Siła uścisku dłoni. Badanie siły uchwytu (HGS – hand grip strength) i jego zastosowanie

Siła uścisku dłoni (HGS) to maksymalna siła, jaką można wywrzeć dłonią podczas ściskania. Jest to prosty i skuteczny wskaźnik ogólnej siły mięśniowej i stanu zdrowia. Stosuje się jako prosty, miarodajny sposób oceny siły mięśniowej. Ma ona też dużo zastosowań w badaniach naukowych oraz dietetyce klinicznej. Dzisiaj skupimy się na tym, co na nią wpływa i jak ją interpretować. Wreszcie sprawdzimy, jak wykorzystaj ją w praktyce.

Czym jest badanie siły uchwytu?

Siła mięśniowa jest ważnym wskaźnikiem aktualnego stanu zdrowia. Stosowana jest też często jako prosty predyktor chorób i niepełnosprawności związanych z wiekiem. Do badania stosuje się dynamometrię izometryczną. Może być ona stosowana do oceny siły mięśniowej u osób w każdym wieku.

Badania pozwalają ocenić ryzyko zdrowotne związane z niską siłą mięśniową oraz monitorować zmiany związane z wiekiem. Chodzi przede wszystkim o przyspieszone osłabienie siły, które wiąże się z wyższym ryzykiem śmiertelności.

Jak przebiega badanie siły uścisku dłoni i jak się go wykonuje?

Pomimo prostoty, badanie, by zapewnić dokładność i powtarzalność wyników, wymaga przestrzegania ustalonego protokołu. Do badania stosuje się specjalny sprzęt o nazwie dynamometr. Na rynku dostępne są jego wersje analogowe oraz elektroniczne z automatycznym zapisem wyników. Regularna kalibracja sprzętu jest kluczowa, szczególnie jeśli zależy nam na dokładności.

Protokół Southampton

Szeroko stosowany w celu przeprowadzenia pomiaru jest protokół Southampton. Pozwala on zminimalizować wpływ ustawienia pozycji pacjenta na wynik. Należy też zachować odpowiedni czas między próbami, bo może spowodować zmęczenie pacjenta i zaburzyć wynik. Link do pełnego dokumentu po angielsku — LINK.

Pacjenta sadzam na krześle z oparciem. Stopy powinny być oparte płasko na podłodze, zaś ramiona zgięte pod kątem prostym bez oparcia. Pacjent chwyta dynamometr w wygodny sposób. Pacjent następnie ściska przez kilka 3-5 sekund dynamometr z maksymalną siłą. Warto wykonać trzy próby z przerwami co 30 sekund i wybrać spośród nich tę z najwyższą wartością.

Normy siły uścisku dłoni

Niedawno opublikowane zostało szeroko zakrojone badanie [1] zbierające dane aż 2,4 miliona osób z 69 krajów. Daje ono wgląd w to, jak przedstawia się siła chwytu w populacji.

Szczyt siły uścisku dłoni uzyskiwany był przez badanych w wieku 30–39 lat i stopniowo spada wraz z wiekiem. Wczesna dorosłość charakteryzuje się minimalnym wzrostem siły. W średnim wieku obserwuje się niewielki spadek, który przyspiesza w późnej dorosłości. Spadek siły z wiekiem jest nieco mniejszy u kobiet niż u mężczyzn w średnim wieku. Z czasem różnice płciowe w HGS zmniejszają się. Przeciętne wyniki wyniosły:

• 47,8 kg [mężczyźni] i 29,7 kg [kobiety] dla bezwzględnego HGS
• 16,3 kg/m2 [mężczyźni] i 11,3 kg/m2 [kobiety] dla HGS/Ht2)

Wraz z wiekiem siła spada, wskazując stan zdrowia pacjenta.

Tabela z normami siły uścisku dłoni

Należy ją interpretować w taki sposób, że osoby poniżej P20 mają niską siłę, zaś powyżej 80 – dużą siłę:

Wiek (lata)	P5	P10	P20	P30	P40	P50	P60	P70	P80	P90	P95
Mężczyźni
20–24	33.9	36.8	40.5	43.2	45.7	48.0	50.4	52.9	56.0	60.1	63.6
25–29	35.5	38.5	42.1	44.8	47.1	49.3	51.5	53.9	56.7	60.7	64.0
30–34	35.0	38.3	42.2	45.0	47.4	49.7	52.0	54.4	57.4	61.5	64.9
35–39	33.8	37.3	41.5	44.5	47.1	49.5	51.9	54.4	57.5	61.8	65.3
40–44	32.3	36.0	40.4	43.6	46.3	48.8	51.2	53.9	57.1	61.5	65.1
45–49	30.6	34.4	39.0	42.3	45.1	47.6	50.2	52.9	56.2	60.7	64.4
50–54	28.9	32.8	37.4	40.7	43.5	46.2	48.8	51.6	54.8	59.4	63.1
55–59	27.2	31.0	35.6	38.9	41.7	44.4	47.0	49.8	53.1	57.7	61.4
60–64	25.5	29.1	33.6	36.9	39.7	42.4	45.0	47.8	51.1	55.6	59.3
65–69	23.7	27.2	31.5	34.7	37.5	40.1	42.8	45.6	48.8	53.2	56.8
70–74	21.9	25.2	29.3	32.4	35.1	37.7	40.3	43.1	46.3	50.6	54.1
75–79	20.0	23.1	27.0	29.9	32.5	35.1	37.6	40.3	43.5	47.7	51.1
80–84	18.0	20.8	24.5	27.3	29.8	32.3	34.8	37.5	40.5	44.7	48.0
85–89	15.9	18.5	21.9	24.6	27.0	29.4	31.8	34.4	37.4	41.5	44.6
90–94	13.7	16.1	19.2	21.7	24.0	26.3	28.7	31.2	34.2	38.1	41.2
95–99	11.3	13.5	16.4	18.8	20.9	23.1	25.4	27.9	30.8	34.6	37.5
100+	8.8	10.8	13.5	15.7	17.8	19.8	22.0	24.5	27.2	30.9	33.8
Kobiety
20–24	19.7	21.7	24.0	25.7	27.2	28.6	30.0	31.6	33.6	36.6	39.1
25–29	20.0	22.0	24.5	26.3	27.9	29.4	30.9	32.6	34.6	37.4	39.7
30–34	19.6	21.8	24.4	26.4	28.1	29.7	31.3	33.1	35.2	38.0	40.4
35–39	19.0	21.3	24.1	26.2	28.0	29.7	31.4	33.2	35.4	38.4	40.8
40–44	18.3	20.7	23.7	25.8	27.6	29.4	31.1	33.0	35.2	38.3	40.8
45–49	17.6	20.1	23.1	25.2	27.1	28.9	30.6	32.5	34.8	37.9	40.4
50–54	16.9	19.4	22.4	24.5	26.4	28.2	29.9	31.8	34.0	37.1	39.7
55–59	16.1	18.5	21.5	23.7	25.5	27.3	29.0	30.9	33.0	36.1	38.6
60–64	15.2	17.6	20.6	22.7	24.5	26.2	27.9	29.7	31.8	34.9	37.4
65–69	14.3	16.6	19.5	21.6	23.3	25.0	26.6	28.4	30.5	33.4	35.8
70–74	13.2	15.5	18.3	20.3	22.0	23.6	25.2	26.9	28.9	31.8	34.1
75–79	12.0	14.3	17.0	18.9	20.5	22.1	23.6	25.2	27.2	29.9	32.2
80–84	10.7	12.9	15.5	17.4	18.9	20.4	21.9	23.5	25.3	28.0	30.2
85–89	9.3	11.4	13.9	15.7	17.2	18.6	20.0	21.5	23.3	25.9	28.0
90–94	7.8	9.8	12.2	13.9	15.3	16.7	18.0	19.5	21.2	23.6	25.7
95–99	6.1	8.0	10.3	11.9	13.3	14.6	15.9	17.3	18.9	21.2	23.2
100+	4.2	6.1	8.3	9.8	11.2	12.4	13.6	14.9	16.5	18.7	20.6

Zastosowania. Dlaczego stosuje się badanie HGS?

Jednym z najważniejszych elementów zdrowotnych sprawności jest siła mięśniowa. Odzwierciedla ona zdolność mięśni do generowania maksymalnej siły w pojedynczym skurczu. Niska siła mięśniowa jest wskaźnikiem zwiększonego ryzyka przedwczesnej śmierci. Powiązano ją też z występowaniem chorób sercowo-naczyniowych, niepełnosprawności fizycznej [1]. Silniejszy uścisk dłoni (zarówno lewej, jak i prawej) wiąże się także z lepszą funkcją płuc [4]. WHO zaleca regularne ćwiczenia wzmacniające mięśnie jako element prewencji zdrowotnej [2].

Siłę mięśniową często ocenia się właśnie za pomocą siły uścisku dłoni (HGS), mierzonej dynamometrem. Metoda ta jest łatwa, bezpieczna i dostępna dla osób w każdym wieku, a także stosunkowo tania. HGS odgrywa kluczową rolę w diagnozowaniu sarkopenii, dynapenii, i kruchości, a także w monitorowaniu trendów zdrowotnych i efektywności polityk zdrowotnych. Normy HGS umożliwiają ocenę wyników w odniesieniu do populacji referencyjnej, identyfikację osób z niską siłą mięśniową oraz monitorowanie starzenia się.

Co należy zrobić, jeśli mamy niski wskaźnik HGS?

Dorośli klasyfikowani jako osoby o niskiej HGS mogą skorzystać z zaleceń teoretycznych oraz zestawu odpowiednich ćwiczeń fizycznych. Będą nimi przede wszystkim systematyczne tygodniowe ćwiczenia nakierowane na wzmocnienie różnych partii mięśni, zgodnie z wytycznymi WHO [2]. Meta-analiza Cheng i wsp. [3] wskazuje, że w sarkopenii największe korzyści przynosi trening oporowy, który również zwiększa masę mięśniową. Badacze dodatkowo wskazują, że większe korzyści przynosi stosowanie maszyn do treningu siłowego niż gum oporowych.

🔎 Od strony dietetycznej należy zadbać o odpowiednią podaż białka. Udowodniono, że u osób po 65. roku życia wyższe spożycie białka roślinnego (8–10% energii) wiązało się z mniejszym ryzykiem osłabionego uścisku dłoni. Podobny efekt zaobserwowano przy wysokim spożyciu niezbędnych aminokwasów NEAA [6].

Należy też mieć na uwadze, że pewien wpływ na wskaźnik może mieć wielkość ciała. Powyższa tabela przedstawia absolutne HGS, które jest prostsze w interpretacji i silnie powiązane z wynikami zdrowotnymi. Można się też odnosić do znormalizowanych HGS, które eliminują wpływ wielkości ciała, zapewniając sprawiedliwsze porównania. Zaleca się ocenę obu parametrów, aby uzyskać pełniejszy obraz zdolności siłowych i ich zależności od wielkości ciała. Dotyczy to szczególnie osób bardzo wysokich lub bardzo niskich.

Podsumowanie

HGS to istotny wskaźnik ogólnej siły i zdrowia. Jest on szeroko stosowany w warunkach klinicznych, badawczych i społecznościowych. Pozwala identyfikować pacjentów o niskiej lub wysokiej sile w porównaniu z ich rówieśnikami tej samej płci i wieku. Jest również powszechnie wykorzystywany do monitorowania zdrowego starzenia się.

Bibliografia:

1. Tomkinson, G. R., Lang, J. J., Rubín, L., McGrath, R., Gower, B., Boyle, T., … & Leong, D. P. (2024). International norms for adult handgrip strength: A systematic review of data on 2.4 million adults aged 20 to 100+ years from 69 countries and regions. Journal of Sport and Health Science, 101014.
2. https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/physical-activity, dostęp: 9.12.2024
3. Cheng F, Li N, Yang J, Yang J, Yang W, Ran J, Sun P, Liao Y. The effect of resistance training on patients with secondary sarcopenia: a systematic review and meta-analysis. Sci Rep. 2024 Nov 20;14(1):28784. doi: 10.1038/s41598-024-79958-z. PMID: 39567607; PMCID: PMC11579013.
4. Wang L, Wang X, Chen D. Assessing the Causal Role of Walking Pace and Hand Grip Strength with Chronic Obstructive Pulmonary Disease Hospital: A Mendelian Randomization Study. COPD. 2024 Dec;21(1):2427737. doi: 10.1080/15412555.2024.2427737. Epub 2024 Dec 2. PMID: 39620577.
5. https://www.shap.ecs.soton.ac.uk/files/protocol.pdf, dostęp: 9.12.2024
6. Ham, H., Kim, S., & Ha, K. (2025). Relationship between dietary protein and amino acid intake and handgrip strength in Korean adults: data from the 2014–2019 Korea National Health and Nutrition Examination Survey. Nutrition Journal, 24(1), 61.

• Data pierwotnej publikacji: 10.12.2024
• Data ostatniej aktualizacji o wyniki badań: 11.05.2025