Przekarmienie przewlekłe

Przekarmienie jest jednym z najważniejszych ogólnoświatowych problemów zdrowia publicznego, a występowanie nadwagi i otyłości w wielu krajach zachodnich stale się zwiększa.

Otyłość na świecie

Występowanie otyłości od 1998r. w Wielkiej Brytanii zwiększyło się do 21% w przypadku kobiet i do 17% w przypadku mężczyzn. W tabeli 1. przedstawiono częstość występowania otyłości (BMI>30kg/m²) w wybranych krajach europejskich. Natomiast w tabeli 2. zaprezentowano zmiany zachodzące w organizmie związane z przewlekłym przekarmieniem.

Tabela 1. Częstość występowania otyłości (BMI>30kg/m²) w wybranych krajach europejskich [Międzynarodowy Komitet ds. Zwalczania Otyłości].

Tabela 2. Zmiany związane z przewlekłym przekarmieniem.

Kluczowym powodem zwiększania się problemu związanego z otyłością jest zestawienie zmian w sposobie odżywiania się i zmniejszenie aktywności trybu życia (siedząca, długotrwała praca, brak aktywności fizycznej). Nie tylko te czynniki wpływają na rozwój tego niebezpiecznego schorzenia. W dzisiejszych czasach, kiedy żywność jest ogólnie dostępna, przestała spełniać funkcje dostarczania energii do organizmu i utrzymywania go przy życiu na korzyść zaspokajania potrzeb psychologicznych takich jak: pragnienie miłości, aprobaty, bezpieczeństwa.

Czynniki powodujące przekarmienie organizmu

Do czynników sprzyjających przekarmieniu należą:

• sytuacje sprzyjające „objadaniu się”:
• gdy pożywienia jest dużo i jest łatwo dostępne
• spożywanie posiłków w sytuacjach angażujących uwagę: oglądanie telewizji, przeglądanie Internetu, czytanie
• przekonania dotyczące nas samych i naszych relacji ze światem
• trudności z przeżywaniem i wyrażaniem negatywnych emocji
• trudności w radzeniu sobie ze stresem i problemami
• nieodpowiednia samokontrola
• uczenie się sensoryczne
• próby powstrzymania się od myślenia o jedzeniu

Przejadanie się, z biegiem czasu, doprowadza do nadmiernej masy ciała, a to z czasem poważnie zagraża zdrowiu lub/i życiu. Otyłość, która wynika z przyjmowania nadmiernej ilości pokarmów jest traktowana jako problem zbliżony do zaburzeń osobowości, a hiperotyłość (otyłość patologiczna) jest zaliczana do zaburzeń związanych z uzależnieniem. Uzależnienie w przypadku otyłości dotyczy czynności: pojadania, przejadania się, spożywania produktów wysokokalorycznych (np. chipsy, słodycze, słodzone napoje).

Przekarmianie organizmu w aspekcie społecznym

W wielu wypadkach nadmierne przekarmienie skutkujące wysoką nadwagą wynika z wzorców zachowań wyniesionych z domu rodzinnego. To właśnie te wzorce kształtują ilość i jakość spożywanego pokarmu oraz częstotliwość zjadanych posiłków. Do tej pory, w niektórych rodzinach panuje przekonanie, że zdrowe dziecko powinno posiadać obfite kształty, co prowadzi do jego przekarmienia. Jeśli w rodzinie przyjmuje się regularnie posiłki, są one bogate w różnorodne składniki potrzebne organizmowi, stosuje się odpowiednie dawki tłuszczu, cukru i soli, to w wieku dorosłym taka osoba będzie przestrzegała tych reguł, gdyż zmiana nawyków żywieniowych powstałych w dzieciństwie jest trudna.

Często wraz z terminem przekarmienia można spotkać się z pojęciem otyłości rozwojowej i otyłości reaktywnej. Otyłość rozwojowa związana jest doznanie przez dziecko rodzicielskiego odrzucenia lub innymi poważnymi zaburzeniami w relacji dziecko-rodzic. Przyjmijmy, że rodzice, pragnąc wynagrodzić dziecku odrzucenie emocjonalne, są nadopiekuńczy i przekarmiają je. Osoba taka wśród wielu przeżywanych wewnętrznych stanów nie potrafi odróżnić przeżywania głodu od innych odczuć i ma zaburzony proces określania ilości pożywienia potrzebnej organizmowi. Otyłość reaktywna występuje u dorosłych jako odpowiedź na uraz lub stres. Spełnia rolę obrony wobec cierpienia lub/i depresji. Jednostka z zaburzeniami odżywiania reaguje przejadaniem na negatywne stany emocjonalne.

Bibliografia:

1. Niewiadomska I, Kulik A, Hajduk A. (2005) Jedzenie, Wydawnictwo KUL, Lublin
2. Ogden J. (2011) Psychologia odżywiania się. Od zdrowych do zaburzonych zachowań żywieniowych, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków
3. Pietrzykowska E, Wierusz- Wysocka B. (2008) Psychologiczne aspekty nadwagi, otyłości i odchudzania się, Polski Merkuriusz Lekarski, tom 24, Nr 143: 472-476
4. psychologgia.pl
5. B. Zielonka (2012) Nadmierna konsumpcja pokarmów- przyczyny i konsekwencje. Praca dyplomowa. Wyższa Szkoła Nauk Społecznych z siedzibą w Lublinie.
6. Makara- Studzińska M, Buczyjan A, Morylowska J. (2007) Jedzenie- przyjaciel i wróg. Korelaty psychologiczne otyłości. Przegląd piśmiennictwa, Zdrowie Publiczne, tom117, Nr 3:392-396
7. Sobotka L, Allison S, Meier, Pertkiewicz M, Soeters P.(2008) Podstawy żywienia klinicznego, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa

Przeczytaj również:

• Czynniki biologiczne sprzyjające powstawaniu nadwagi i otyłości
• Czynniki psychologiczne sprzyjające powstawaniu nadwagi i otyłości
• Mechanizm działania neuroprzekaźników i hormonów w organizmie osoby z zaburzeniami apetytu