Sposoby pakowania żywności a jej trwałość i bezpieczeństwo

Szacuje się, że ponad 95% wszystkich wyrobów występujących na rynku wymaga opakowania. W związku z tym sporą uwagę przywiązuję się do jego wpływu na bezpieczeństwo żywności. Co czyni opakowania tak niezbędnymi, że przemysł spożywczy nie może się bez nich obejść? Czy opakowanie może stwarzać zagrożenie dla produktów spożywczych? Jakie są sposoby pakowania żywności?

Do czego tak naprawdę służą opakowania?

Funkcją opakowań żywności jest ochrona produktu przed zanieczyszczeniem mikrobiologicznym, chemicznym, kontaktem z tlenem atmosferycznym, parą wodną i światłem [1]. Jest ono swoistą barierą, oddzielającą produkt od otoczenia i jego niekorzystnych dla żywności czynników. Dzięki temu przedłuża trwałość żywności. Opakowanie pełni również rolę dystrybucyjną, umożliwiając sprawne przemieszczanie produktów. Zapewnia przy tym zachowanie odpowiedniej jakości artykułów spożywczych, poprzez ochronę przed:

• Niszczącym działaniem czynników klimatycznych, biotycznych i mechanicznych.
• Ubytkami ilościowymi.
• Zmianami kształtu, konsystencji, smakowitości.
• Zmianami lub utratą cech użytkowych [2].

Dodatkowo opakowanie jest źródłem informacji o producencie oraz produkcie. Ma znaczenie także w sferze promocyjno-reklamowej. W końcu to właśnie kolorowa szata graficzna oraz forma zapakowania artykułów przyciąga nasze spojrzenie i często wpływa na decyzję ich zakupu.

Opakowanie, czyli fundament trwałości żywności

Okres trwałości można zdefiniować jako czas, przez który produkt może być przechowywany bez ryzyka utraty walorów sensorycznych lub zagrożenia dla zdrowia [3]. Surowce spożywcze oraz gotowe wyroby dość szybko ulegają zepsuciu, ze względu na swój skład (zawierają dużo wody, białka, cukrów) oraz procesy w nich zachodzące.

Enzymy zawarte w tkankach owoców i warzyw powodują ich dojrzewanie. Aby produkty te trafiły do nas w stanie zdatnym do spożycia, muszą zostać zabezpieczone przed czynnikami regulującymi ten proces, czyli: tlenem, temperaturą, dwutlenkiem węgla oraz wilgotnością. W tkankach surowców spożywczych dochodzi także do samotrawienia.

Daleko posunięta autoliza przyspiesza psucie się żywności. Ponadto niektóre produkty spożywcze są podatne na wysychanie, co prowadzi do zmniejszenia zawartości witamin oraz obniżenia jakości surowców. Aby zapewnić produkcji gastronomicznej ciągłość i urozmaicenie, wymienione procesy muszą zostać zahamowane, dzięki czemu przedłużona zostanie ich przydatność do spożycia. W tym celu przemysł spożywczy wykorzystuje różne procesy technologiczne, stosuje substancje dodatkowe, ale również korzysta z opakowań o zróżnicowanych właściwościach [5].

Bezpieczne opakowanie, czyli jakie?

Poczucie bezpieczeństwa jest jedną z podstawowych potrzeb człowieka. Nic więc dziwnego, że konsumenci jako jedno z pierwszych wymagań odnośnie do opakowań żywności, wymieniają właśnie jego bezpieczeństwo. Czym charakteryzuje się bezpieczne opakowanie?

Po pierwsze musi mieć odpowiedni skład chemiczny, czyli do jego produkcji mogą być wykorzystane tylko prawnie dopuszczone surowce. Ponadto poziom migracji substancji z materiału opakowaniowego musi być ograniczony do minimum i nie może powodować zmian w składzie żywności. Jest to bardzo ważne, ponieważ substancje chemiczne uwalniane z opakowań mogą stanowić zagrożenie dla zdrowia konsumentów.

Dlatego ustalane są limity migracji specyficznej lub maksymalnej zawartości danej substancji w wyrobie, biorąc pod uwagę jej tolerowane dzienne pobranie (TDI). Bezpieczeństwo dotyczy również odpowiedniego stanu mikrobiologicznego opakowań, które mogą być źródłem zanieczyszczenia mikroorganizmami zapakowanych towarów. Ostatnie, ale równie ważne to odpowiednie cechy sensoryczne opakowania, które nie mogą w żaden sposób wpływać na żywność.

Przykłady substancji ze zdolnością do migracji

Bisfenol A, w skrócie BPA

Przykładem związku, który ma zdolność migracji do żywności i napojów, jest Bisfenol A. Jest stosowany do produkcji przedmiotów codziennego użytku: plastikowych butelek i pojemników do przechowywania żywności butelek dla niemowląt, lakierów do powlekania metalowych puszek od wewnętrznej strony i powłok zbiorników wody pitnej.

Badania wskazują, że w temperaturze pokojowej BPA migruje z butelek poliwęglanowych do żywności w stężeniach 0,2 do 0,3 mg/l, natomiast w aluminiowych, powlekanych butelkach stężenie związku było różne i wahało się w granicach 0,08 do 1,9 mg/l [6]. Wartość TDI dla BPA zostało ustalone na poziomie 4 μg/kg m.c./dzień.

Ten związek organiczny oddziałuje na nasz układ endokrynny poprzez zakłócenie wydzielania, transportu oraz metabolizmu poszczególnych hormonów. Według opinii ekspertów Bisfenol A działa szkodliwie na układ rozrodczy, charakteryzuje się działaniem drażniącym na drogi oddechowe, może przyczynić się do uszkodzenia oczu i wywołać reakcję alergiczną w kontakcie ze skórą.

Przeprowadzono badania dotyczące zależności pomiędzy BPA a schorzeniami kardiologicznymi, w których oceniano wpływ spożywania napojów w puszkach na nadciśnienie tętnicze oraz zaburzenia rytmu serca. Wyniki wykazały związek zwiększonej ekspozycji na BPA z wystąpieniem nadciśnienia tętniczego. Zmienność rytmu serca nie była istotna statystycznie [6].

Badaniom podlega również zależność narażenia na BPA a wystąpieniem nowotworu. Okazuje się, że u chorych na raka gruczołu krokowego stwierdzono wyższe stężenie tego związku w moczu w porównaniu do osób zdrowych. Naukowcy odkryli również, że zwiększone stężenie Bisfenolu A zwiększa ryzyko wystąpienia otyłości u starszych kobiet. Co ciekawe, w przypadku mężczyzn nie wyciągnięto podobnych wniosków.

Bisfenol A jest przykładem substancji, zaliczanej to tzw. mikroplastiku, przez który rozumiemy odłamki mniejsze niż 5 mm. Powstają w wyniku fragmentacji większych obiektów z tworzyw sztucznych oraz na skutek uwalniania małych cząstek poprzez działalność człowieka.

Wpływ mikroplastiku na zdrowie człowieka może wynikać z jego chemofizycznej natury, potencjalnych uszkodzeń tkanek oraz z faktu, że może być nośnikiem toksycznych substancji chemicznych i mikroorganizmów [7]. Jednak jego dokładne oddziaływanie na nasz organizm nie zostało jak dotąd poznane.

Pierwszorzędowe aminy aromatyczne (PAAs)

Kolejnym związkiem posiadającym zdolność migracji są pierwszorzędowe aminy aromatyczne. Występują w materiałach opakowaniowych i wyrobach przeznaczonych do kontaktu z żywnością m.in. jako produkty rozkładu barwników azowych.

Do żywności mogą przechodzić z wielowarstwowych opakowań wykonanych z tworzyw sztucznych, łączonych przy użyciu klejów zawierających izocyjaniany. Niecałkowite związanie izocyjanianów powoduje, że ich pozostałości reagują z obecną w żywności wodą, w wyniku czego powstają PAAs [8]. Ich migracja może zachodzić również z opakowań zawierających barwniki azowe.

W wyniku rozkładu barwnika dochodzi do uwalniania amin z opakowana do żywności. Międzynarodowa Agencja ds. Badań nad Rakiem uznała PAAs za substancje potencjalnie kancerogenne dla człowieka. Zgodnie z obowiązującymi przepisami Unii Europejskiej (Rozporządzenie Komisji (WE) nr 10/2011) wyroby z tworzyw sztucznych przeznaczone do kontaktu z żywnością nie mogą uwalniać pierwszorzędowych amin aromatycznych do żywności lub płynu modelowego imitującego żywność w ilości powyżej 10 μg/kg [8].

Składniki farb drukarskich

Z opakowania mogą być uwalnianie nie tylko substancje wchodzące w skład materiału, z jakiego zostało ono wykonane, ale także składniki farb drukarskich. Farby te stosowane są do nadruku w celach informacyjnych o produkcie i promocyjnych. W ich skład może wchodzić nawet kilka tysięcy substancji chemicznych, spośród których zaledwie 15% zostało ocenionych pod względem toksykologicznym i zostały dla nich ustalone bezpieczne limity migracji.

W przypadku pozostałych nie jest to możliwe, ze względu na brak dostępnych badań. Składniki farb mogą przenikać z zadrukowanego opakowania do żywności np. poprzez odbicie farby, w wyniku penetracji jej składników czy też przeniknięcia ich poprzez fazę gazową. Jednym ze znanych związków jest benzofenon, który podejrzewa się o uszkadzanie nerek a w wyższych stężeniach działanie rakotwórcze.

Migracja pod kontrolą

Przepisem prawnym obowiązującym w UE, który określa wymagania, jakie muszą spełniać opakowania przeznaczone do żywności, jest rozporządzenie WE nr 1935/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie materiałów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu z żywnością.

Zgodnie z postanowieniem zawartym w Art.3 tego Rozporządzenia materiały opakowaniowe i opakowania muszą być bezpieczne i nie mogą uwalniać do żywności ich składników w niedozwolonych ilościach stanowiących zagrożenie dla zdrowia konsumenta [9]. Według obowiązujących przepisów opakowania muszą spełniać wymagania w zakresie dozwolonych limitów migracji substancji wchodzących w ich skład.

Ponadto bierze się pod uwagę stopień oddziaływania pomiędzy opakowaniem a żywnością. Mianowicie opakowanie nie może powodować niekorzystnych zmian w składzie produktów spożywczych lub wpływać na pogorszenie ich cech organoleptycznych.

Sposoby pakowania żywności

Opakowania ze zmodyfikowaną atmosferą (MA)

W ostatnich latach zwiększyło się zapotrzebowanie na żywność świeżą, bez konserwantów oraz o dużej trwałości. W związku z tym zaczęły pojawiać się nowe techniki pakowania. Okres trwałości żywności jest w dużym stopniu ograniczony między innymi bezpośrednim dostępem tlenu, który sprzyja rozwojowi bakterii tlenowych, przyspiesza utlenianie tłuszczów oraz powoduje zmiany smaku i zapachu [10].

Dlatego jednym ze sposobów wydłużenia przydatności do spożycia żywności jest ograniczenie tlenu w opakowaniach i zastąpienie powietrza inną mieszaniną gazową. Wyróżniamy dwie metody modyfikowania atmosfery: próżniowe oraz pakowanie z gazem. Ten drugi sposób polega na zastąpieniu powietrza w opakowaniu najczęściej mieszaniną azotu, tlenu i dwutlenku węgla, chociaż skład atmosfery zależy od rodzaju pakowanego produktu. Proporcje wprowadzanych gazów są ustalane w trakcie pakowania i nie przeprowadza się już żadnych korekt składu atmosfery w okresie przechowywania.

Funkcje wprowadzanych gazów

Dwutlenek węgla hamuje wzrost bakterii Gram-ujemnych, drożdży i pleśni. Działa efektywnie w stężeniu powyżej 20%. Należy używać go ostrożnie, ponieważ w nieodpowiednich ilościach może nadawać produktom kwaśny smak. Azot z kolei jest gazem obojętnym i opóźnia rozwój mikroorganizmów tlenowych oraz zapobiega deformacjom opakowań. Jako nieaktywny składnik atmosfery stanowi jej swoisty wypełniacz, uzupełnia ją do 100% objętości.

Ostatnim z gazów stosowanych do stworzenia zmodyfikowanego powietrza, jest tlen. On ma za zadanie hamowanie wzrostu drobnoustrojów beztlenowych. Jego obecność nie zawsze jest mile widziana, ale w przypadku przechowywania świeżego mięsa, jest bardzo pożądanym gazem. A to dlatego, że sprzyja utrzymaniu odpowiedniej ilości mioglobiny w stanie utlenowanym, dzięki czemu produkty zachowują jasnoczerwoną barwę. Mieszanina wymienionych gazów przedłuża okres przydatności do spożycia produktów bez zmieniania ich naturalnych właściwości.

Próżnia w opakowaniu

Podczas pakowania próżniowego z opakowania usuwany jest tlen, a ilość dwutlenku węgla zwiększa się do 10-20%. W przetworach mięsnych usuwanie tlenu ma na celu przede wszystkim ograniczenie rozwoju pleśni, jełczenia tłuszczów i niekorzystnych zmian barwy. Pakowanie próżniowe w połączeniu z chłodniczym przechowywaniem sprzyja znacznemu zahamowaniu rozwoju tlenowej mikroflory, powodującej psucie się żywności, co jednocześnie zwiększa ich trwałość [1]. Jednak, gdy zawartość tlenu osiąga zbyt niski poziom, możliwy jest rozwój psychrofilnych beztlenowców. Aby nie dopuścić do rozwoju np. Clostridium botulinum, zawartość tlenu powinna wynosić co najmniej 2%.

Plusy i minusy technologii MA

Technologia MA charakteryzuje się następującymi zaletami:

• Przedłuża trwałość produktów od 0,5 do 4-krotnie.
• Zapewnia wysoką jakość przechowywanej żywności.
• Zmniejsza straty ekonomiczne.
  
  Jeśli chodzi o jej wady, można wymienić:
  
• Konieczność każdorazowego dopasowywania składu mieszaniny gazowej do rodzaju produktu.
• Zakup specjalnego wyposażenia
• Dodatkowe wyszkolenie pracowników.

Technika MA, najlepiej nadaje się do pakowania żywności przetworzonej do postaci gotowej do spożycia po krótkim ogrzaniu (np. chłodzone dania gotowe). Pakowanie gazowe umożliwia zwiększenie trwałości żywności, jednakże w większości przypadków jest ono skuteczne tylko w połączeniu z chłodniczym prze­chowywaniem [10].

Pakowanie w kontrolowanej atmosferze

System pakowania w kontrolowanej atmosferze polega na stałej kontroli i sterowaniu składem mieszaniny gazów zastępującej powietrze. Wszelkie zmiany, spowodowane przez oddychanie produktów oraz przepuszczalność opakowań, są na bieżąco wyrównywane. Gazami stosowanymi w tej metodzie mogą być dwutlenek węgla, azot oraz ich mieszaniny z tlenem. W takich warunkach zazwyczaj przechowuje się żywność nieprzetworzoną, w której zachodzą procesy życiowe (np. oddychanie). Do zalet stosowania tej techniki pakowania żywności, zalicza się:

• wzrost bezpieczeństwa zdrowotnego produktów poprzez ograniczenie rozwoju mikroorganizmów,
• zachowanie wartości żywieniowej poprzez zapobieganie utlenianiu tłuszczów,
• zachowanie naturalnych cech żywności,
• znaczne przedłużenie okresu trwałości produktu [1].

Opakowania aktywne

Opakowania aktywne są swojego rodzaju ewenementem wśród technik pakowania żywności. W dotychczasowej praktyce dążono do tego, aby materiał opakowaniowy nie oddziaływał z produktem. Sądzono, że to najlepszy sposób na zabezpieczenie żywności przed wszelkimi zanieczyszczeniami oraz przedwczesnym psuciem się. Oczywiście, strategia ta sprawdza się do dzisiaj. Jednak co, jeśli opakowanie za pomocą aktywnych składników, mogłoby przedłużyć trwałość żywności, dodatkowo zabezpieczając ją przed działaniem mikroorganizmów i przy tym nie powodować żadnych negatywnych zmian?

Okazuje się, że faktycznie jest to możliwe, a opakowania spełniające wszystkie wymienione wymogi, nazywa się aktywnymi. Określa się je również mianem interaktywnych, czyli takich, w których produkt, opakowanie i otoczenie wzajemnie ze sobą oddziałują [1]. W odróżnieniu od tradycyjnych wyrobów opakowania interaktywne kontrolują zmiany zachodzące w swym wnętrzu i reagują na nie bezpośrednio, dzięki czemu otrzymujemy produkt wysokiej jakości.

Umożliwiają im to obecne w nich “aktywne” składniki, które stopniowo uwalniają się do żywności lub mają za zadanie pochłanianie substancji przez nią wydzielanych. Najczęściej stosuje się absorbenty tlenu, etylenu, CO_2, nadmiaru wody oraz emitery, które wydzielają do wnętrza opakowania substancje takie jak: CO_2, wodę, przeciwutleniacze oraz konserwanty. Substancje te zazwyczaj stanowią wbudowaną część materiału opakowaniowego lub znajdują się wewnątrz opakowania w formie saszetek, nalepek i etykiet [11].

Jak ta interakcja wpływa na produkty spożywcze?

Dzięki absorbentom pochłaniany jest nadmiar wydzielanych przez żywność gazów, m.in.: tlenu, etylenu, dwutlenku węgla, pary wodnej. Zbyt duże ich stężenie może przyczynić się do pogorszenia jakości, a także psucia się żywności. Przykładowo dzięki pochłaniaczom tlenu, jego stężenie spada do 0,01%.

Dzięki temu uniemożliwiony zostaje wzrost mikroorganizmów, np. bakterii tlenowych. Absorbery tlenu najczęściej stosuje się w opakowaniach takich produktów jak: ser, słodycze, orzechy, mleko w proszku, herbata, fasola, zboże [11]. Innym gazem, którego pochłanianie sprzyja trwałości żywności, jest etylen. Wydzielany jest głównie przez owoce i warzywa, powodując ich dojrzewanie. Dlatego, aby surowce te trafiły do konsumenta w stanie nadającym się do spożycia, proces ten musi zostać zahamowany. W tym przypadku poprzez pochłonięcie nadmiaru etylenu.

W opakowalnictwie owoców i warzyw stosuje się również tzw. “folie sprytne”, które pozwalają regulować przepływ tlenu oraz pomiędzy opakowaniem a otoczeniem. W opakowaniu zostaje minimalna ilość tlenu, umożliwiająca surowcom oddychanie, przy jednoczesnym zahamowaniu rozwoju bakterii beztlenowych. Opakowania aktywne przeznaczone do przechowywania pieczywa, mięsa czy ryb, zawierają absorbenty pary wodnej. W ten sposób żywność chroniona jest przed pleśnią.

Oprócz pochłaniania gazów opakowania interaktywne absorbują również związki zapachowe. Dzięki temu soki owocowe czy produkty rybne zachowują cechy estetyczne. Innym sposobem działania omawianych opakowań jest zastosowanie w nich emiterów. One z kolei wydzielają pewne substancje, w celu zachowania jakości zapakowanej żywności. Najczęściej uwalniają one środki przeciwbakteryjne, które zapobiegają namnażaniu się niepożądanych mikroorganizmów.

Przykładem takiego środka może być syntetyczny zeolit, który hamuje rozwój bakterii w momencie pojawienia się ich w opakowaniu [11]. Emitery mogą również uwalniać CO₂, którego odpowiednio duże stężenie może spowolnić rozwój drobnoustrojów tlenowych oraz utlenianie lipidów, dzięki czemu żywność dłużej pozostaje świeża. Do opakowania wydzielane są także substancje, które maskują nieprzyjemne zapachy lub wzmacniają naturalny zapach danego produktu.

Idealnym przykładem zastosowania tych ostatnich jest kawa. Wzmocnienie jej aromatu z pewnością zachęca do zakupu. Podsumowując, opakowania aktywne przedłużają trwałość produktów poprzez zahamowanie wzrostu mikroorganizmów oraz zmniejszenie intensywności przebiegu reakcji enzymatycznych.

Opakowania inteligentne

Kolejną innowacją wśród opakowań są opakowania inteligentne, nazywane także sprytnymi, eleganckimi, mądrymi. Jak zasłużyły sobie na tak pochlebne przydomki? Otóż są zdolne do kontrolowania stanu bezpieczeństwa produktu w czasie jego przechowywania i przekazania tej informacji konsumentowi. Dostarczają nam informacji o jakości i przydatności do spożycia zapakowanego wyrobu.

Zazwyczaj zawierają wtopione w materiał opakowaniowy, elektroniczne mikroczujniki chemicznych zmian zachodzących w żywności lub barwne wskaźniki, sygnalizujące nieszczelność opakowania, zwiększenie się populacji drobnoustrojów oraz czas i temperaturę przechowywania. Na rynkach światowych znane są obecnie w zasadzie trzy rodzaje opakowań interaktywnych: integratory czasu i temperatury (TTI), wskaźniki świeżości oraz wskaźniki nieszczelności [1].

Te pierwsze umieszczane są na zewnętrznej części opakowania i służą do określania jak długo i w jakiej temperaturze dany towar był przechowywany [11]. Mogą działać na dwa sposoby. Pierwszy polega na tym, że umieszczony na opakowaniu znacznik zmienia nieodwracalnie swoje zabarwienie w wyniku przekroczenia określonej temperatury [11]. Jest to szczególnie istotne w przypadku produktów mrożonych i żywności chłodzonej, ponieważ pozwalają one m.in. zarejestrować fakt przejściowego rozmrożenia produktu.

Ciekawym przykładem w tym zakresie jest rozwiązanie zastosowane przez producenta mleka, gdzie barwa kartonu, w którym przechowywany jest produkt, zmienia się, gdy zbliża się koniec terminu przydatności mleka do spożycia. Drugi sposób, w jaki mogą działać integratory czasu i temperatury oparty jest na monitorowaniu wszelkich odchyleń od temperatury, która została uznana za optymalną dla danego produktu [11].

Wskaźniki TTI są już obecnie stosowane w wielu krajach Europy do pakowania żywności chłodzonej. Samoprzylepne etykiety można spotkać na opakowaniach ze świeżym mięsem, wędlinami, rybami, sałatkami i przetworami mlecznymi [1]. Kolejny rodzaj sprytnych opakowań działa w oparciu o wskaźniki świeżości, które dzielą się na trzy grupy:

• Indykatory chemiczne – ich działanie polega na zmianie barwy w momencie, gdy wartość pH ulegnie zmianie, co jest równoznaczne z zepsuciem się produktu.
• Indykatory mikrobiologiczne – wykrywają obecność metabolitów mikroorganizmów, takich jak: dwutlenek węgla, dwutlenek siarki, amoniak, aminy, siarkowodór, kwasy organiczne, etanol, toksyny i enzymy.
• Indykatory analizujące skład atmosfery – monitorują ilość oraz rodzaj gazów obecnych w opakowaniu. Przykładem może być tzw. etykieta Ageless Eye ®, której zadaniem jest określenie stężenia tlenu w atmosferze opakowania. Zbyt duża ilość tlenu może świadczyć o nieszczelności opakowania lub o nadmiernym zanieczyszczeniu bakteryjnym [11].

Ostatnim typem opakowań inteligentnych są wskaźniki nieszczelności, które mierzą zawartość tlenu i dwutlenku węgla w opakowaniu. W wyniku nieszczelności opakowań wzrasta niebezpieczeństwo mikrobiologiczne i zdrowotne konsumenta. Tak, więc wskaźniki te ostrzegają nas przed potencjalnym zagrożeniem, dostarczając informacji o jakości opakowanej żywności.

Działają na zasadzie zmiany koloru w wyniku reakcji chemicznej lub enzymatycznej. Opakowania aktywne i inteligentne stosowane są od niedawna, ale już zdążyły przynieść znaczne korzyści ekonomiczne. Ponadto ich zastosowanie jest dużo korzystniejsze dla jakości wyrobów niż pakowanie pasywne. Dlatego, mimo iż powszechnie nadal korzysta się z tradycyjnych technologii opakowań żywności, niewątpliwie przyszłość należy do innowacyjnych rozwiązań.

Podsumowanie

Niepodważalnie opakowania są ważną częścią przemysłu spożywczego. Chronią żywność przed niekorzystnym działaniem powietrza, wilgoci, temperatury, światła oraz drobnoustrojów. Dzięki nim artykuły spożywcze docierają do nas w stanie świeżym i atrakcyjnym estetycznie. Ich działanie opiera się jednak na pewnym paradoksie. Opakowania zapewniają bezpieczeństwo żywności, ale jednocześnie mogą stanowić zagrożenie dla naszego zdrowia. Wszystko za sprawą migracji substancji z materiałów opakowaniowych.

Na szczęście istnieją instytucje takie jak Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA), który ustala wartość Tolerowanego Dziennego Pobrania dla substancji dozwolonych do stosowania w materiałach opakowaniowych. Dzięki temu ryzyko zostaje zmniejszone do minimum, a my możemy bez obaw spożywać świeże i smaczne produkty, nawet z drugiego końca świata.

Bibliografia:

1. Makała, H. (2011). Trendy w opakowaniach mięsa i przetworów mięsnych. Postępy Nauki i Technologii Przemysłu Rolno-Spożywczego
2. Cholewa- Wójcik, A., Kawecka, A. (2017). Jakość opakowania jako determinanta bezpieczeństwa żywności w kontekście wymagań społecznych konsumentów. Żywność, Nauka, Technologia, Jakość, 24, 138-148.
3. Tørngren, Mari Ann., Darré, M., Gunvig, A., Bardenshtein, A. (2018). Case studies of packaging and processing solutions to improve meat quality and safety. Meat Science
4. Typrowicz, J. (2006). Metody utrwalania i przechowywania żywności.
5. Traczyk I., Walkiewicz A. (2009). Opakowania żywności. W: Obrót żywnością a zdrowie – praktyczny poradnik dla przedsiębiorców. (red. Kulawik J.). Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości, Warszawa, 63-69.
6. Rogala, D., Kulik-Kupka, K., Spychała, A., Śnieżek, E., Janicka, A., Moskalenko, O. (2016). Bisfenol A – niebezpieczny związek ukryty w tworzywach sztucznych. Problematyka Higieny Epidemiologicznej 97(3), 231-219.
7. Toussaint, B., Raffael, B., Angers-Loustau A., Gilliand D., Kestens, V., Petrillo, M., Rio-Echevarria, I.M., Van den Eede, G. (2019). Review of micro- and nanoplastic contamination in the food chain. Food Additives & Contaminants 36(5), 639-673.
8. Ćwiek-Ludwicka, K., Pawlicka, M., Starski, A., Półtorak, H., Karłowski, K. (2011). Badania migracji pierwszorzędowych amin aromatycznych (PASs) z wielowarstwowych opakowań żywności metodą HPLC. Roczniki państwowego zakładu higieny 62, 371-375.
9. Stelmach, A., Ćwiek- Ludwicka, K. (2006). Badania organoleptyczne opakowań do żywności. Roczniki Państwowego Zakładu Higieny 57(4), 355-360.
10. Fik, M. (1996). Niektóre aspekty stosowania modyfikowanej atmosfery w przechowalnictwie żywności. Żywność, technologia, jakość, 3(8), 42-51.
11. Baran, J. (2016). Opakowania aktywne i inteligentne w łańcuchu dostaw żywności-przykłady zastosowania i opinie konsumentów. Zarządzanie i bezpieczeństwo w łańcuchu żywnościowym, 7-17