Żywienie w anoreksji. Jaką dietę i postępowanie zastosować, by pokonać chorobę?

Zaburzenia odżywiania, do których zalicza się nadwagę, otyłość, bulimię, anoreksję i inne rodzaje niedożywienia, stanowią duży problem w dzisiejszych czasach. Nadwaga i otyłość są dużo bardziej nagłaśniane w mediach opisywane przez specjalistyczne czasopisma, niż niedożywienie. A szkoda, ponieważ szacuje się, że w Europie osoby z problemem niedożywienia stanowią aż 5-15% społeczeństwa.

Anoreksja – dieta

Modne diety odchudzające, szczupłe sylwetki kreowane przez media, przewlekłe choroby somatyczne, czynniki genetyczne, angażowanie dzieci w problemy małżeńskie, sytuacje stresowe,  zaniedbanie opiekuńcze, problemy natury psychicznej, te i inne przyczyny, prowadzą do niedożywienia.

Jedną z klinicznych postaci niedożywienia jest anorexia nervosa.

Anoreksja polega na celowej redukcji masy ciała, osoba chora najczęściej ma zaburzony obraz własnego ciała i towarzyszy jej lęk związany z przekonaniem o nieestetycznej budowie ciała. Często występuje depresja.

Szacuje się, że w Polsce od 0,8%-1, 8% dziewcząt choruje na anoreksję. Najczęściej występuję u nastolatek. U mężczyzn choroba ta występuje dużo rzadziej.

Jak rozpoznać anoreksję?

Początek choroby jest bardzo ciężki do zdiagnozowania. Najpierw pojawiają się wyrzuty sumienia po spożyciu obfitego posiłku, chorzy rezygnują z trudno strawnych potraw, są niezadowoleni z własnego wyglądu, unikają spożywania posiłków z rodziną, intensywnie ćwiczą, noszą luźne ubrania, aby ukryć swoje wychudzone ciało.

Leczenie anoreksji jest bardzo trudne. Wymaga współpracy wielu specjalistów: lekarza, dietetyka, psychoterapeuty. Kluczową rolę w terapii pełni dietetyk. Często osoby z anoreksją są skrajnie niedożywione a ich posiłek to tylko liść sałaty, czy mały sucharek. Głównym celem leczenia dietetycznego jest przywrócenie prawidłowej masy ciała oraz leczenie fizycznych następstw niedożywienia.

Leczenie żywieniowe anoreksji

🔎 Badacze tematu podkreślają [4], że hospitalizacja pacjentów z jadłowstrętem psychicznym jest często konieczna ze względu na poważne konsekwencje medyczne i psychiatryczne. W przeglądzie literatury zidentyfikowano dziewięć głównych wyzwań związanych z leczeniem szpitalnym, w tym znaczenie zespołu klinicznego, modelu psychoterapeutycznego, motywacji pacjenta, ustawienia leczenia, protokołów ponownego odżywiania oraz oceny psychometrycznej. Należy przede wszystkim unikać gwałtownych zmian w diecie, ponieważ związane jest to z ryzykiem zdrowotnym.

Zaczyna się od oceny sposobu żywienia, na podstawie wywiadu żywieniowego. Dietetyk zwraca uwagę na błędy w żywieniu, na preferencje żywieniowe, częstość i rodzaj spożywanych pokarmów, analizuje  również zmiany w sposobie żywienia, przyczyny tych zmian i wahania wagi. Specjalista musi zapytać o ewentualne nudności, wymioty, biegunki i inne dolegliwości. Później dokonuje się oceny stanu odżywiania, poprzez badania antropometryczne a także badania biochemiczne.

W zależności od kondycji psychicznej i fizycznej chorego, wybiera się drogę podawania składników pokarmowych (doustnie, dojelitowo, przez sondę dożołądkową, pozajelitowo).

Wartość energetyczną diety ustala się do należnej, a nie do obecnej masy ciała.  Przyrost masy ciała powinien być stopniowy. Podczas ambulatoryjnego leczenia do 1kg/ tydzień, podczas hospitalizacji do 1,5 kg/ tydzień. Ze względu na wysokie niedożywienie, podaż białka powinna wynosić 25-30% należnej energii. Podobnie jest z podażą tłuszczy, natomiast podaż węglowodanów powinna wynosić około 50% należnej energii. Specjalista dokładnie powinien ustalić zapotrzebowanie na witaminy i minerały. Dietę pozbawioną laktozy i ubogą w tłuszcze początkowo zaleca się chorym, którzy stosowali całkowitą głodówkę. Na wstępie leczenia dietetycznego zaleca się dietę – 500kcal (40-50kcal/kg masy ciała), stopniowo zwiększając kaloryczność diety, aż do 2000-3000kcal/ dobę. Żywienie osoby chorej na anoreksję jest niezwykle trudne, wymaga dużo czasu i cierpliwości. Nie zaleca się zbyt szybkiej i intensywnej realimentacji, może to być przyczyną powikłań np. niewydolności krążenia, hipofosfatemii, a nawet śmierci. Jest to tzw. refeeding syndrome (zespół ponownego odżywienia).

Posiłki

Bardzo duże znaczenie ma wygląd posiłków. Powinny być podawane często, ale w  małych objętościach. Dania powinny być urozmaicone, taka potrawa dostarczy wszystkich niezbędnych składników. Lekkostrawne, zalecana obróbka termiczna, to gotowanie, pieczenie w folii, duszenie. Potrawy powinny być dobrze przyprawione, naturalnymi, aromatycznymi ziołami. Posiłki powinny być estetycznie podawane, kolorowe, spożywane w przyjemnej, spokojnej atmosferze, w towarzystwie innych osób.

Podsumowanie

Anoreksja to bardzo trudny i złożony problem medyczny. Aby zmniejszyć skalę choroby, konieczna jest edukacja wśród dzieci i młodzieży, a także zaprzestanie promowania idealnie szczupłej sylwetki w prasie i mediach. Skuteczna terapia i powrót do zdrowia to wspólny wysiłek wielu specjalistów i rodziny, ale przede wszystkim chęci do walki o zdrowie i normalne życie osoby chorej.

Bibliografia:

1. E. Bator, M. Bronkowska, D. Ślepecki, J. Biernat: Anoreksja- przyczyny, przebieg, leczenie, Nowiny Lekarskie 2011,80,3, 184-191
2. A. Rajewski,: Zaburzenia odżywiania się. Psychiatria. Przew. Lek., 110-115
3. A. Lewitt, K. Brzęczek , K. Krupienicz: Interwencje żywieniowe w leczeniu anoreksji- wskazówki dietetyczne, Enokr. Otyłość, Zaburzeni przemiany materii, 2008, 4(3), 128-136
4. Toppino F, Martini M, Longo P, Caldas I, Delsedime N, Lavalle R, Raimondi F, Abbate-Daga G, Panero M. Inpatient treatments for adults with anorexia nervosa: a systematic review of literature. Eat Weight Disord. 2024 May 20;29(1):38. doi: 10.1007/s40519-024-01665-5. PMID: 38767754; PMCID: PMC11106202.

• Data pierwotnej publikacji: 14.01.2015
• Data ostatniej aktualizacji o wyniki badań: 27.08.2024