Ten artykuł dedykowany jest w szczególności dietetykom, którzy nie są psychodietetykami, a zastanawiają się czy nimi zostać lub rozważają możliwość współpracy z psychodietetykiem.
Co to jest psychodietetyka?
Psychodietetyka ujmuje wpływ różnych czynników psychologicznych na odżywianie oraz na relacje z jedzeniem. Zrozumienie tych czynników oraz gotowe metody i techniki pracy w tym obszarze dają możliwość wprowadzenia zamiany nawyków żywieniowych na stałe, a nie jedynie na okres diety.
Według Obserwatorium Językowego Uniwersytetu Warszawskiego psychodietetyka:
„…to dział dietetyki zajmujący się stosowaniem różnego rodzaju technik psychologii u osób z zaburzeniami odżywiania. Nauka gromadzi informacje związane z wzajemnym oddziaływaniem na siebie ciała, psychiki i jedzenia, opisując zarówno psychologiczne mechanizmy kształtowania się masy ciała, doboru pokarmów, czy ustalania się nawyków żywieniowych, jak również oddziaływanie spożywanego jedzenia na psychikę człowieka”
Jak praca psychodietetyka wygląda w praktyce?
Jakie problemy ma typowy pacjent psychodietetyka?
Poniżej przedstawiam własną perspektywę, którą opisuję na podstawie mojego doświadczenia, co oznacza, że nie jest to jedyny właściwy model.
Typowy pacjent psychodietetyka:
- ma już za sobą co najmniej kilka prób odchudzania się, być może także efekt jo-jo,
- nie akceptuje swojego ciała,
- ma wiedzę na temat zdrowego odżywiania się, ale często ma słabość do słodyczy lub przetworzonego jedzenia,
- ma świadomość co robi źle, ale nie wie jak to zmienić i nie rozumie dlaczego nie ma efektów, albo także nie wie dlaczego tak łatwo się poddaje po kilku tygodniach walki i dosyć szybko wraca do punktu wyjścia,
- najczęściej ma wysoką wewnętrzną motywację,
- otwarty i gotowy na zmianę, której przecież pragnie od dawna,
- najczęściej ma niskie poczucie własnej wartości,
- cierpi na nadwagę lub otyłość.
Jak powinien przebiegać proces psychodietetyczny?
Pierwszym krokiem jest wstępna rozmowa podczas której pacjent ogólnie przedstawia swój problem, czego pragnie oraz swoją sytuację.
Podczas tej rozmowy klient ujawnia swoje problemy, co sprawia mu największą trudność, jakie są jego ograniczenia i wymówki. Jeśli jego motywacja jest na poziomie 8, w skali od 1 do 10, to jest duża szansa na powodzenie procesu psychodietetycznego.
Jeśli podczas tej rozmowy ujawni się zaburzenie typu depresja, bulimia czy anoreksja dalszą pracę powinien podjąć psychoterapeuta lub psychiatra, chyba, że psychodietetyk ma stosowne uprawnienia. Studia podyplomowe nie uprawniają do pracy z tymi zaburzeniami.
Jeśli pacjent zdecyduje się na współpracę, następnym krokiem jest szczegółowy wywiad, który warto przeprowadzić w formie formularza do wypełnienia.
Na tej podstawie na pierwszym właściwym spotkaniu można ustalić konkretny cel pacjenta. Cel najczęściej jest związany z oczekiwaniem jak zmieni się sylwetka podczas tego całego procesu.
Jak się jednak okazuje w trakcie pracy z tygodnia na tydzień pacjent potrzebuje oprócz zmian w diecie przepracować takie aspekty jak:
- ograniczające przekonania, typu: „Nie jestem dość dobra….”, „Trudno jest schudnąć…”, „Moja wartość zależy od mojego wyglądu”, itd.
- brak asertywności, który polega najczęściej na byciu osobą zbyt uległą, przyjmującą bezkrytycznie opinie innych; brak asertywności łączy się bardzo z wysokim poziomem stresu, ponieważ takie osoby często nie umieją odmówić i biorą na siebie zbyt dużo obowiązków,
- porównywanie się do innych, które jest wpojone najczęściej od lat szkolnych,
- zarządzanie emocjami, co ujawnia się w nieumiejętności panowania nad emocjami, np. złością, niepokojem, wewnętrznym rozstrojeniem, stresem itp.,
- relacje z innymi, z partnerem, rodzicem czy dziećmi (według mnie pracy w tym obszarze potrzebuje 80 % typowych pacjentów psychodietetyka, ponieważ relacje z innymi są odbiciem relacji z samym sobą, a te najczęściej są zaburzone),
- wprowadzenie regularnej aktywności fizycznej, dopasowanej do pacjenta, takiej, która sprawia przyjemność i relaksuje, w odróżnieniu od ciężkich treningów, które stresują organizm.
Czy efekty mogą być trwałe?
Najczęściej proces psychodietetyczny zajmuje 3 – 6 miesięcy. W tym czasie pacjent zmienia coś, co zostanie z nim do końca życia – zmienia myślenie o samym sobie oraz relacje z jedzeniem, zmienia ograniczające przekonania. Cel który postawił na początku związany ze zmianą sylwetki nie jest już tak ważny, ponieważ pacjent zbudował w tym czasie poczucie własnej wartości, akceptację siebie i podniósł swoją samoocenę. Dzięki temu wierzy w siebie, kieruje swoja uwagę na zdrowy styl życia, nie krytykuje siebie, czuje wewnętrzny spokój i wdzięczność.
Z czasem efekty zmiany sylwetki jakie wypracuje zostają z nim na dobre, ponieważ szacunek do samego siebie nie pozwala już jeść śmieciowego jedzenia i cukru, a kierowanie uwagi na swoje ciało skutecznie motywuje do regularnej aktywności fizycznej. Opanowanie emocji i stresu obniża poziom hormonu stresu, a wraz ze stopniowymi zmianami w diecie maleje apetyt i organizm odzyskuje własną naturalną równowagę.
Podsumowanie
Wierzę, że współpraca dietetyka z psychodietetykiem w wielu przypadkach może zapewnić pacjentowi trwały efekt. Tym samym lepsze rekomendacje na przyszłość dla dietetyka, który jest otwarty na „zaopiekowanie się” także psychiką pacjenta.
Jeśli pacjent, który zgłasza się po dietę ujawnia niską samoocenę lub życie w stresie, to dieta może nie być wystarczającym wsparciem.
Zachęcam do przemyślenia tematu współpracy dietetyka z psychodietetykiem i umożliwienia pacjentom korzystania z takich usług w poradniach dietetycznych.
