Alergia pokarmowa u osób dorosłych

Szacuje się, że alergia pokarmowa dotyczy 2-5% populacji. Możemy ją określić jako nieprawidłową, powtarzalną i odtwarzalną odpowiedz organizmu na spożyty pokarm. Taką alergię stwierdza się, jeśli za patologiczną reakcję na dany produkt spożywczy odpowiadają mechanizmy IgE-zależne, co potwierdzić mogą wyniki testów punktowych lub oznaczenie specyficznego IgE [1-3].

Najczęstsze objawy alergii pokarmowej to:

• dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego (np. wymioty, biegunki),
• zmiany skórne (pokrzywka, egzema),
• nieprawidłowości w funkcjonowaniu układu oddechowego, tj. kaszel, nieżyt nosa, obrzęk krtani, astma i inne następstwa reakcji alergicznych,
• zaburzenia układu sercowo-naczyniowego,
• dolegliwości ze strony narządu wzroku [2,4].

Skąd się bierze alergia?

Alergia pokarmowa może wystąpić w każdym wieku, jednak najczęściej ujawnia się u najmłodszych dzieci. Spowodowane jest to niedojrzałością bariery śluzówkowej przewodu pokarmowego, a co za tym idzie większą podatnością na nieprawidłowe reakcje na przyjmowany pokarm [2,4].

Do czynników predysponujących do alergii należy występowanie jej w rodzinie, prawdopodobieństwo występowania alergii jest znacznie wyższe, jeśli u rodziców występuje choroba atopowa [2,4].

Co może nas uczulać?

Grupa alergenów pokarmowych, które najczęściej wywołują nieprawidłowe reakcje organizmu dorosłego człowieka różni się od tych, które powodują te dolegliwości u dzieci. Jest to spowodowane zmianą sposobu żywienia w zależności od wieku [5].

Dojrzewanie przewodu pokarmowego i układu immunologicznego prowadzi do wygasania nadwrażliwości na niektóre pokarmy (szczególnie na mleko krowie, ale także białko jaja, pszenicę oraz soję). Co ciekawe, u osób uczulonych na orzeszki ziemne objawy wraz z wiekiem ustępują tylko u ok. 20% badanych [3].

Dorosłych najczęściej uczula: pszenica, jabłka, seler, marchew, soja, czereśnie, owoce morza, orzechy, barwniki, ulepszacze smaku. Przyczyną alergii u dorosłych i starszych dzieci może być reakcja krzyżowa, występująca pomiędzy alergenami pyłków roślin a pokarmem. Co ważne, profil alergenów zależy także od zwyczajów żywieniowych panujących w danym regionie [5,3].

Owoce i orzechy

Do najczęściej uczulających owoców należą jabłka. Często ma to związek z alergią na pyłki roślin – jeden z alergenów jabłka jest zbliżony do alergenu brzozy. Od stężenia tego alergenu w jabłku zależy jego tolerancja. Najbardziej uczulającą odmianą jest jonagold oraz golden delicious [3].

Alergia na czereśnie w Europie Środkowej i Północnej występuje rzadko. Najczęściej jest następstwem reakcji krzyżowych z pyłkami brzozy. W krajach śródziemnomorskich uczulenie na czereśnie nie jest zależne od nadwrażliwości na pyłek tego drzewa [6,3].

Powszechnie znany jest problem alergii na orzechy arachidowe, jednak warto wspomnieć, że często uczulają także orzechy laskowe, włoskie i nerkowce. Rzadziej brazylijskie, piniowe, kokos, pistacje i makadamia [3].

Warzywa

Jeśli chodzi o warzywa, do najczęściej uczulających należy seler. Może wywoływać różnorodne objawy, zarówno ze strony skóry, układu oddechowego oraz pokarmowego. Szczególnie często alergizuje osoby z nieżytem nosa, spowodowany alergią na pyłki roślin. Zwykle alergia na to warzywo związana jest z nadwrażliwością na bylicę, ale reakcje krzyżowe zachodzą także pomiędzy pyłkami brzozy i komosy amerykańskiej [3,7].

Zakłada się, że antygen marchwi jest zbliżony do głównego alergenu selera i często daje odczyny krzyżowe z alergenem brzozy [3].

Z kolei, alergia na soję dotyczy 0,3% dorosłych. Brakuje danych dotyczących częstości jej występowania w Polsce, jednak biorąc pod uwagę obserwacje kliniczne, można stwierdzić, że jest to coraz częstszy problem. Zauważono, że tzw. astma zawodowa u młynarzy i piekarzy może być powodowana kontaktem z mąką sojową. Dla osób uczulonych dodatkową trudnością w eliminacji soi jest jej powszechny dodatek do żywności, m.in. do wędlin, słodyczy i wyrobów piekarniczych [3,8].

Owoce morza i dodatki do żywności

Coraz częstsze spożycie owoców morza wiązało się ze wzrostem rozpoznawania alergii na tę grupę żywności. Objawy alergii na owoce morza to głównie pokrzywka lub zespół alergii jamy ustnej. Tropomiozyna, czyli główny alergen skorupiaków, jest odpowiedzialna za reakcje krzyżowe między nimi i mięczakami, ale także z roztoczami kurzu domowego [3].

Problem stanowią także różnego rodzaju dodatki do żywności. Jako dorośli często odżywiamy się gorzej niż w dzieciństwie. Obecność ulepszaczy smaku i barwników skutkować może występowaniem tzw. reakcji pseudoalergicznych. Są to reakcje występujące po spożyciu żywności zawierającej, np. dodatki do żywności. Mogą objawiać się pokrzywką lub zaostrzać przebieg AZS [3].

Przebieg i leczenie

U dorosłych nasilenie i rodzaj objawów alergii pokarmowej mogą ulegać zmianie, ale w większości przypadków nie odnotowuje się nabycia tolerancji na wcześniej uczulający pokarm. Przeciwnie jest u dzieci – około 60% z nich wyrasta z alergii na białka mleka krowiego po 1-2 latach diety eliminacyjnej [4].

Podstawę leczenia alergii pokarmowej stanowi dieta eliminacyjna, której celem jest czasowe, bądź stałe wykluczenie alergizującej żywności. Taka dieta powinna być dobrana indywidualnie i odpowiednio zbilansowana. Stosowanie jej musi być w pełni zasadne – poparte badaniami potwierdzającymi nadwrażliwość na konkretne pokarmy [4,3].

Źródła:

1. Karczewska J., Ukleja-Sokołowska N., Bartuzi Z.: Alergia pokarmowa a atopowe zapalenie skóry. Aktualne poglądy i opinie. Alergia Astma Immunologia 2019, 24 (4): 156-163.
2. https://www.mp.pl/pacjent/alergie/chorobyalergiczne/choroby/57574,alergia-pokarmowa
3. Wygonowska E., Placek W.: Dieta w atopowym zapaleniu skóry. W: Dieta w chorobach skóry (red.) Placek W. Wydaw. Czelej. Lublin 2015: 48-58.
4. Lange E.: Wybrane diety eliminacyjne. W: Dietoterapia (red.) Włodarek D. Wydaw. Lekarskie PZWL, Warszawa 2014: 237-245.
5. Kaczmarski, M., & Bartuzi, Z. (2016). Wybrane aspekty epidemiologiczne alergii pokarmowej wieku dziecięco-młodzieżowego i dorosłego. Alergologia Polska – Polish Journal of Allergology, 3(2), 46–55. doi:10.1016/j.alergo.2016.06.001 
6. https://www.mp.pl/pacjent/alergie/chorobyalergiczne/alergeny/pokarmowe/59958,uczulenie-na-czeresnie
7. https://www.mp.pl/pacjent/alergie/chorobyalergiczne/alergeny/pokarmowe/57800,uczulenie-na-seler
8. Rosada T., Ukleja-Sokołowska N., Bartuzi Z.: Alergia na soję – co wiemy obecnie? Alergia Astma Immunologia 2019, 24 (3): 119-125