed rozwojem bakterii chorobotwórczych. W czasie ciąży różnorodność i bogactwo mikrobiomu pochwy spada.

Dodatkowo złe nawyki żywieniowe i brak aktywności fizycznej może mieć wpływ na rozwój chorób metabolicznych, takich jak otyłość lub cukrzyca typu 2.

Wykazano, że kobiety w ciąży z nadwagą mają inny skład mikrobiomu niż ciężarne z prawidłową masą ciała, między innymi wyższą liczebność Bacteroidetes, Staphylococcus i Clostridium, a niższą Bifidobacterium. Wpływa to także na niemowlęta, u których zaobserwowano niższy poziom bakterii ze szczepu Bifidobacterium.

Probiotyki w ciąży a zdrowie potomstwa

Przeprowadzono liczne badania nad suplementacją probiotykami przez kobiety ciężarne na zdrowie potomstwa. Przegląd badań dostarcza niespójne informacje i wciąż potrzebne są randomizowane i kontrolowane badania, które szczegółowo określą skład probiotyków, dawkę, czas stosowania i obejmą dużą grupę badanych. Jednak obecne wyniki badań są obiecujące i pokazują że suplementacja probiotykami przez ciężarne pozytywnie wpływa na zdrowie potomstwa.

Cukrzyca ciążowa

Cukrzyca ciążowa to stopień nietolerancji glukozy rozpoznawalny w okresie ciąży u zdrowych kobiet. Jest to stan niebezpieczny dla rozwijającego się płodu ze względu na ryzyko przerostu komórek Beta wysp trzustkowych Langerhansa, spowodowanych nadmiernym wydzielaniem insuliny przez płód.

Niekontrolowana cukrzyca ciążowa zwiększa ryzyko wad wrodzonych, makrosomii, hipoglikemii noworodków, hipokalcemii, a nawet śmierci. Kobiety z cukrzycą ciążową mogą rozwinąć insulinooporność z powodu zmian hormonalnych, przyrostu masy ciała lub zmian w mikroflorze jelitowej. Dlatego tak ważne jest dbanie o prawidłową glikemię w ciąży.

Wyniki badań pokazują, że suplementacja probiotykami poprawia insulinowrażliwość, zmniejsza stężenie glukozy i insuliny na czczo oraz reguluje metabolizm glukozy. Nie zaobserwowano wpływu  probiotyków na antropometrię noworodków i stężenie lipidów we krwi u matek.

Przeprowadzono niewielką liczbę badań, ale niektóre znich pokazują, że odpowiednia dla kobiet w ciąży dieta i stosowanie probiotyków powoduje spadek ryzyka cukrzycy ciężarnych z 34% do 13%.

Inne wyniki badań

Ponadto wykazano, że:

• Suplementacja probiotykami przez kobiety ciężarne zmniejsza ryzyko martwiczego zapalenia jelit u noworodków. Szczególnie korzystny wpływ miał probiotyk zawierający szczepy bakterii: Lactobacillus, Bifidobacterium i S.Thermophilus.
• Stosowanie probiotyków przez kobiety w ciąży związane było z niższym ryzykiem wystąpienia egzemy u dziecka do 6 miesiąca życia i zapaleniem błony śluzowej nosa i gardła między 18 a 36 miesiącem życia.
• Suplementacja nie zmniejsza ryzyka astmy oskrzelowej.

Stres oksydacyjny

Określone szczepy bakterii kwasu mlekowego mają działanie przeciwutleniające, dlatego probiotykoterapia u kobiet z cukrzycą ciężarnych zmniejsza stres oksydacyjny w przypadku wystąpienia hiperglikemii. Inne badania pokazują, że probiotyki zapobiegają powstawaniu przepuszczalności jelit oraz regulują wydzielanie cytokin prozapalnych, powodując spadek IL-6 i TNF-alfa.

Biegunki i infekcje żołądkowo-jelitowe u niemowląt

Badacze zainteresowali się gatunkami ze szczepu: Bifidobacterium Lactis i Rhamnosus na wzrost płodu, zdrowie matki, występowanie biegunek  i zachorowalność  niemowląt do pierwszego roku życia. Badanie wykazało, że w grupie kontrolnej (przyjmującej probiotyki) zaobserwowano  dwukrotnie rzadsze występowanie infekcji żołądkowo-jelitowych i wymiotów. Biegunki występowały rzadziej w grupie kontrolnej niż w placebo, jednak nie były to różnice istotne statystycznie.

Karmienie piersią

Karmienie piersią wpływa korzystnie na mikrobom jelitowy dziecka. Mleko matki, przekazywane dziecku podczas karmienia, bogate jest w pałeczki kwasu mlekowego i bifidobakterie. Spożywanie suplementów probiotycznych powodowało wzrost pałeczek kwasu mlekowego i bifidobakterii w siarze i w mleku dojrzałym.

Suplementacja probiotykami przez kobiety karmiące wpływa pozytywnie na skład mleka, oraz na rozwój układu odpornościowego dziecka poprzez regulacje odpowiedzi typu Th1 i Th2. Dodatkowo u dzieci kobiet z grup badanych (spożywających suplementy probiotyczne), zaobserwowano mniejszą liczbę zaburzeń żołądkowo-jelitowych.

Jedno z randomizowanych, podwójnie zaślepionych badań na 415 kobietach ciężarnych pokazało, że suplementacja probiotykami zmniejsza częstość występowania egzemy u dzieci. Badania pokazują, ze suplementacja nie zmniejsza ryzyka alergii u dzieci, ale ma rolę zapobiegawczą w przypadku wystąpienia egzemy.

Alergia

WAO, czyli Światowa Organizacja Alergologiczna w 2015roku zaleciła suplementację probiotykami:

• Kobietom ciężarnym o wysokim ryzyku urodzenia dziecka alergicznego.
• Kobietom, które karmią piersią  niemowlęta o wysokim ryzyku alergii.
• Niemowlętom o dużym ryzyku wystąpienia alergii.

🔎 Badanie przeprowadzone przez Lan Jiang i współpracowników [7] oceniło wpływ suplementacji probiotyków na ryzyko alergii pokarmowych oraz rolę mikrobioty jelitowej. Systematyczny przegląd i meta-analiza obejmowały 37 badań, które wykazały, że suplementacja probiotyków w ciąży i w okresie niemowlęcym zmniejsza ryzyko alergii pokarmowych o 21%, alergii na mleko krowie o 49% oraz alergii na jaja o 43%. Suplementacja probiotyków tylko w okresie niemowlęcym obniżała ryzyko alergii na mleko krowie o 31%, podczas gdy suplementacja tylko w ciąży nie miała zauważalnego wpływu. Korzyści były widoczne przy stosowaniu ponad dwóch gatunków probiotyków, a codzienny wzrost o 1.8 × 10^9 jednostek tworzących kolonie podczas ciąży i niemowlęctwa korelował z 4% redukcją ryzyka alergii pokarmowych. Dzieci z alergiami pokarmowymi miały charakterystyczne profile mikrobioty jelitowej, które zmieniały się wraz z wiekiem. Suplementacja probiotyków w ciąży i niemowlęctwie nie tylko zmniejsza ryzyko alergii pokarmowych, ale także wpływa na zmiany w składzie mikrobioty jelitowej dzieci.

Wnioski

Zapobieganie otyłości, insulinooporności i hiperglikemii w ciąży odgrywa istotną rolę w kształtowaniu zdrowia dziecka.

Jednak często sama zmiana stylu życia jest trudna do wdrożenia i mało skuteczna. Obiecujące stają się probiotyki, które w ostatnim czasie zdobywają coraz większą sławę, ze względu na pozytywny wpływ na zdrowie człowieka.

Nieliczne badania pokazują, że stosowanie probiotków przez kobiety ciężarne zdrowe, otyłe i z cukrzycą, poprawiają parametry zdrowia dziecka i mogą mieć rolę ochronną przed rozwojem wielu chorób. 

Suplementacja probiotykami jest bezpieczna i nie powinna negatywnie wpłynąć na zdrowie. Jednak są szczególne przypadki osób, które powinny zachować szczególną ostrożność: pacjenci z niedoborem odporności, ze zwiększonym ryzykiem sepsy, osoby z nieszczelnym jelitem i chorobami żołądkowo-jelitowymi.

Bibliografia:

1. Taylor BL,  Woodfall GE, Sheedy KE , O’Riley ML , Rainbow KA,  Bramwell EL, et al.: Effect of Probiotics on the Glucose Levels of Pregnant Women: A Meta-Analysis of Randomized Controlled Trials. Nutrients. 2017 May 5;9(5)
2. Gomez Arango LF, Barrett HL, Callaway LK, Nitert MD: Probiotics and Pregnancy. Curr Diab Rep. 2015 Jan;15(1):567
3.  Mantaring J., Benyacoub J., Destura R., Pecquet S., Vidal K.,Volger S., et al.: Effect of maternal supplement beverage with and without probiotics during pregnancy and lactation on maternal and infant health: a randomized controlled trial in the Philippines. BMC Pregnancy Childbirth. 2018May 31;18(1):193.
4. Baldassarre ME, Palladino V, Amoruso A , Pindinelli S , Mastromarino P , Fanelli M.,et al.: Rationale of Probiotic Supplementation during Pregnancy and Neonatal Period. Nutrients. 2018 Nov 6;10(11).
5. Zheng J., Feng Q., Zheng S., Xiao X.: The effects of probiotics supplementation on metabolic health in pregnant women: An evidence based meta-analysis. PLoS One. 2018 May21;13(5):e0197771.
6. Jarde A, Lewis-Mikhael AM , MoayyediP, Stearns JC, Collins SM,  Beyene J., et al.: Pregnancy outcomes in women taking probiotics or prebiotics: a systematic review and meta-analysis. BMC Pregnancy Childbirth. 2018Jan 8;18(1):14.
7. Jiang L, Zhang L, Xia J, Cheng L, Chen G, Wang J, Raghavan V. Probiotics supplementation during pregnancy or infancy on multiple food allergies and gut microbiota: a systematic review and meta-analysis. Nutr Rev. 2024 Mar 19:nuae024. doi: 10.1093/nutrit/nuae024. Epub ahead of print. PMID: 38502006.

• Data pierwotnej publikacji artykułu: 27.11.2018
• Data ostatniej aktualizacji o wyniki badań: 14.10.2024