Mikroflora to zespół mikroorganizmów zasiedlających przewód pokarmowy człowieka. Choć niedostrzegana gołym okiem, ma ogromne znaczenie dla naszego zdrowia. W organizmie człowieka flora bakteryjna jelit, ze względu na swoje liczne funkcje i stosunkowo dużą masę (około 1–1,5 kg), określana jest mianem narządu bakteryjnego [10].
Główną rolą mikroflory jelitowej jest udział w procesie trawienia pokarmów, głównie węglowodanów. Ponadto odgrywa ona istotną rolę w syntezie witaminy K oraz witamin z grupy B. Skład flory jelitowej zależny jest od wielu czynników. Są to między innymi wiek, stosowana dieta, a także genotyp gospodarza. Przyczynami zmian w mikroflorze jelitowej są także przewlekły stres oraz stosowanie antybiotyków, oraz niesteroidowych leków przeciwzapalnych.
Prawidłowe funkcjonowanie mikroflory jelitowej korzystnie wpływa na funkcjonowanie całego organizmu. Dlatego tak ważne jest dbanie o jej skład. Jak więc możemy wspomóc drobnoustroje żyjące w naszych jelitach?
Probiotyk, prebiotyk czy synbiotyk?
Obecnie medycyna dostarcza nam trzy możliwe rozwiązania, jeśli chodzi o dbanie o mikroflorę jelitową. Każdy z tych produktów w inny sposób wspiera bakterie bytujące w przewodzie pokarmowym.
Probiotyki to żywe kultury bakterii, które odbudowują uszkodzoną florę bakteryjną. Nazywane są potocznie „dobrymi bakteriami”. Nie wszystkie jednak bakterie mogą być wykorzystywane jako probiotyki. Muszą one spełniać dokładne kryteria, między innymi być odporne na działanie soku żołądkowego.
Najczęściej wykorzystywanymi bakteriami w probiotykoterapii są pałeczki kwasu mlekowego (Lactobacillus sp.). Bakterie probiotyczne występują naturalnie w kefirze, maślance czy jogurcie naturalnym. Doskonałym źródłem probiotyków są produkty fermentowane, takie jak kiszona kapusta i ogórki.
Prebiotyki to nietrawione substancje stymulujące wzrost bakterii bytujących w organizmie. Mogą być to białka, tłuszcze, oligo- lub polisacharydy [5]. Ich działanie jest wybiórcze, więc nie zawsze będzie to odpowiednie rozwiązanie. Idealny prebiotyk powinien być odporny na działanie kwasu żołądkowego oraz enzymów jelitowych. Głównym źródłem substancji prebiotycznych są soja, karczochy i cykoria. Ponadto świetnym źródłem prebiotyków jest mleko kobiece.
Synbiotyki to nic innego jak połączenie probiotyków z prebiotykami. Połączenie tych dwóch form zwiększa tolerancję bakterii probiotycznych na niekorzystne warunki, panujące na przykład w żołądku. Stosowanie synbiotyków ma również korzystny wpływ na funkcjonowanie wątroby u pacjentów z niewydolnością. [4].
Do czego służą synbiotyki?
Kombinacja probiotyku i prebiotyku wpływa na rozwój pożytecznej mikroflory jelitowej. Hamuje też rozwój patogennej flory jelitowej [6]. Przeciwdziała procesom gnilnym w jelitach, a także zapobiega zaparciom i biegunkom. Synbiotyki redukują poziom cholesterolu we krwi oraz obniżają jej ciśnienie. Mogą być wykorzystywane w leczeniu pacjentów z chorobami wątroby. Oprócz tego poprawiają wchłanianie wapnia, magnezu i fosforu.
Synbiotyki w leczeniu otyłości
Otyłość to choroba coraz częściej dotykająca społeczeństwo. Nadmiar tkanki tłuszczowej może prowadzić do wielu powikłań, takich jak cukrzyca, choroby sercowo-naczyniowe czy nowotwory. Prawidłowo funkcjonująca mikrobiota jelitowa, ma korzystny wpływ na metabolizm i może zapobiegać rozwojowi otyłości [7].
Stosowanie odpowiednio dopasowanej terapii synbiotycznej ma istotne znaczenie w leczeniu otyłości. Badania wykazały, że suplementacja synbiotykami przyspiesza redukcję masy ciała. Skutkuje to obniżeniem wartości BMI (body mass index), a także zmniejszeniem obwodów talii oraz bioder.
Synbiotyki w terapii insulinooporności
Insulinooporność (IO) to zaburzenie metaboliczne polegające na obniżonej tolerancji organizmu na insulinę. Dotyka często osób z otyłością brzuszną, dyslipidemią i nadciśnieniem [7]. Może to prowadzić do chorób układu sercowo-naczyniowego oraz cukrzycy typu 2.
Suplementacja synbiotykami u pacjentów z IO poprawia poziom glukozy oraz insuliny we krwi. Zastosowanie tej terapii może zapobiec pojawieniu się ewentualnych powikłań. [7].
Synbiotyki w leczeniu cukrzycy typu 2
Cukrzyca typu 2 to najczęściej występujący na świecie typ cukrzycy. Szacuje się, że do 2035 roku będzie na nią chorować 592 milionów osób. [7]. Wyróżnione są dwie przyczyny cukrzycy. Jedna z nich spowodowana jest upośledzeniem wydzielania insuliny, na co wpływ mają czynniki genetyczne. Druga przyczyna to opisana wcześniej insulinoopornosć. Można powiedzieć, że w powstawaniu cukrzycy typu 2 udział biorą dwa czynniki: genetyczny i środowiskowy.
Badania wykonane u pacjentów z cukrzycą typu 2 wykazały pozytywne efekty stosowania synbiotyków. Dzięki dodatkowej suplementacji możliwe jest obniżenie poziomu glukozy we krwi oraz poprawienie wrażliwości na insulinę.
Synbiotyki w leczeniu zespołu jelita drażliwego (IBS)
Zespół jelita drażliwego to choroba przewlekła jelit. Objawia się bólami brzucha oraz zaburzeniami rytmu wypróżnień. Zespół jelita drażliwego należy do najczęstszych chorób przewodu pokarmowego. Pierwsze objawy pojawiają się w wieku 20-40 lat. Warunkiem rozpoznania choroby jest utrzymywanie się objawów przez co najmniej trzy miesiące.
W leczeniu IBS pacjentom zaleca się eliminację pokarmów, które wywołują niekorzystne objawy lub je nasilają. Niestety, do tej pory przyczyna IBS nie została do końca wyjaśniona. Coraz częściej podkreśla się jednak rolę mikrobioty jelitowej u pacjentów cierpiących na to schorzenie. Poprawa jej składu może złagodzić występowanie przewlekłych biegunek u pacjentów. Stosowanie synbiotyków może poprawić ogólne samopoczucie pacjentów oraz zmniejszyć bóle brzucha [8].
Jelita kluczem do sukcesu
Od dawna wiadomo, że witaminy oraz składniki mineralne wspierają odporność organizmu. Do tej grupy można również dołączyć „dobre bakterie” zasiedlające nasze jelita.
Zachwianie równowagi bakteryjnej, może być spowodowane przewlekłą antybiotykoterapią, niewłaściwą dietą oraz otyłością. Ten stan nazywany jest dysbiozą. Jakiekolwiek zmiany zachodzące w mikroflorze jelitowej mogą znacząco wpływać na stan zdrowia pacjentów.
W przewodzie pokarmowym wyróżnia się oddzielny układ odpornościowy. GALT (gut-associated lymphoid tissue) to największa tkanka limfatyczna w organizmie. Budują ją komórki odporności. Śluz jelitowy przeciwdziała toksynom i alergenom.
Nieprawidłowa odpowiedź układu odpornościowego w jelitach może być czynnikiem wywołującym zespół jelita drażliwego lub alergie pokarmowe. Prawidłowa mikroflora to prawidłowe funkcjonowanie GALT, dlatego tak niezwykle ważne jest, aby dbać o jej skład. Oprócz stosowania preparatów pro-, pre- lub synbiotycznych, warto jeść również żywność fermentowaną. Jogurty, kefiry i kiszonki to doskonałe źródło bakterii probiotycznych [9]
Jak wybrać odpowiedni synbiotyk?
Obecnie rynek farmaceutyczny oferuje ogromny wybór różnorodnych preparatów. Nie każdy jednak może okazać się skuteczny. Większość z nich stanowią suplementy diety, które nie podlegają tak ścisłej kontroli, jak produkty lecznicze [5].
Żaden z dostępnych synbiotyków w Polsce nie jest zarejestrowany jako produkty leczniczy [5]. Oznacza to, że mogą mieć one mniej substancji czynnych, niż te, wykorzystywane w badaniach klinicznych.
Nie oznacza to jednak, że na rynku nie ma idealnego preparatu. W wyborze synbiotyku przede wszystkim należy zwrócić uwagę na to, aby zawierał on jeden lub więcej szczepów bakterii probiotycznych (np. Lactobacillus). Oprócz tego w składzie synbiotyku powinny znajdować się związki prebiotyczne, na przykład inulina. Stosowanie synbiotyków zależne jest od zaleceń zawartych na opakowaniu lub w ulotce produktu. Najczęściej jest to jedna kapsułka na dobę.
Należy pamiętać, że oprócz dostępnych preparatów aptecznych, istnieją również synbiotyki naturalne. Jest to po prostu połączenie prebiotyku i probiotyku znajdujących się w żywności. Może być to na przykład jogurt naturalny w połączeniu z pomidorem czy cykorią. W trakcie choroby możemy wspierać organizm naturalnymi synbiotykami. Jednak ilość bakterii probiotycznych w posiłku jest zbyt mała, aby prawidłowo i szybko odbudować zniszczoną florę. Nie bójmy się wtedy sięgnąć po synbiotyki dostępne na półkach aptecznych.
Bibliografia:
- Patel R., DuPont H.L., (2015), New Approaches for Bacteriotherapy: Prebiotics, New-Generation Probiotics, and Synbiotics, Clinical Infectious Diseases; 60(2): S108–S121
- Swanson K.S., Gibson G.R., Hutkins R. i wsp., (2020), The International Scientific Association for Probiotics and Prebiotics (ISAPP) consensus statement on the definition and scope of synbiotics. Nature Reviews Gastroenterology & Hepatology, 17: 687–701
- Markowiak P., Ślizewska K., (2017), Effects of Probiotics, Prebiotics, and Synbiotics on Human Health, Nutrients; 9(9): 1021.
- Pandey, R.K., Naik, R.K., Vakil, V.B., (2015), Probiotics, prebiotics and synbiotics- a review, Journal of Food Science and Technology, 52(12), 7577-7587
- Ruszkowski, J., Szewczyk, A., Witkowski, M.J., Przegląd doustnych prebiotyków, probiotyków, synbiotyków i postbiotyków dostępnych na polskim rynku aptecznym, (2018), Farmacja Polska, 74(2)
- Mojka, K., (2014), Probiotyki, prebiotyki i synbiotyki- charakterystyka i funkcje, Problemy Higieny i Epidemiologii, 95(3), 541-549
- Sáez-Lara, J.M., Robles-Sanchez, C., Ruiz-Ojeda, J. F., Plaza-Diaz, J., Gil, A., (2016), Effects of Probiotics and Synbiotics on Obesity, Insulin Resistance Syndrome, Type 2 Diabetes and Non-Alcoholic Fatty Liver Disease; A Review of Human Clinical Trials, International Journal of Molecular Sciences, 17(6), 928
- Ford, C.A, Harris, A.L, Lacy, E.B., Quigley, E., Moayyedi, P., (2018), Systematic Review with Meta-analysis: Efficacy of Prebiotics, Probiotics, Synbiotics and Antibiotics, in Irritable Bowel Syndrome, Alimentary Pharmacology&Therapeutics, 48(10), 1044-1060
- Frei, R., Akdis, M., O’Mahony, L., (2015), Prebiotics, probiotics, synbiotics, and the immune system: ecperimental data and clinical evidence, Current Opinion in Gastroenterology, 31(2), 153-158
- Nawrocka, M., Szulińska, M., Bogdański, P., (2015), Rola mikroflory jelitowej w patogenezie i leczeniu otyłości oraz zespołu metabolicznego, Forum Zaburzeń Metabolicznych, 6(3)
