Akkermansia muciniphila. Mikrobiom na straży sylwetki i zdrowia

Odkąd zauważono, że istnieje korelacja między bogactwem mikroflory jelitowej a statusem metabolicznym, coraz więcej uwagi poświęca się wpływowi mikrobioty na fenotyp. Jesteśmy coraz bliżej stworzenia probiotyków nowej generacji. Będą one zdolne do poprawy parametrów zdrowotnych i redukcji masy ciała. Modyfikacja mikroflory jelitowej już wkrótce może okazać się naturalnym i względnie prostym wsparciem w walce z otyłością. Wiele badań sugeruje, że prawdziwą perłą w tej dziedzinie jest Akkermansia muciniphila. 

Spis treści:

1. Potężny, malutki świat w jelitach
2. Czym jest akkermansia muciniphila?
3. Kiedy A. Muciniphila kolonizuje jelita?
4. Otyłość a mikrobiota
5. Wpływ mikrobioty na resztę organizmu
6. A. Municiphila w badaniach naukowych
7. Szansa na lek i probiotyk nowej generacji
8. A. municiphila a dieta
9. Podsumowanie
10. Bibliografia

Potężny, malutki świat w jelitach

Przez stulecia nasza mikrobiota ewoluowała wraz z nami, tworząc złożoną i wzajemnie korzystną relację. Jelita są domem dla ponad tysiąca gatunków drobnoustrojów [11]. W całym organizmie jest najbogatsze pod tym względem. Szacowana liczba komórek bakteryjnych w i na organizmie człowieka znacznie przekracza liczbę komórek gospodarza [17]. Sam mikrobiom jelitowy spełnia funkcje, do których nie są zdolne nasze ludzkie komórki [28]. Mianowicie m.in.:

• może syntetyzować niektóre witaminy, zwłaszcza witaminę K i witaminy z grupy B, w tym biotynę, kobalaminę, foliany, kwas nikotynowy, kwas pantotenowy, pirydoksynę, ryboflawinę i tiaminę [29];
• poprzez fermentację w jelicie, przekształca komponenty diety w prozdrowotne związki. Przykładem jest fermentacja inuliny, znajdującej się w topinamburze czy czosnku. Mikrobiom w ten sposób wytwarza substancje o właściwościach antykancerogennych, hipoglikemicznych, obniżających cholesterol i zwiększających biodostępność składników mineralnych [30].

Mikrobiota od niedawna jest również uważana za kluczowy element ingerujący w metabolizm energetyczny żywiciela i jego podatność na niektóre choroby przewlekłe [5]. Oznacza to, że modyfikacja mikroorganizmów w jelicie może stać się metodą leczenia chorób związanych z otyłością [24]. Wśród zidentyfikowanych korzystnych drobnoustrojów, jednym z najbardziej obiecujących jest Akkermansia muciniphila.

Akkermansia muciniphila – wyjątkowy lokator jelita

Akkermansia muciniphila jest Gram-ujemną bakterią, do niedawna uznawaną za obligatoryjnie beztlenową. Bytuje przede wszystkim w jelicie grubym, gdzie warunki do jej rozwoju są optymalne. W okrężnicy stanowi od 0,5% aż do 5% jej mieszkańców.

Najbardziej charakterystyczną cechą A. muciniphila jest jej zdolność do rozkładania mucyny. Mucyna to natomiast jeden ze składników błony śluzowej jelita [17]. Dzięki posiadaniu enzymów rozkładających śluz, A. muciniphila żyje w nim i wykorzystuje go jako źródło energii [17]. Tym samym nie jest uzależniona od substancji dostarczanych z pożywieniem. Zapewnia jej to przewagę konkurencyjną względem innych bakterii występujących w przewodzie pokarmowym. Te zaś polegają na dostępności błonnika i innych elementów diety.

Drobnoustroje bytujące w śluzie są również mniej podatne na usuwanie z organizmu wraz z przesuwającą się treścią pokarmową. Może ułatwiać to ich kolonizację w jelicie.

A.muciniphila jednym z pierwszych lokatorów jelit

Tak jak odcisk palca, skład mikroflory jelitowej jest niepowtarzalny dla każdego człowieka.

Różnorodność tych drobnoustrojów kształtowana jest już na początkowym etapie życia. Do jednych z najwcześniejszych lokatorów naszych jelit należy Akkermansia muciniphila.

Jej obecność została wykryta u 16% badanych jednomiesięcznych niemowląt i przypuszczalnie pochodzi z mleka matki [8]. U półrocznych pacjentów obecność tego drobnoustroju w przewodzie pokarmowym odnotowano aż u 72%, a odsetek ten następnie wzrastał wraz z wiekiem. Z badań wynika, że liczba komórek A. muciniphila w układzie pokarmowym rośnie do 35. roku życia. Odnotowuje się zaś znaczny spadek u osób w podeszłym wieku [8].

Co jednak istotniejsze, zauważono pewne zależności między liczebnością Akkermansia muciniphila w jelicie a masą ciała, sposobem odżywiania i stanem zdrowia. Mikroorganizm ten zwykle występuje obficie u osób szczupłych. Zauważono także, że terapie przeciwcukrzycowe, takie jak podawanie metforminy i chirurgia bariatryczna, są związane z wyraźnym wzrostem liczebności tego mikroorganizmu [3]. Liczebność A. muciniphila jest z kolei zmniejszona w kilku sytuacjach patologicznych, takich jak otyłość, cukrzyca typu 2, choroby zapalne jelit, nadciśnienie i choroby wątroby [3, 26]. 

Otyłość zaczyna się i kończy w jelitach?

Wbrew obiegowym przekonaniom, otyłość nie jest problemem natury estetycznej. W dalszym ciągu stan ten przyczynia się do występowania chorób przewlekłych, takich jak choroby krążenia, nadciśnienie, cukrzyca typu 2 i niektóre nowotwory.

Otyłość jest klasyfikowana jako jednostka chorobowa w Międzynarodowej Statystycznej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych (ICD-11) i przypuszczalnie skraca życie nawet o 14 lat [31]. Niepokojące doniesienia mówią o tym, że otyłość olbrzymia (BMI > 40kg/m2) może wkrótce stać się główną przyczyną zgonów w USA i innych krajach na całym świecie [31].

Aby utrzymać masę ciała w normie, często nie wystarczy po prostu więcej się ruszać i zdrowej jeść. Obecnie wiemy, że przypadłość ta i powiązane z nią choroby charakteryzują się zmienioną mikroflorą jelitową i zaburzeniem bariery jelitowej.

Naukowcom udało się wyróżnić pewne drobnoustroje, które w szczególny sposób przyczyniają się do kontroli homeostazy energetycznej i stanu zapalnego w otyłości i cukrzycy typu 2 [1]. Spostrzeżono, że jednym z takich mikroorganizmów jest Akkermansia muciniphila. Jej obecność w jelicie wpływa na metabolizm glukozy, lipidów i odporność bariery jelita [20]. Tym samym może wpływać na rozwój otyłości [24].

Mechanizmy komunikacji drobnoustrojów z gospodarzem podczas zaburzeń metabolicznych nie zostały jeszcze jednoznacznie wyjaśnione [12]. Coraz więcej dowodów sugeruje, że interakcje między bakteriami jelitowymi a gospodarzem odbywają się m.in. przez specyficzne metabolity [4, 12]. Z licznych produktów mikroflory jelit, na szczególną uwagę zasługują krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe – SCFAs (short chain fatty acids). SCFAs są wytwarzane przez Akkermansia muciniphila bezpośrednio, ale także pośrednio przez symbiotyczne oddziaływanie z innymi niepatogennymi bakteriami środowiska przewodu pokarmowego [3].

Kwasy te mogą pełnić różne funkcje w  organizmie gospodarza [17]. W kontekście terapii otyłości oddziałują na homeostazę zarówno lipidów, jak i glukozy [6, 24].

Przez jelito, do… całego organizmu

Warto zaznaczyć, że zaburzenia w funkcjonowaniu bariery jelitowej wykraczają daleko poza układ pokarmowy.

Jej znaczenie podkreśla się m.in. w alergiach, chorobach autoimmunologicznych czy zaburzeniach neurologicznych. Na stabilność ściany jelit w znacznym stopniu oddziałuje sama mikrobiota [23]. Pierwszoplanową rolę w tym ważnym zadaniu odgrywa także A. muciniphila.

Poprzez stały rozkład mucyny, istotnie stymuluje jej wytwarzanie na nowo, umożliwiając utrzymanie odpowiedniej grubości błony śluzowej. Ten mikroorganizm zwiększa także wytwarzanie białek połączeń ścisłych między komórkami nabłonka jelit [13]. Utrudnia bakteriom patogennym przedostawanie się w głąb tkanek.

Analogicznie, zmniejszenie populacji A. muciniphila może wyjałowić błonę śluzową, osłabiając w ten sposób ścianę jelita. Ułatwia to wnikanie toksyn i patogenów do organizmu [27]. Dzięki swoim wyjątkowym cechom, A. muciniphila wspomaga więc prawidłowe funkcjonowanie bariery jelitowej, poprawiając integralność zarówno błony śluzowej, jak i komórek nabłonka.

A. muciniphila w badaniach

Pierwsze badania in vivo, potwierdzające wpływ A. muciniphila na metabolizm były prowadzone na gryzoniach. Ich wyniki ukazały związek między liczebnością drobnoustroju u zwierząt a otyłością i cukrzycą typu 2 [17]. Zauważono, że A. muciniphila u chorych myszy jest znacznie mniej liczna niż u tych z grupy kontrolnej.  Korelowała odwrotnie z masą ciała, masą tkanki tłuszczowej, występowaniem stanu zapalnego, opornością na insulinę i nietolerancją glukozy [3].

W badaniach obserwowano także myszy karmione dietą wysokotłuszczową, u których to liczebność A. muciniphila progresywnie malała [17]. Co ważne, wykazano, że suplementacja A. muciniphila była w stanie odwrócić zaburzenia metaboliczne wywołane tą dietą, w tym przyrost masy tłuszczowej, endotoksemię i insulinooporność. I chociaż kolonizacja A. muciniphila nie spowodowała zmiany poziomu cholesterolu i triglicerydów w surowicy, to doprowadziła do poprawy miażdżycy [14, 24]. Co ciekawe, liczebność tej bakterii w jelicie maleje, jeszcze zanim pokażą się inne symptomy insulinooporności [16].

Wykazano również, że aktywność fascynującego pod wieloma względami układu endokannabinoidowego (eCB), może być zwiększana lub zmniejszana przez Akkermansia muciniphila. Układ endokannabinoidowy okazuje się ważnym ogniwem w kontekście otyłości [4, 12].

🔎 A. Municiniphila była także przebadana również pod kątem wpływu na choroby układu sercowo-naczyniowego. W literaturze można znaleźć doniesienia o korzystnym wpływie na ciśnienie krwi. Z drugiej strony kwestia nadmiaru tego probiotyku i jego potencjalnie negatywnych właściwości nie było tematem badań [34]

Sukces mierzalny nie tylko na gryzoniach

Badania właściwości A. muciniphila są prowadzone nie tylko na gryzoniach. U pacjentów z cukrzycą typu 2 po trzymiesięcznej diecie z obniżoną wartością energetyczną, oprócz poprawy glikemii, dyslipidemii i wyciszenia stanu zapalnego, zauważono wzrost liczebności tego drobnoustroju [18]. Podobne zależności zaobserwowano po wprowadzeniu 6-tygodniowej diety redukcyjnej u pacjentów otyłych lub z nadwagą. W tym przypadku zwiększona obfitość A. muciniphila korelowała z lepszą glikemią na czczo, triglicerydami w osoczu i rozkładem tkanki tłuszczowej [9].

W innym badaniu mniejsza liczebność A. muciniphila została powiązana z wyższym stężeniem glukozy w moczu i na czczo u chorych na cukrzycę typu 2 [15]. Stwierdzono także mniejszą liczebność tej bakterii u kobiet w stanie przedcukrzycowym [2].

W próbkach kału pobranych od osób zdrowych znajdowała się większa ilość pęcherzyków zewnątrzkomórkowych pochodzących z A. muciniphila (AmEVs), w porównaniu z próbkami od pacjentów chorych na cukrzycę typu 2. Tymczasem AmEVs zmniejszały masę ciała, poprawiały tolerancję glukozy i poprawiały przepuszczalność jelit u myszy z cukrzycą indukowaną dietą wysokotłuszczową, a także wzmacniały ścisłe połączenia jelit [7].

W 2019 roku posunięto się o krok dalej. Przeprowadzono badanie polegające na trzymiesięcznej doustnej suplementacji kulturami A. muciniphila u osób otyłych i insulinoopornych. Wyniki zostały skorelowane ze zmniejszeniem masy ciała. Ponadto obniżeniu uległy poziomy markerów dysfunkcji wątroby i stanu zapalnego [10].

🔎 Kolejne korzyści dla zdrowia wątroby przyniósł przegląd Sparfel [35]. Suplementacja bakterią Akkermansia muciniphila może poprawiać patologie wątroby związane z nadużywaniem alkoholu, co wskazuje na jej potencjalne zastosowanie jako probiotyku w leczeniu alkoholowych chorób wątroby. Badanie na myszach Zhuge [36] wskazuje, że bakteria ta zmniejsza stres oksydacyjny w wątrobie poprzez produkcję octanu, który aktywuje szlak AMPK/SIRT1/PGC-1α. Efekt ten ogranicza ferroptozę i uszkodzenia komórek w niealkoholowej stłuszczeniowej chorobie wątroby (MAFLD).

Doniesienia te, choć liczne, aktualnie przedstawiają jedynie opis pewnych współzależności. Celem zgłębienia powiązań przyczynowo-skutkowych między A. muciniphila a naszym zdrowiem potrzeba więcej badań. To dzięki nim będzie można jednoznacznie potwierdzić bezpieczeństwo stosowanych terapii [17].

Szansa na lek i probiotyk nowej generacji

Możliwość przełożenia tych ekscytujących obserwacji na rzeczywiste terapie daje wiele nadziei w walce z zespołem metabolicznym i otyłością. Wydaje się, że pokonano kilka przeszkód, które uniemożliwiłyby zastosowanie wrażliwej na środowisko A. muciniphila w leczeniu.

Wzrost i aktywność tego drobnoustroju są warunkowane przez wąski zakres optymalnego pH i temperatury. Wyzwaniem jest utrzymanie korzystnych właściwości tego typu drobnoustrojów na długiej drodze do kolonizacji jelita nowego gospodarza, poczynając już od samego zamknięcia ich w kapsułce w postaci probiotyku.

Jednak ku zaskoczeniu, zabieg utrwalania, jakim jest pasteryzacja, okazuje się zwiększać stabilność i skuteczność A. muciniphila [32, 33]. Co więcej, także specyficzne białko wyizolowane z zewnętrznej błony tej bakterii, Amuc_1100, jest stabilne w temperaturach stosowanych do pasteryzacji [32]. Związek ten może być silnym kandydatem do przyszłego opracowania leku [5].

Liczebność A. muciniphila a dieta

Dotychczasowe obserwacje wskazują, że dieta ma realnie negatywny wpływ na jelitową liczebność Akkermansia muciniphila. Zbyt duża ilość tłuszczy i węglowodanów nie będzie sprzyjała jej rozwojowi. Makroskładniki te z resztą kojarzą nam się zwykle z żywnością wysoce przetworzoną, o której nadmiar bardzo łatwo, stąd o otyłość również.

Okazuje się, że prawdopodobnie możemy mówić także o konkretnych składnikach odżywczych, które zwiększają populację tego drobnoustroju w jelicie. Do takich związków należą m.in. polifenole, fruktooligosacharydy, niektóre kwasy tłuszczowe, otręby owsiane, fermentujące oligosacharydy, disacharydy, monosacharydy i poliole (FODMAP) [11, 20].

Możemy stosować także pewne zabiegi żywieniowe, które wpłyną na zasiedloną już w nas populację A. mucinipila. Eksperyment na chomikach potwierdził, że liczebność tej bakterii znacznie wzrasta po poszczeniu [21, 22].

W praktyce, bogactwo A. muciniphila może zwiększać ostatnio modny post przerywany (IF). Podobny skutek może mieć muzułmański post przerywany na noc podczas świętego miesiąca Ramadan. Wtedy to posiłki i napoje spożywa się tylko po zachodzie słońca [19].

Podsumowanie

Akkermansia muciniphila jest powiązana ze zdrowszym metabolizmem glukozy i niższą masą ciała. Nie jest jeszcze do końca zrozumiałe, za sprawą jakich procesów mikrobiota wpływa na otyłość. W tej materii potrzeba więcej badań — tajemnica A. muciniphila pozostaje tym samym nieodkryta.

Obecnie trudno o definitywne wnioski i daleko nam do zakupu Akkermansia muciniphila w aptece. Możemy jednak odpowiednio zadbać o lokatorów, których mamy już w jelitach. Z pewnością A. muciniphila jest prawdziwym diamentem wśród mikrobioty jelitowej, na którego ostateczny szlif z niecierpliwością oczekujemy.

Bibliografia:

1. Abuqwider, J. N., Mauriello, G., & Altamimi, M. (2021). Akkermansia muciniphila, a New Generation of Beneficial Microbiota in Modulating Obesity: A Systematic Review. Microorganisms, 9(5), 1098.
2. Allin K. H., Tremaroli V., Caesar R., Jensen B. A. H., Damgaard M. T. F., Bahl I. (2018). Aberrant intestinal microbiota in individuals with prediabetes.Diabetologia 61 810–820.
3. Cani, P. D. (2018). Human gut microbiome: Hopes, threats and promises. Gut, 67, 1716-1725.
4. Cani, P. D., Geurts, L., Matamoros, S., Plovier, H., & Duparc, T. (2014). Glucose metabolism: focus on gut microbiota, the endocannabinoid system and beyond. Diabetes & metabolism, 40(4), 246–257.
5. Cani, P., De Vos, W. (2017). Next-Generation Beneficial Microbes: The Case of Akkermansia muciniphila. Frontiers in Microbiology, 8:1765.
6. Chambers, E. S., Preston, T., Frost, G., and Morrison, D. J. (2018). Role of gut microbiota-generated short-chain fatty acids in metabolic and cardiovascular health.  Nutr. Rep.7, 198–206. 
7. Chelakkot, C., Choi, Y., Kim, D. K., Park, H. T., Ghim, J., Kwon, Y., Jeon, J., Kim, M. S., Jee, Y. K., Gho, Y. S., Park, H. S., Kim, Y. K., & Ryu, S. H. (2018). Akkermansia muciniphila-derived extracellular vesicles influence gut permeability through the regulation of tight junctions. Experimental & molecular medicine, 50(2), 450.
8. Collado, M. C., Derrien, M., Isolauri, E., de Vos, W. M., Salminen, S. (2007). Intestinal integrity and Akkermansia muciniphila, a mucin-degrad-ing member of the intestinal microbiota present in infants, adults, and the elderly. Environ. Microbiol., 73, 7767-7770.
9. Dao, M. C., Everard, A., Aron-Wisnewsky, J., Sokolovska, N., Prifti, E., Verger, E. O., MICRO-Obes Consortium. (2016). Akkermansia muciniphila and improved metabolic health during a dietary intervention in obesity: relationship with gut microbiome richness and ecology. Gut, 65(3), 426-436.
10. Depommier, C., Everard, A., Druart, C. et al. (2019). Supplementation with Akkermansia muciniphilain overweight and obese human volunteers: a proof-of-concept exploratory study. Nat Med., 25, 1096–1103.
11. Derrien, M., Belzer, C., de Vos, W. M. (2017). Akkermansia muciniphila and its role in regulating host functions. Microb Pathog., 106, 171-181.
12. Everard, A., Belzer, C., Geurts, L., Ouwerkerk, J. P., Druart, C., Bindels, L. B., Guiot, Y., Derrien, M., Muccioli, G. G., Delzenne, N. M., de Vos, W. M., & Cani, P. D. (2013). Cross-talk between Akkermansia muciniphila and intestinal epithelium controls diet-induced obesity. Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America, 110(22), 9066–9071.
13. Grander C., Adolph T.E., Wieser V., Low, P., Wrzosek L., Gyongy-osi B., Ward D.V., Grabherr F., Gerner R.R., Pfister A. (2018). Re-covery of ethanol-induced Akkermansia muciniphila depletion ameliorates alcoholic liver disease. Gut, 67: 891-901.
14. Hasani, A., Ebrahimzadeh, S., Hemmati, F., Khabbaz, A., Hasani, A., & Gholizadeh, P. (2021). The role of Akkermansia muciniphilain obesity, diabetes and atherosclerosis. Journal of medical microbiology, 70(10), 10.1099/jmm.0.001435.
15. Liu F., Ling Z., Xiao Y., Lv L., Yang Q., Wang B., et al. (2017). Dysbiosis of urinary microbiota is positively correlated with type 2 diabetes mellitus.Oncotarget 8 3798–3810.
16. Macchione, I. G., Lopetuso, L.R., Ianiro, G., Napoli, M., Gibiino, G., Rizzatti, G., Petito, V., Gasbarrini, A., Scaldaferri, F. (2019). Akkermansia muciniphila: Key  player  in  metabolic  and  gastrointestinal  disor-ders. Rev. Med. Pharmacol. Sci., 23: 8075-8083.
17. Markowska, E., Kiersztan, A. (2021). Akkermansia muciniphila – obiecujący kandydat na probiotyk nowej generacji. Postępy Higieny i Medycyny Doświadczalnej, 75(1) 724-748.
18. Medina-Vera , Sanchez-Tapia M., Noriega-Lopez L., Granados-Portillo O., Guevara-Cruz M., Flores-Lopez A., et al. (2019). A dietary intervention with functional foods reduces metabolic endotoxaemia and attenuates biochemical abnormalities by modifying faecal microbiota in people with type 2 diabetes.Diabetes Metab. 45 122–131.
19. Mousavi, S. N., Rayyani, E., Heshmati, J., Tavasolian, R., & Rahimlou, M. (2022). Effects of Ramadan and Non-ramadan Intermittent Fasting on Gut Microbiome. Frontiers in nutrition, 9, 860575.
20. Naito, Y., Uchiyama, K., Takagi, T. (2018). A next-generation beneficial mi-crobe: Akkermansia muciniphila. Clin. Biochem. Nutr., 63: 33-35.
21. Remely, M., Hippe, B., Geretschlaeger, I., Stegmayer, S., Hoefinger, I., Haslberger, A. (2015). Increased gut microbiota diversity and abundance of Faecalibacterium prausnitzii and Akkermansia after fasting: a pilot study. Wiener klinische Wochenschrift, 127(9-10), 394–398.
22. Sonoyama, K., Fujiwara, R., Takemura, N., Ogasawara, T., Watanabe, J., Ito, H., & Morita, T. (2009). Response of gut microbiota to fasting and hibernation in Syrian hamsters. Applied and environmental microbiology, 75(20), 6451–6456.
23. Viggiano, D., Ianiro, G., Vanella. G., Bibbò, S., Bruno, G., Simeone, G., Mele, G. (2015). Gut barrier in health and disease: focus on childhood. Eur Rev Med Pharmacol Sci, 19(6), 1077-85.
24. Xu, Y., Wang, N., Tan, H. Y., Li, S., Zhang, C., & Feng, Y. (2020). Function of Akkermansia muciniphilain Obesity: Interactions With Lipid Metabolism, Immune Response and Gut Systems. Frontiers in microbiology, 11, 219.
25. Yaghoubfar, R., Behrouzi, A., Ashrafian, F., Shahryari, A., Moradi, H. R., Choopani, S., Hadifar, S., Vaziri, F., Nojoumi, S. A., Fateh, A. (2020). Modulation of  serotonin  signaling/metabolism  by Akker-mansia muciniphila and its extracellular vesicles through the gut-brain axis in mice. Rep., 10, 22119.
26. Yassour, M., Lim, M. Y., Yun, H.S., Tickle, T. L., Sung, J., Song, Y. M., Lee, K., Franzosa, E. A., Morgan, X. C., Gevers, D., Lander, E. S., Xavier, R. J., Birren, B. W., Ko, G., Huttenhower, C. (2016). Sub-clinical detection of gut microbial biomarkers of obesity and type 2 diabetes. Genome Med, 8(1), 17.
27. Zhang, T., Li, Q., Cheng, L., Buch, H., Zhang, F. (2019). Akkermansia muciniphila is a  promising  Microb.  Biotechnol., 12, 1109-1125.
28. A-Mansia Biotech. (b.d). Key functions of the gut microbiota. Pobrane z https://www.a-mansia.com/key-functions-of-the-gut-microbiota/
29. Hill M. J. (1997). Intestinal flora and endogenous vitamin synthesis. European journal of cancer prevention : the official journal of the European Cancer Prevention Organisation (ECP), 6 Suppl 1, 43–45.
30. Górecka, D., Konieczny, P., Gramza-Michałowska, A. (2009). Inulina – znaczenie żywieniowe i technologiczne. Przemysł spożywczy, 63, 22-27.
31. Kitahara, C. M., Flint, A. J., Berrington de Gonzalez, A., Bernstein, L., Brotzman, M., MacInnis, R. J., Moore, S. C., Robien, K., Rosenberg, P. S., Singh, P. N., Weiderpass, E., Adami, H. O., Anton-Culver, H., Ballard-Barbash, R., Buring, J. E., Freedman, D. M., Fraser, G. E., Beane Freeman, L. E., Gapstur, S. M., Gaziano, J. M., … Hartge, P. (2014). Association between class III obesity (BMI of 40-59 kg/m2) and mortality: a pooled analysis of 20 prospective studies. PLoS medicine, 11(7), e1001673.
32. Plovier, H., Everard, A., Druart, C., Depommier, C., Van Hul, M., Geurts, L., Chilloux, J., Ottman, N., Duparc, T., Lichtenstein, L., Myridakis, A., Delzenne, N. M., Klievink, J., Bhattacharjee, A., van der Ark, K. C., Aalvink, S., Martinez, L. O., Dumas, M. E., Maiter, D., Loumaye, A., … Cani, P. D. (2017). A purified membrane protein from Akkermansia muciniphila or the pasteurized bacterium improves metabolism in obese and diabetic mice. Nature medicine, 23(1), 107–113. 
33. Depommier, C., Van Hul, M., Everard, A., Delzenne, N. M., De Vos, W. M., & Cani, P. D. (2020). Pasteurized Akkermansia muciniphila increases whole-body energy expenditure and fecal energy excretion in diet-induced obese mice. Gut microbes, 11(5), 1231–1245.
34. Lakshmanan, A. P., Murugesan, S., Al Khodor, S., & Terranegra, A. (2022). The potential impact of a probiotic: Akkermansia muciniphila in the regulation of blood pressure-the current facts and evidence. Journal of translational medicine, 20(1), 430. https://doi.org/10.1186/s12967-022-03631-0
35. Sparfel L, Ratodiarivony S, Boutet-Robinet E, Ellero-Simatos S, Jolivet-Gougeon A. Akkermansia muciniphila and Alcohol-Related Liver Diseases. A Systematic Review. Mol Nutr Food Res. 2023 Dec 7:e2300510. doi: 10.1002/mnfr.202300510. Epub ahead of print. PMID: 38059838.
36. Zhuge, A., Li, S., Han, S., Yuan, Y., Shen, J., Wu, W., … & Li, L. (2025). Akkermansia muciniphila-derived acetate activates the hepatic AMPK/SIRT1/PGC-1α axis to alleviate ferroptosis in metabolic-associated fatty liver disease. Acta Pharmaceutica Sinica B, 15(1), 151-167.

• Data pierwotnej publikacji: 19.06.2022
• Data ostatniej aktualizacji o wyniki badań: 8.03.2025