AIDS – Dieta i Zalecenia

1 grudnia obchodzimy Światowy Dzień AIDS. Obecnie w Polsce mamy 22 038 osób zakażonych wirusem HIV, z czego przynajmniej 6 321 osób zostało zakażonych w związku z używaniem narkotyków. Na AIDS choruje 3 506 osób, a do sierpnia tego roku z powodu tej choroby zmarło 1 374 osób.

Czym jest AIDS?

AIDS to zespół niedoboru odporności, który jest końcową fazą zakażenia wirusa HIV. Choroba ta sprawia, że układ immunologiczny stopniowo staje się coraz bardziej dysfunkcjonalny. Dolegliwości, które u osób zdrowych powodują jedynie dyskomfort, u osób chorych prowadzą do ciężkich powikłań. AIDS w efekcie prowadzi do zapadania na kolejne choroby (grzybice, nowotwory, zaburzenia tolerancji glukozy, osteoporozę), a ostatecznie do śmierci.

Zapotrzebowanie energetyczne u osób chorych na AIDS

Osoby chore na AIDS lub zakażone wirusem HIV często charakteryzują się niedożywieniem. Przyczyną tego jest niedostateczna podaż składników pokarmowych współwystępująca ze zwiększonym zapotrzebowaniem na energię, a jednocześnie coraz większymi stratami składników odżywczych w organizmie. Zmiany następują także w przypadku podstawowej przemiany materii. Organizm potrzebuje więcej energii niż wcześniej, a jednocześnie pojawiające się choroby sprzyjają ograniczeniu odczuwania apetytu. Niszczeniu ulegają także jelita, co prowadzi do kolejnych dolegliwości ze strony układu pokarmowego i gorszego wchłaniania składników odżywczych. U osób dorosłych chorych na AIDS z objawami, zapotrzebowanie energetyczne wzrasta nawet o 20%, u dzieci o 30%. Podaż energii z diety można zwiększyć dodając do potraw produkty takie jak orzechy i nasiona, suszone owoce, czy masło orzechowe.

Białko a AIDS

Kluczowym makroskładnikiem w przypadku pacjentów z AIDS jest białko. Zapotrzebowanie wynosi 1-1,5g/kg masy ciała dla pacjentów o ustabilizowanej chorobie, wzrasta do 2g/kg masy ciała dla pacjentów z gorączką i 2,5g/kg masy ciała przy poważnym niedożywieniu. Warto wybierać pełnowartościowe źródła białka takie jak chude mięsa czy tłuste ryby, dzięki czemu dostarczą wszystkich niezbędnych aminokwasów. Produkty roślinne również będą dobrym źródłem białka (np. rośliny strączkowe), ale warto łączyć je z produktami pochodzenia zwierzęcego. Dobrym wyborem będą fermentowane produkty mleczne, które oprócz białka, dostarczą także wapnia czy bakterii probiotycznych, wspierających trawienie. Natomiast ich spożycie będzie wskazane tylko dla osób, których poziom CD4 będzie powyżej 200 komórek/mm3.

Węglowodany i tłuszcze a AIDS

Jeśli nie występują dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego, warto sięgać po produkty zbożowe pełnoziarniste, warzywa i owoce, bogate w błonnik, zwłaszcza ten rozpuszczalny. Unikać z kolei należy cukrów prostych, które znajdują się przede wszystkim w produktach przetworzonych i słodyczach. Osoby cierpiące na AIDS często cierpią na lipodystrofię, czyli nieregularne rozmieszczenie tkanki tłuszczowej, które łączy się z nieprawidłowym poziomem cholesterolu LDL i HDL. Należy więc ograniczyć tłuszcze zwierzęce, wybierać tłuszcze roślinne, niskotłuszczowy nabiał i ryby. Dieta powinna być niskotłuszczowa i skupiać się na produktach o dużej gęstości odżywczej.

Witaminy i składniki mineralne a AIDS

W przypadku poszczególnych składników pokarmowych stwierdzono związek między spożyciem witamin A, B12, C i E oraz składników mineralnych takich jak żelazo, selen i cynk a pogarszaniem się zdrowia u osób zarażonych HIV i chorych na AIDS.  Kluczowe jest także zapewnienie odpowiedniej podaży witamin D3, K2 i wapnia. W sytuacji stosowania suplementów spożycie witamin i mikroelementów nie powinno przekroczyć 150% zalecanych norm.

Składnik pokarmowy	Działanie
Witamina A	zmniejsza biegunkę i poprawia status odpornościowy, zwiększa liczbę komórek CD4
Witamina B12	zwiększa liczbę komórek CD4
Witamina C i E	zmniejszają stres prooksydacyjny
Selen	wspiera aktywność enzymów antyoksydacyjnych
Cynk	mniejsza ryzyko zachorowania na choroby oportunistyczne
Żelazo	zapobieganie anemii znacząco przedłuża życie chorego
Witamina D3, K2 i wapń	zapobiegają osteoporozie i wzmacniają układ odpornościowy

Źródło: opracowanie własne

Suplementacja

Moringa

🔎 W krajach trzeciego świata, gdzie dostęp do leków jest ograniczony często stosowaną formą alternatywnego wsparcia chorych jest stosowanie moringi. Również naukowcy [10] dopatrują się pewnych korzyści dla chorych z jej stosowania. Suplementacja moringą skutkowała wzrostem liczby komórek CD4 oraz wskaźnika masy ciała, poprawą samopoczucia psychicznego, zarządzaniem depresją i lękiem oraz funkcjonowaniem ważnych narządów wewnętrznych i kontrolą poziomu cholesterolu.

Ogólnie zalecenia dla osób chorych na AIDS

• Szczególnie istotne jest utrzymanie należnej masy ciała, uwzględnienie wzrostu wydatku energetycznego i uzupełnianie zapotrzebowania na białko, zwłaszcza wyrównanie strat białkowych.
• Chorzy powinni stosować lekkostrawną i niskotłuszczową dietę, opierając się na gotowaniu w wodzie, na parze, pieczeniu i smażeniu bez tłuszczu.
• Odpowiednio zbilansowana dieta, bogata w błonnik pokarmowy, zwłaszcza ten rozpuszczalny, może przyczynić się do uniknięcia redystrybucji tkanki tłuszczowej.
• Należy jeść często i mało, najlepiej 4-6 razy na dobę.
• Konieczne jest przestrzeganie zasad higieny i unikanie produktów, które mogą powodować zatrucia np. surowe mięso i ryby, sery pleśniowe z niepasteryzowanego mleka, surowe jaja, czy przeterminowanej żywności.
• Wszelkie napoje powinny być tworzone na bazie przegotowanej wody oraz być dodatkowym źródłem energii i składników odżywczych, dzienne należy dostarczyć nawet 4l płynów.
• Chorzy nie powinni pić alkoholu, zwłaszcza, że może on wchodzić w interakcje z lekami i prowadzić do uszkodzenia wątroby.
• Owoce cytrusowe, np. grejpfruty, również mogą upośledzać wchłanianie leków.
• Regularna aktywność fizyczna w ramach możliwości poprawi samopoczucie i wpłynie na wzrost apetytu.
• W przypadku utrzymującego się braku apetytu, warto rozważyć środki stymulujące apetyt.
• Żywienie w pełnoobjawowym AIDS często opiera się na żywieniu enteralnym, a w terminalnym okresie choroby na żywieniu parenteralnym.
• Szczegółowe rekomendacje powinny zależeć od stanu odżywienia i stopnia rozwoju choroby.

Bibliografia:

1. Agenda Ministra Zdrowia, https://aids.gov.pl/hiv_aids/450/, dostęp 29.11.17r.
2. Capili B., Anastasi J.K., Body mass index and nutritional intake in patients with HIV and chronic diarrhoea: A secondary analysis., JAANP, 2008, 20, 463-470
3. Haddad L. Gillespie S., Effective food and nutrition policy responses to HIV/AIDS: what we know and what we need to know, Journal of International Development, 2001, 13, 487–511
4. Koch J., Neal E., Schlott M., Garcia-Shelton Y., Chan M., Weaver K., Cello J., Zinc levels and infections in hospitalized patients with AIDS., Nutrition, 1996, 12, 7-8, 515-518
5. Kotler D., Antioxidant therapy and HIV infection., Am J Clin Nutr, 1998, 67, 7-9
6. Kotler D.P., Tierney A.R., Wang J., Pierson Jr R.N., Magnitude of body-cell-mass depletion and the timing of death from wasting in AIDS., Am J Clin Nutr September 1989, 50, 3, 444-447
7. Lebiedzińska A., Bierżyńska N., Lemańska M., Jankowska M., Trocha H., Smiatacz T., Szefer P., Witaminy w diecie osób HIV-pozytywnych, Bromat. Chem. Toksykol., XLII, 2009, 3, 672-677
8. Maksymowicz-Jaroszuk J., Grzeszczuk A., Fiłon J., Karczewski J., Ocena sposobu żywienia i stanu odżywienia pacjentów z terenu Podlasia zakażonych wirusem HIV, Probl Hig Epidemiol, 2013, 94, 4, 919-922
9. Piwoz E.G., Preble E.A., HIV / AIDS and nutrition: a review of the literature and recommendations for nutritional care and support in sub-Saharan Africa., Washington, D.C., Academy for Educational Development , Support for Analysis and Research in Africa Project [SARA], 2000, Nov., 54
10. Waruguru P, Mulwa DW, Okoth M, Bor W. Moringa oleifera regulates the health of people living with HIV in developing countries: a systematic review. Afr J AIDS Res. 2023 Nov;22(3):247-252. doi: 10.2989/16085906.2023.2277894. Epub 2023 Nov 28. PMID: 38015892.

• Data pierwotnej publikacji: 1.12.2017
• Data ostatniej aktualizacji o wyniki badań: 2.12.2023