Siatka centylowa. Co należy wiedzieć o siatkach centylowych?

Siatki centylowe są narzędziem pomagającym w ocenie rozwoju dziecka. Oceniana jest masa ciała, wzrost oraz obwód głowy małych pacjentów. Wyniki odnoszone są do ich wieku oraz płci. Są one wykorzystywane także do monitorowania rozwoju płodu.

Na siatkach wyznaczone są krzywe, które określają jaki procent populacji uzyskało taki lub mniejszy wynik. Tworzą one tzw. kanały centylowe. 

Zakresy referencyjne możemy podzielić na kilka rodzajów. Wyniki między 25., a 75. centylem nazywamy wąską normą. Natomiast między 3., a 25. i 75., a 97. – szeroką. Wartości mniejsze od 3. i większe od 97. są wynikami nieprawidłowymi. [8]

Siatki centylowe w Polsce i na świecie

Na postawie oświadczenia z 2019 r. wydanego przez Instytut Matki i Dziecka, w Polsce obowiązują następujące siatki centylowe:

1. Standardy WHO rozwoju fizycznego dzieci w wieku 0-5 lat (LINK)
2. Siatki centylowe Ola-Olaf — opracowane w Instytucie ”Pomnik — Centrum Zdrowia Dziecka” (LINK)
3. Siatki centylowe I. Palczewskiej, Z. Niedźwieckiej — opracowane w Instytucie Matki i Dziecka,
4. Siatki regionalne – ,,Dziecko krakowskie, łódzkie, poznańskie” itp. [7]

Siatka centylowa WHO

W 2006 r. Światowa Organizacja Zdrowia opracowała siatki centylowe, biorąc pod uwagę wyniki dzieci z różnych stron świata. Są to siatki obowiązujące do 5. roku życia. Grupa badana obejmowała łącznie 8500 chłopców i dziewczynek. [6]

Polskie siatki centylowe

Istnieją także opracowania, które skupiają się na mniejszej grupie pacjentów np. danego województwa/miasta/regionu.

Biorąc pod uwagę powyższe, w Polsce brakuje jednoznacznych danych dla dzieci do lat 3. Dlatego rekomenduje się, by w początkowym okresie ich życia korzystać z siatek opracowanych przez WHO, a następnie z siatek badania OLA i OLAF. Siatki centylowe I. Palczewskiej są już starszym źródłem, jednak dalej jest możliwość odnoszenia do nich wyników małych pacjentów. 

Badania OLA i OLAF przeprowadzone były między 2007, a 2012 rokiem. Grupa badana obejmowała ponad 22 000 dzieci w wieku od 3 do 18 lat z całej Polski. [2] Natomiast badania Palczewskiej i Niedźwieckiej opracowywane były w 1999 r. na podstawie wyników dzieci warszawskich. [8]

Siatki centylowe w innych krajach 

Podobnie jak w Polsce, w innych krajach także istnieją wewnętrzne siatki centylowe. 

Przykładem mogą być Włochy. Przeprowadzono tam badanie, z którego wynikło, że włoskie dzieci są o kilka centymetrów wyższe, niż angielskie. Dodatkowo wskazano, że wysokość i masa ciała różni się w zależności od zamieszkiwanej części Włoch. Mimo to, we Włoszech najbardziej popularnymi siatkami centylowymi są siatki Światowej Organizacji Zdrowia. [1]

Z kolei w Chinach w 2009 r. przeprowadzono krajowe badania rozwoju chłopców i dziewcząt do lat 18.

Gdy badacze porównali wyniki z rezultatami WHO, okazało się, że chińskie dzieci są średnio niższe i lżejsze. 

Wyniki porównano także z badaniem CDC dla dzieci ze Stanów Zjednoczonych. Został wciągnięty analogiczny wniosek, jak w przypadku porównania z wynikami WHO — chińskie dzieci są niższe i lżejsze od dzieci ze Stanów. 

Dlatego też, w Chinach rekomenduje się korzystanie z krajowych siatek centylowych. [4]

Siatki centylowe dla płodu

Siatki centylowe dla płodu są przeznaczone głównie dla lekarzy, ultrasonografów. Dzięki nim jest możliwe monitorowanie rozwoju płodu i wczesne wykrycie ewentualnych patologii.

W Polsce obecnie korzysta się z Rekomendacji Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników w zakresie diagnostyki i postępowania w ciążach powikłanych ograniczeniem wzrastania płodu. Znajdziemy w nich między innymi czynniki ryzyka wystąpienia zahamowania wzrastania płodu. [3]

Podsumowanie

Siatki centylowe opracowane przez różnych autorów różnią się od siebie nieznacznie. W Polsce należy stosować informacje z rekomendowanych źródeł. Ważne jest, by przez cały okres rozwoju dziecka odnosić pomiary do tych samych siatek centylowych. Taka metoda pozwoli na wyciągnięcie rzetelnych wniosków. 

Warto też być czujnym w przypadku, gdy w krótkim czasie następuje gwałtowna zmiana kanału centylowego. Jest to wskazanie do dalszej diagnostyki dziecka. 

Ważne jest, by korzystać z aktualnych siatek centylowych, ponieważ nie tylko płeć, ale także pochodzenie etniczne i różnica pokoleń wpływa na rozbieżności w rozwoju. Przykładowo — w ostatnim stuleciu odnotowano zwiększenie się masy urodzeniowej noworodków, co jest wynikiem polepszenia się warunków życia. [5]

Bibliografia:

1. Cacciari E, Milani S, Balsamo A, Dammacco F, De Luca F, Chiarelli F, Pasquino AM, Tonini G, Vanelli M. Italian cross-sectional growth charts for height, weight and BMI (6-20 y). Eur J Clin Nutr. 2002
2. Kułaga Z., Różdżyńska-Świątkowska A., Grajda A. i wsp.; Siatki centylowe dla oceny wzrastania i stanu odżywienia polskich dzieci i młodzieży od urodzenia do 18 roku życia; Standardy Medyczne, Pediatria; 2015; 12;119-135;
3. Kwiatkowski S., Torbe A., Borowski D. i wsp.; Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników w zakresie diagnostyki i postępowania w ciążach powikłanych ograniczeniem wzrastania płodu; Ginekologia i Perinatologia Praktyczna 2020 tom 5, nr 3, strony 119–130
4. Li H, Ji CY, Zong XN, Zhang YQ. [Height and weight standardized growth charts for Chinese children and adolescents aged 0 to 18 years]. Zhonghua Er Ke Za Zhi. 2009
5. Matwiejczyk Ł., Meyer-Szary J., Domżalska-Popadiuk i., Kwiatkowska J.; Przydatność kliniczna siatek centylowych urodzeniowej masy ciała w opiece nad noworodkiem; Forum Medycyny Rodzinnej 2019, tom 13, nr 3, 125–132
6. Siatki_0-5_lat_WHO; (imid.med.pl)
7. Stanowisko Instytutu Matki i Dziecka w sprawie oceny rozwoju fizycznego dzieci i młodzieży za pomocą siatek centylowych; Warszawa; 2019
8. www.mp.pl; Siatki centylowe. Masa i długość ciała małego dziecka.