Przekarmienie przewlekłe
Przekarmienie jest jednym z najważniejszych ogólnoświatowych problemów zdrowia publicznego, a występowanie nadwagi i otyłości w wielu krajach zachodnich stale się zwiększa.
Otyłość na świecie
Występowanie otyłości od 1998r. w Wielkiej Brytanii zwiększyło się do 21% w przypadku kobiet i do 17% w przypadku mężczyzn. W tabeli 1. przedstawiono częstość występowania otyłości (BMI>30kg/m2) w wybranych krajach europejskich. Natomiast w tabeli 2. zaprezentowano zmiany zachodzące w organizmie związane z przewlekłym przekarmieniem.
Tabela 1. Częstość występowania otyłości (BMI>30kg/m2) w wybranych krajach europejskich [Międzynarodowy Komitet ds. Zwalczania Otyłości].
| Kraj | Odsetek kobiet
(BMI>30kg/m2) | Odsetek mężczyzn
(BMI>30kg/m2) |
| Belgia
Republika Czeska Dania Wielka Brytania Finlandia Francja Niemcy Wochy Holandia Rosja Szkocja Hiszpania Szwecja | 18,4
20,2 9 21 19 10,5 19,3 6,3 9,3 27,9 17,3 15,2 11,9 | 12,1
16,3 10 17 19 9,6 17,2 6,5 8,4 10,8 15,9 11,5 10 |
Tabela 2. Zmiany związane z przewlekłym przekarmieniem.
| Zaburzenia czynnościowe i czynniki ryzyka związane z przewlekłym przekarmieniem |
| Produkcja tłuszczu, stłuszczenia wątroby, mięśni i trzustki
Nadmierne wydzielanie hormonów komórek tłuszczowych, kwasów tłuszczowych, cytokin Oporność na insulinę Otyłość Zespół metaboliczny i schorzenia z tym związane Zaburzenia krzepnięcia krwi Niepłodność i zaburzenia hormonalne Zespół bezdechu nocnego Miażdżyca i zaburzenia śródbłonka Nowotwory związane z otyłością |
Kluczowym powodem zwiększania się problemu związanego z otyłością jest zestawienie zmian w sposobie odżywiania się i zmniejszenie aktywności trybu życia (siedząca, długotrwała praca, brak aktywności fizycznej). Nie tylko te czynniki wpływają na rozwój tego niebezpiecznego schorzenia. W dzisiejszych czasach, kiedy żywność jest ogólnie dostępna, przestała spełniać funkcje dostarczania energii do organizmu i utrzymywania go przy życiu na korzyść zaspokajania potrzeb psychologicznych takich jak: pragnienie miłości, aprobaty, bezpieczeństwa.
Czynniki powodujące przekarmienie organizmu
Do czynników sprzyjających przekarmieniu należą:
- sytuacje sprzyjające „objadaniu się”:
- gdy pożywienia jest dużo i jest łatwo dostępne
- spożywanie posiłków w sytuacjach angażujących uwagę: oglądanie telewizji, przeglądanie Internetu, czytanie
- przekonania dotyczące nas samych i naszych relacji ze światem
- trudności z przeżywaniem i wyrażaniem negatywnych emocji
- trudności w radzeniu sobie ze stresem i problemami
- nieodpowiednia samokontrola
- uczenie się sensoryczne
- próby powstrzymania się od myślenia o jedzeniu
Przejadanie się, z biegiem czasu, doprowadza do nadmiernej masy ciała, a to z czasem poważnie zagraża zdrowiu lub/i życiu. Otyłość, która wynika z przyjmowania nadmiernej ilości pokarmów jest traktowana jako problem zbliżony do zaburzeń osobowości, a hiperotyłość (otyłość patologiczna) jest zaliczana do zaburzeń związanych z uzależnieniem. Uzależnienie w przypadku otyłości dotyczy czynności: pojadania, przejadania się, spożywania produktów wysokokalorycznych (np. chipsy, słodycze, słodzone napoje).
Przekarmianie organizmu w aspekcie społecznym
W wielu wypadkach nadmierne przekarmienie skutkujące wysoką nadwagą wynika z wzorców zachowań wyniesionych z domu rodzinnego. To właśnie te wzorce kształtują ilość i jakość spożywanego pokarmu oraz częstotliwość zjadanych posiłków. Do tej pory, w niektórych rodzinach panuje przekonanie, że zdrowe dziecko powinno posiadać obfite kształty, co prowadzi do jego przekarmienia. Jeśli w rodzinie przyjmuje się regularnie posiłki, są one bogate w różnorodne składniki potrzebne organizmowi, stosuje się odpowiednie dawki tłuszczu, cukru i soli, to w wieku dorosłym taka osoba będzie przestrzegała tych reguł, gdyż zmiana nawyków żywieniowych powstałych w dzieciństwie jest trudna.
Często wraz z terminem przekarmienia można spotkać się z pojęciem otyłości rozwojowej i otyłości reaktywnej. Otyłość rozwojowa związana jest doznanie przez dziecko rodzicielskiego odrzucenia lub innymi poważnymi zaburzeniami w relacji dziecko-rodzic. Przyjmijmy, że rodzice, pragnąc wynagrodzić dziecku odrzucenie emocjonalne, są nadopiekuńczy i przekarmiają je. Osoba taka wśród wielu przeżywanych wewnętrznych stanów nie potrafi odróżnić przeżywania głodu od innych odczuć i ma zaburzony proces określania ilości pożywienia potrzebnej organizmowi. Otyłość reaktywna występuje u dorosłych jako odpowiedź na uraz lub stres. Spełnia rolę obrony wobec cierpienia lub/i depresji. Jednostka z zaburzeniami odżywiania reaguje przejadaniem na negatywne stany emocjonalne.
Bibliografia:
- Niewiadomska I, Kulik A, Hajduk A. (2005) Jedzenie, Wydawnictwo KUL, Lublin
- Ogden J. (2011) Psychologia odżywiania się. Od zdrowych do zaburzonych zachowań żywieniowych, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków
- Pietrzykowska E, Wierusz- Wysocka B. (2008) Psychologiczne aspekty nadwagi, otyłości i odchudzania się, Polski Merkuriusz Lekarski, tom 24, Nr 143: 472-476
- psychologgia.pl
- B. Zielonka (2012) Nadmierna konsumpcja pokarmów- przyczyny i konsekwencje. Praca dyplomowa. Wyższa Szkoła Nauk Społecznych z siedzibą w Lublinie.
- Makara- Studzińska M, Buczyjan A, Morylowska J. (2007) Jedzenie- przyjaciel i wróg. Korelaty psychologiczne otyłości. Przegląd piśmiennictwa, Zdrowie Publiczne, tom117, Nr 3:392-396
- Sobotka L, Allison S, Meier, Pertkiewicz M, Soeters P.(2008) Podstawy żywienia klinicznego, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa
Przeczytaj również:
