Żółta herbata. Właściwości, smak i sposób parzenia

Na dworze chińskiego cesarza

Pośród wielu gatunków herbat, najmniej znaną odmianą jest herbata żółta (chiń. 黄茶 – huángchá). Jest to związane z tym, iż jej eksport poza granice Chin był długo zakazany. Przez wiele lat spożywać ją można było wyłącznie na dworze cesarskim oraz podczas niektórych wydarzeń religijnych [1]. Obecnie, ten tradycyjny chiński napój jest bardzo popularny w Azji. Produkcja i uprawa znajdują się głównie w Chinach i Tajwanie [2]. Z kolei na Zachodzie, dopiero w ostatnich latach zyskała na popularności. To przede wszystkim ze względu na przyjemny, łagodny smak. Posiada także wiele właściwości prozdrowotnych, m.in. przeciwutleniających, przeciwzapalnych i przeciwnowotworowych [3].         

Spis treści

1. Jak powstaje żółta herbata?
2. Jaką herbatę wybrać
3. Sposób parzenia
4. Wartości odżywcze
5. Właściwości prozdrowotne
   1. Żółta herbata a nowotwory
   2. Układ trawienny
   3. Otyłość 
   4. Układ nerwowy
   5. Wpływ na komórki
   6. Problemy hepatologiczne
6. Podsumowanie
7. Najczęstsze pytania konsumentów
8. Bibliografia

Otrzymywanie żółtej herbaty

Żółta herbata jest trudną do otrzymania odmianą, ze względu na skomplikowany proces powstawania. Produkcja innych gatunków jest znacznie mniej złożona i tańsza.

Herbata cesarska jest wytwarzana z młodych liści herbaty chińskiej (łac. Camellia sinensis) z łodyżkami. Otrzymywanie jej jest pod wieloma względami bardzo zbliżone do pozyskiwania herbaty zielonej. Początkowy proces produkcji obu herbat jest taki sam, jednak produkcja herbaty cesarskiej wymaga dodatkowych etapów. Jednym z nich jest wolniejszy czas suszenia. Podczas niego wilgotne liście herbaty zaczynają zmieniać barwę na żółtą. Etap ten nazywany jest „żółknięciem”, który jest powolnym procesem utleniania polifenoli [4]. Jest on kluczowy w produkcji herbaty carskiej.

Dzięki niemu zwiększa się poziom utlenienia. Pozbywa się też charakterystycznego trawiastego zapachu herbaty. Jednocześnie zachowane są jej właściwości zdrowotne [3]. Po odpowiednim wysuszeniu liście poddawane są niepełnej fermentacji, czyli lekkiemu utlenianiu podczas etapu zwijania. Dzięki takiej metodzie uzyskuje się napar o aksamitnym posmaku i bursztynowej barwie. Ma on unikalne właściwości sensoryczne. Wyróżniają go one od innych herbat [2].

Jaką herbatę wybrać?

Na rynku znajdziemy wiele różnych gatunków herbat. Znanymi rodzajami herbaty są: biała, zielona i czarna. Żółta jest odmianą mniej popularną. Ze względu skomplikowane etapy otrzymywania, ten rodzaj herbaty jest drogi i trudno dostępny. Najbardziej cenione są te rodzaje, które produkowane są z pąków i młodych liści krzewu herbacianego. Odmianą żółtej herbaty, która jest uznawana za najlepszą jakościowo, jest Chu Shan Yin Chin [2].

Parzenie żółtej herbaty

Herbatę cesarza, podobnie jak zieloną czy białą odmianę, parzyć powinno się w temperaturze poniżej wrzenia. Za optymalną przyjmuje się 70-85 stopni Celsjusza. Odpowiednio na filiżankę, przygotowuje się napar z jednej łyżeczki suszu liści herbacianych. Po zalaniu wodą odstawia się herbatę do zaparzenia. Czas parzenia to około 3-5 minut. Po upływie tego czasu przygotowana żółta herbata powinna posiadać barwę słomkową, lekko bursztynową. Smak jej będzie słodki, delikatny i przyjemny [4].

Nie tylko smak: wartości odżywcze

Herbata żółta posiada wiele wartości odżywczych wpływających korzystnie na organizm. Jest szczególnie bogata w polifenole, w tym katechiny, teaflawiny i tearubiginy [5]. Polifenole są to związki organiczne pochodzenia roślinnego. Działają one jako przeciwutleniacze, usuwając z organizmu wolne rodniki o charakterze rakotwórczym.

Badania wykazały, iż wyższą aktywność zmiatania rodników wykazują niefermentowane ekstrakty herbat. Do takich należą te z herbaty żółtej oraz zielonej [6]. Spośród polifenoli herbacianych najcenniejszymi są katechiny, które należą do grupy flawanoli. Są one szybko i intensywnie metabolizowane, co podkreśla znaczenie ich aktywności przeciwutleniającej [7].

Herbata żółta zawiera w swoim składzie również teinę. Jednakże jej ilość jest bardzo mała (tylko 0,35%). Dlatego też nie wpływa na organizm bardzo pobudzająco [2]. Z kolei obecne w herbacie teofilina i teobromina, związki należące do grupy alkaloidów purynowych, wpływają korzystnie na pracę nerek, ułatwiają oddychanie oraz wspomagają akcję serca [8].  

Właściwości prozdrowotne

Żółta herbata a nowotwory

Dzięki przeciwutleniającej aktywności zawartych w żółtej herbacie polifenoli napar ten łagodzi procesy rakotwórcze w organizmie [9]. Wiele badań wykazało właściwości przeciwnowotworowe herbaty. Może ona swoim działaniem powodować apoptozę i hamowanie rozmnażania się komórek rakowych.

Na stopień intensywności oddziaływania przeciw tworzeniu się nowotworów, ma wpływ etap żółknięcia. Proces ten wpływa na bioaktywne składniki żółtej herbaty. Uzyskana herbata carska może mieć silniejsze działanie przeciwutleniające i przeciwnowotworowe [10]. Według badań ten napar szczególnie działa zapobiegawczo i leczniczo na raka przełyku [11].

Układ trawienny

Żółta herbata wykazuje właściwości przeciwzapalne. Naukowcy udowodnili, iż herbata cesarska ma dobrą aktywność przeciwutleniającą i zapobiega uszkodzeniom ścian żołądka [11]. Ekstrakt z żółtej herbaty także skutecznie łagodzi zaparcia. Powoduje on poprawę zawartości wody w kale, wspomaga wypróżnianie i szybkość pasażu żołądkowo-jelitowego. Chroni również tkankę okrężnicy i zmniejsza wazoaktywny poziom peptydów jelitowych (ang. VIP – vasoactive intestinal peptide), czyli hormonów peptydowych [12].

Otyłość

Żółta herbata zmniejsza ryzyko otyłości [13]. Badania z wykorzystaniem komórek 3T3-L1 wykazały, że żółta herbata ma silniejszą skuteczność obniżania poziomu lipidów niż zielona, ​​czarna i biała herbata [14]. Powoduje ona znaczny spadek liczby komórek tłuszczowych. Ponadto herbata cesarska wykazuje działanie przeciwhiperglikemiczne. Łagodzi problemy związane z nietolerancją glukozy i insulinoopornością niezależnie od dawki [15]. Natomiast w badaniach przeprowadzonych na myszach, spośród wszystkich gatunków herbat, tylko żółta znacząco obniża poziom glukozy we krwi [16].

Układ nerwowy

Ekstrakt z żółtej herbaty wspomaga regulację neuroprzekaźników w surowicy. Neurotransmitery odpowiedzialne są za przenoszenie sygnału z komórek nerwowych do mięśniowych lub gruczołowych, a także pomiędzy neuronami [12].

Wpływ na komórki

Żółta herbata działa ochronnie na komórki śródbłonka naczyniowego. Powoduje zwiększenie produkcji zredukowanego glutationu. Zmniejsza poziom utlenionego glutationu. W ten sposób poprawia żywotność komórek [15]. Glutation (GSH) to tripeptyd występujący w organizmach żywych głównie w formie tiolowej [17]. Odgrywa kluczową rolę w ochronie komórek przed uszkodzeniem oksydacyjnym i toksycznością związków ksenobiotycznych, czyli substancji obcych dla organizmu oraz w utrzymaniu homeostazy redoks [18].

Problemy hepatologiczne

Herbata cesarska korzystnie wpływa na funkcjonowanie wątroby. Regularne picie tego naparu może przyczynić się do ochrony wątroby przed uszkodzeniem. Łagodzi on wzrost aktywności aminotransferaz alaninowych i asparaginianowych w osoczu. Ich podwyższone stężenie może świadczyć o zaburzonym funkcjonowaniu wątroby [19]. Te związki są uznawane za markery uszkodzeń hepatologicznych. Obejmują szeroki zakres – od wirusowego zapalenia wątroby po jej stłuszczenie [20].

Podsumowanie

W porównaniu z innymi rodzajami herbat żółta herbata jest znacznie mniej znana i zbadana. Dotychczas niewiele jest dostępnych informacji o żółtej herbacie, ze względu na niedużą ilość przeprowadzanych badań. Jest to bardzo rzadka i droga odmiana, którą niełatwo znaleźć na półkach sklepowych. Posiada ona wiele korzyści zdrowotnych. Należą do nich m.in.: działanie przeciwrakotwórcze, przeciwhiperglikemiczne. Obniżanie również poziom lipidów we krwi.

Najczęstsze pytania

Bibliografia:

1. Miazga-Sławińska, M., & Grzegorczyk, A. (2014). Herbaty-rodzaje, właściwości, jakość i zafałszowania. Kosmos, 63(3), 473-479.
2. Stańczyk, A. (2010). Właściwości zdrowotne wybranych gatunków herbat. Bromatologia i Chemia Toksykologiczna, 43(4).
3. Xu, J., Wang, M., Zhao, J., Wang, Y. H., Tang, Q., & Khan, I. A. (2018). Yellow tea (Camellia sinensis L.), a promising Chinese tea: Processing, chemical constituents and health benefits. Food research international (Ottawa, Ont.), 107, 567–577. https://doi.org/10.1016/j.foodres.2018.01.063.
4. Fan, F. Y., Zhou, S. J., Qian, H., Zong, B. Z., Huang, C. S., Zhu, R. L., Guo, H. W., & Gong, S. Y. (2022). Effect of Yellowing Duration on the Chemical Profile of Yellow Tea and the Associations with Sensory Traits. Molecules (Basel, Switzerland), 27(3), 940. https://doi.org/10.3390/molecules27030940
5. Zhou, J., Wu, Y., Long, P., Ho, C. T., Wang, Y., Kan, Z., Cao, L., Zhang, L., & Wan, X. (2019). LC-MS-Based Metabolomics Reveals the Chemical Changes of Polyphenols during High-Temperature Roasting of Large-Leaf Yellow Tea. Journal of agricultural and food chemistry, 67(19), 5405–5412. https://doi.org/10.1021/acs.jafc.8b05062
6. Gramza-Michalowska, A., Kmiecik, D., Kobus-Cisowska, J., Zywica, A., Dziedzic, K., & Brzozowska, A. (2018). Phytonutrients in oat (Avena sativa L.) Drink: Effect of plant extract on antiradical capacity, nutritional value and sensory characteristics. Polish Journal of Food and Nutrition Sciences, 68(1).
7. Higdon, J. V., & Frei, B. (2003). Tea catechins and polyphenols: health effects, metabolism, and antioxidant functions. Critical reviews in food science and nutrition, 43(1), 89–143. https://doi.org/10.1080/10408690390826464
8. Matysek-Nawrocka, M., & Cyrankiewicz, P. (2016). Substancje biologicznie aktywne pozyskiwane z herbaty, kawy i kakao oraz ich zastosowanie w kosmetykach. Postępy Fitoterapii, 17(2), 139-144.
9. Kujawska, M., Ewertowska, M., Adamska, T., Ignatowicz, E., Gramza-Michałowska, A., & Jodynis-Liebert, J. (2016). Protective effect of yellow tea extract on N-nitrosodiethylamine-induced liver carcinogenesis. Pharmaceutical biology, 54(9), 1891–1900. https://doi.org/10.3109/13880209.2015.1137600
10. An, R., Sun, L., Xiang, L., Zhang, W., Li, Q., Lai, X., Wen, S., Huo, M., Li, D., & Sun, S. (2019). Effect of yellowing time on bioactive compounds in yellow tea and their antiproliferative capacity in HepG2 cells. Food science & nutrition, 7(5), 1838–1847. https://doi.org/10.1002/fsn3.1036
11. Wang, Q., Zhao, X., Qian, Y., & Wang, R. (2013). In vitro antioxidative activity of yellow tea and its in vivo preventive effect on gastric injury. Experimental and therapeutic medicine, 6(2), 423-426.
12. Cao, P. Q., , Li, X. P., , Ou-Yang, J., , Jiang, R. G., , Huang, F. F., , Wen, B. B., , Zhang, X. N., , Huang, J. A., , & Liu, Z. H., (2021). The protective effects of yellow tea extract against loperamide-induced constipation in mice. Food & function, 12(12), 5621–5636. https://doi.org/10.1039/d0fo02969f
13. Liu, C., , Guo, Y., , Sun, L., , Lai, X., , Li, Q., , Zhang, W., , Xiang, L., , Sun, S., , & Cao, F., (2019). Six types of tea reduce high-fat-diet-induced fat accumulation in mice by increasing lipid metabolism and suppressing inflammation. Food & function, 10(4), 2061–2074. https://doi.org/10.1039/c8fo02334d
14. Xu, N., Chu, J., Wang, M., Chen, L., Zhang, L., Xie, Z., Zhang, J., Ho, C. T., Li, D., & Wan, X. (2018). Large Yellow Tea Attenuates Macrophage-Related Chronic Inflammation and Metabolic Syndrome in High-Fat Diet Treated Mice. Journal of agricultural and food chemistry, 66(15), 3823–3832. https://doi.org/10.1021/acs.jafc.8b00138
15. Wang, P., Huang, Y., Ren, J., Rong, Y., Fan, L., Zhang, P., Zhang, X., Xi, J., Mao, S., Su, M., Zhang, B., Bao, G., & Wu, F. (2022). Large-leaf yellow tea attenuates high glucose-induced vascular endothelial cell injury by up-regulating autophagy and down-regulating oxidative stress. Food & function, 13(4), 1890–1905. https://doi.org/10.1039/d1fo03405g
16. Han, M., Zhao, G., Wang, Y., Wang, D., Sun, F., Ning, J., Wan, X., & Zhang, J. (2016). Safety and anti-hyperglycemic efficacy of various tea types in mice. Scientific reports, 6, 31703. https://doi.org/10.1038/srep31703
17. Meister, A. (1995). [1] Glutathione metabolism. Methods in enzymology, 251, 3-7.
18. Forman, H. J., Zhang, H., & Rinna, A. (2009). Glutathione: overview of its protective roles, measurement, and biosynthesis. Molecular aspects of medicine, 30(1-2), 1–12. https://doi.org/10.1016/j.mam.2008.08.006
19. Hashimoto, T., Goto, M., Sakakibara, H., Oi, N., Okamoto, M., & Kanazawa, K. (2007). Yellow tea is more potent than other types of tea in suppressing liver toxicity induced by carbon tetrachloride in rats. Phytotherapy research: PTR, 21(7), 668–670. https://doi.org/10.1002/ptr.2132
20. Sookoian, S., & Pirola, C. J. (2015). Liver enzymes, metabolomics and genome-wide association studies: from systems biology to the personalized medicine. World journal of gastroenterology, 21(3), 711–725. https://doi.org/10.3748/wjg.v21.i3.711
21. Sun, W., Shahrajabian, M. H., & Cheng, Q. (2021). Fenugreek cultivation with emphasis on historical aspects and its uses in traditional medicine and modern pharmaceutical science. Mini Reviews in Medicinal Chemistry, 21(6), 724-730.