Rola probiotyków w leczeniu alergii u niemowląt

Około 30-40% populacji na świecie cierpi z powodu różnych alergii. Takie dane podaje WAO (World Alergy Organization). W Polsce szacuje się, że aż 40% naszego społeczeństwa cierpi na różnego rodzaju uczulenia. Oprócz typowych leków przeciwalergicznych w walce z alergią pozytywne działanie wywołują probiotyki. Liczne badania kliniczne potwierdzają korzystne działanie probiotyków w schorzeniach alergicznych (atopowe zapalenie skóry (AZS), alergiczny nieżyt nosa, alergie pokarmowe).

Skąd ta alergia?

Nie ma jednej konkretnej odpowiedzi na pytanie, co wywołuje alergie w organizmie. Do tego stanu chorobowego przyczynia się kilka czynników, które współistnieją ze sobą. Zaliczyć do nich należy: uwarunkowania genetyczne, zakażenia, żywienie, styl życia. Specjaliści są zdania, że jedną z przyczyn alergii jest przesadna dbałość o higienę. Według lekarzy, kontakt z zarazkami i brudem w najmłodszych latach jest istotny, a nadmiar higieny prowadzi do zaburzenia rozwoju mikroorganizmów korzystnych do prawidłowego funkcjonowania naszego układu odpornościowego.

Probiotyki

Według definicji FAO/ WHO probiotyki są to żywe organizmy, głównie bakterie, które dodawane w odpowiednich ilościach powodują dobroczynne działanie na gospodarza. Do drobnoustrojów o działaniu probiotycznym zaliczamy wszystkie bakterie z rodzaju Lactobacillus, Bifidobacterium, Lactococcus, Leuconostoc, Pediococcus, Streptococcus, Enterococcus, Carnobacterium, Oenococcus, Tetragenococcus, Vagococcus, niektóre szczepy Escherichia coli, Propionibacterium spp, jak również drożdżaki Saccharomyces.

Uważa się, że cechy idealnego probiotyku to:

• pochodzenie ludzkie,
• odporność na działanie kwasu solnego i żółci,
• zdolność adhezji do komórek nabłonkowych jelita i kolonizacji układu pokarmowego,
• produkcja substancji przeciwdrobnoustrojowych,
• dobre właściwości wzrostowe,
• korzystne oddziaływanie na zdrowie człowieka,
• bezpieczeństwo stosowania.

Aby doszło do korzystnego oddziaływania probiotyków na organizm, ich podaż musi być odpowiednio  duża. Przyjęto, że liczba bakterii powinna wynosić około 10⁸ w 1g preparatu. Mniejsza ilość drobnoustrojów może nie być wystarczająca do osiągnięcia efektu terapeutycznego, gdyż pewna ich część podczas  pasażu przez przewód pokarmowy ulega zniszczeniu  pod wpływem kwasu solnego i żółci. Probiotyki naturalnie występują w mlecznych produktach fermentowanych, takich jak jogurt, kefir czy mleko acidofilne, jednak ich ilość zwykle nie jest wystarczająca do uzyskania oczekiwanego efektu.

Przyczyny alergii u niemowląt

Coraz częściej spotyka się sytuację, kiedy 1-2 miesięczne niemowlęta mają typowe objawy Atopowego Zapalenia Skóry (AZS), alergicznego nieżytu nosa, obniżoną odporność organizmu (nawracające infekcje dróg oddechowych) co w finale może powodować astmę.

Rozwój mikroflory przewodu pokarmowego rozpoczyna się tuż po urodzeniu. Przewód pokarmowy noworodka, który jest sterylny, zasiedlany jest początkowo bakteriami występującymi w mleku matki, wśród których w pierwszej fazie dominują bakterie względnie beztlenowe z rodzaju Escherichia coli, które mają możliwość rozwoju w bogatym w tlen środowisku jelitowym noworodka.

W dalszym etapie, u dzieci karmionych sztucznie występują bakterie z rodzaju Lactobacillus, natomiast u dzieci karmionych naturalnie bakterie typu Bifidobacterium. U 2-letniego dziecka mikroflora jelitowa podobna jest do składu ekosystemu jelit dorosłego z przewagą bakterii  bezwzględnie beztlenowych typu Bacteroides. Wydaje się, że bakterie zasiedlające przewód pokarmowy w okresie noworodkowo- niemowlęcym mają decydujący wpływ na rozwój tolerancji immunologicznej na alergeny pokarmowe i wziewne.

Noworodek rodzi się ze zwiększoną aktywnością proalergicznego profilu cytokinowego, tj. aktywacją limfocytów T pomocniczych (T helper) typu 2 (TH2). U dzieci, u których nie dochodzi do zasiedlania przewodu pokarmowego mikroflorą aktywującą mechanizmy regulujące homeostazę cytokinową, rozwój swoistych limfocytów TH2 ulega nasileniu doprowadzając do utrwalenia odpowiedzi immunologicznej odpowiedzialnej za rozwój reakcji alergicznych.

U niemowląt z atopowym zapaleniem skóry (AZS), tj. najczęstszą formą alergii występującą u małych dzieci, obserwowano spadek liczebności bakterii jelitowych typu Lactobacillus i Bifidobacterium połączony ze wzrostem bakterii typu Clostridium w porównaniu do niemowląt zdrowych. Nawet u 7-letnich dzieci z objawami alergii (nieżytem nosa i spojówek, AZS) stwierdzano zmniejszenie liczebności Bifidobacterium oraz wzrost Staphylococcus aureus, co sugeruje, że zmiany mikrobiologiczne ekosystemu zachodzące w pierwszych miesiącach życia są długotrwałe i mogą mieć konsekwencje nie tylko u małych dzieci, ale również w dalszym rozwoju osobniczym.

Lecznicze właściwości probiotyków

Jak już wspomniano do probiotyków zaliczane są głównie bakterie typu Lactobacillus, Bifidobacterium i Escherichia coli, tj. bakterie najwcześniej zasiedlające przewód pokarmowy i odgrywające podstawową rolę w rozwoju odpowiedzi immunologicznej na antygeny zewnętrzne (alergeny). Zespół kierowany przez prof. Erikę Isolauri pokazał, że podawanie probiotycznych bakterii Lactobacillus rhamnosus GG w okresie prenatalnym matkom alergicznym, a następnie noworodkom, zmniejsza częstość występowania AZS w 2- i 4-letnim okresie obserwacji.

Natomiast, naukowcy z Czech zaobserwowali, że zasiedlanie przewodu pokarmowego noworodków bakteriami E. coli O83 powodowało spadek występowania alergii (głównie AZS i alergicznego nieżytu nosa) po 10 i 20 latach. Badania kliniczne potwierdziły również, że określone szczepy probiotyczne (Lactobacillus rhamnosus GG, Lactobacillus rhamnosus 19070-2, Lactobacillus reuteri DSM 122460, Lactobacillus fermentum VRI-003 PCC, Bifidobacterium lactis Bb-12) korzystnie wpływają na przebieg kliniczny AZS u dzieci, zmniejszając rozległość zmian skórnych, stopień nasilenia tych zmian oraz objawy subiektywne, takie jak świąd i zaburzenia snu.

Polski zespół zastosował w leczeniu AZS, na tle alergii na białka mleka krowiego, trzy nowe probiotyczne szczepy Lactobacillus casei i paracasei (ŁOCK 0900, 0908, 0919) pokazując, że stosowane probiotyki zmniejszają ciężkość przebiegu choroby i wpływają na zwiększenie liczebności bakterii jelitowych typu Lactobacillus, Bifidobacterium i Bacteroides. Wyniki ostatnich analiz podkreślają, że probiotyki działają głównie w grupie chorych z alergią IgE- zależną poprzez aktywację odpowiedzi pozapalnej, ale kontrolowanej pobudzeniem regulujących limfocytów T, odpowiedzialnych za homeostazę cytokinową. Probiotyki aktywują również produkcję sekrecyjnych przeciwciał w klasie IgA, tj. przeciwciał mających zdolność wychwytywania alergenów obecnych na powierzchni błon śluzowych oraz wpływają za dojrzewanie bariery jelitowej, zmniejszając przechodzenie potencjalnych alergenów przez nabłonek pokrywający jelita.

Podsumowanie

Faktem niezaprzeczalnym jest dobroczynny wpływ bakterii probiotycznych na regulację wielu procesów w organizmie człowieka. Niewątpliwe, korzystne efekty ich zastosowania w profilaktyce chorób alergicznych, zwłaszcza u dzieci z grup wysokiego ryzyka, są bezpośrednim następstwem odtworzenia homeostazy bakteriologicznej w jelitach, a więc normalizacji flory jelitowej, przywrócenia prawidłowej funkcji bariery jelitowej oraz modulującego wpływu na mechanizmy immunologiczne i zapalne.  Rosnąca skala problemu alergii stawia badaczy przed koniecznością dalszych analiz, oceniających efektywność kolejnych szczepów probiotycznych.

Bibliografia:

1. B. Cukrowska (2006) Probiotyki w profilaktyce i leczeniu alergii. Materiały z II Konwencji Probiotycznej „Probiotyki w profilaktyce i leczeniu”.
2. A. Róży i in. (2012) Rola probiotyków w profilaktyce i leczeniu chorób alergicznych. Pneumonologia i Alergologia Polska 2012, tom 80, nr 1, strony 65–76
3. P.V. Kirjavainen i in. (2001) Nowe aspekty stosowania probiotyków w leczeniu alergii pokarmowej. Alergia Astma Immunologia. 2001, 6(1), 1-6
4. A. Dąbrowska i in. (2010) Probiotyki- panaceum czy placebo? Przegląd Gastroenterologiczny 2010; 5 (6): 321–328
5. P. Szachta i in. (2011) Rola probiotyków w chorobach alergicznych. Pediatria Współczesna. Gastroenterologia, Hepatologia i Żywienie Dziecka 2011, 13, 3, 180-182