Alergie krzyżowe a żywność

Po raz pierwszy alergie krzyżowe zostały zaobserwowane i scharakteryzowane przez Carla Juhlina-Dannfelta w latach 40. XX wieku. Alergia krzyżowa jest odpowiedzią immunologiczną powstałą gdy przeciwciała IgE wytwarzane w stronę konkretnego alergenu reagują z antygenem o zbliżonej budowie, pochodzącym z innego źródła. Prawdopodobieństwo wystąpienia alergii krzyżowej jest wysokie w przypadku  gdy podobieństwo białek epitopów wynosi 70%. Do najczęstszych reakcji krzyżowych dochodzi pomiędzy alergenami należącymi do pyłków roślin, a żywnością pochodzenia roślinnego, które należą do jednakowej rodziny białek. 

Objawy w przypadku alergii krzyżowej pojawiają się już po pierwszym kontakcie z alergenem. W obrębie układu oddechowego zaobserwować można katar, kaszel oraz duszności. Natomiast układ pokarmowy manifestuje pojawiającym się swędzeniem, opuchnięciem jamy ustnej oraz gardła, wymiotami, nudnościami, a także bólami w podbrzuszu wywołanymi wzdęciami i/ lub biegunką. Często można także zaobserwować wysypkę, pokrzywkę czy atopowe zapalenie skóry. Najniebezpieczniejsze dla pacjentów jest wystąpienie wstrząsu anafilaktycznego czy napadu astmy. 

Kliniczne zespoły alergii

W przypadku alergii krzyżowej opisane zostały kliniczne zespoły alergii. 

Gdy po jabłku mrowi podniebienie…

Pierwszym z nich jest zespół pyłkowo-pokarmowy, inaczej nazywany również zespołem alergii jamy ustnej oraz zespołem Amlot-Lessofa (OAS- Oral Allergy Syndrome). Zlokalizowany jest głównie w jamie ustnej i występuje u pacjentów z wziewną alergią IgE-zależną, po spożyciu pokarmów. Alergia związana jest z reakcją pomiędzy homologami Bet v1, profilin oraz LTP. Charakterystyczne objawy to mrowienie warg, podniebienia, języka oraz dziąseł, a u dzieci zaobserwować można dodatkowo wysypkę wokół ust.  W początkowym etapie pacjenci dobrze tolerują produkty poddane obróbce termicznej lub pozbawione skórek, natomiast z czasem przestają być tolerowane produkty przetworzone, a do dotychczas szkodzących dochodzą nowe, wcześniej nieuczulające, produkty. Aktualnie OAS dotyka ludzi na całym świecie i uważany jest za najczęstszą alergię pokarmową u osób dorosłych. 

Banan i lateks

Drugi jest zespół lateksowo-owcowy (latex-fruit syndrome). Dotyczy on pacjentów uczulonych na lateks, u których obserwuje się nietolerowanie produktów spożywczych. Szacuje się, że alergia na lateks dotyka około 2,3% społeczeństwa, jednakże nasilona jest pośród pracowników służby zdrowia, dawców krwi oraz dzieci cierpiących na rozszczep kręgosłupa. W przypadku tego zespołu nie ma określonych jednoznacznych objawów. Pojawić się mogą zmiany skórne w miejscach, które miały kontakt z owocem, czyli dłoń, usta, duszność, a także kaszel. Owoce, które prowadzą do wystąpienia alergii to banan, awokado, kiwi oraz jadalne kasztany, ale również zaobserwowano niepokojące objawy po spożyciu melona, mango, ananasa, papai, brzoskwini, figi, ziemniaka i pomidora. 

Co może łączyć kota z wieprzowiną?

Kolejnym zespołem jest „Pork-cat syndrome”, czyli zespół wieprzowina-sierść kota. Po raz pierwszy opisany został w 1994 roku. Występuje stosunkowo rzadko, u pacjentów, u których alergia na sierść kota jest pierwotna, a reakcja na mięso wieprzowe ujawniła się na drodze alergii krzyżowej. Główne alergeny odpowiedzialne za wystąpienie objawów to chitynazy klasy I. Nasilona reakcja związana jest ze spożyciem mięsa surowego, suszonego oraz wędzonego. Zespół wieprzowina-sierść kota dotyczy głównie osoby dorosłe i nastolatków, a do charakterystycznych objawów należy pokrzywka, ból brzucha, nudności oraz wstrząs anafilaktyczny. 

Jaki ptak, takie jajo

Następny jest zespół ptak-jajo (bird-egg syndrome), który dotyka osoby uczulone na pierze, które po zjedzeniu żółtka jaj lub mięsa drobiowego obserwują wystąpienie niepożądanych objawów. Alergenem wywołującym opisany zespół jest albumina surowicza alfa liwetyna Gal d 5. Występuje u osób dorosłych i manifestuje się objawami ze strony układu pokarmowego oraz jamy ustnej. 

Kleszcze i mięso

Inną reakcją krzyżową jest anafilaksja na czerwone mięso po ukłuciu przez kleszcza. Opisana została w 2007 roku przez Nunena i wsp. Odpowiedzialność występowania przypisuje się węglowodanowi alpha-gal. Reakcja ta występuje zarówno u dorosłych, jak i u dzieci. Niepożądane objawy obserwuje się po około 2 do 10 godzin od czasu spożycia mięsa. Najwięcej zarejestrowanych przypadków jest w Australii oraz Stanach Zjednoczonych. W mniejszej ilości w Europie, Azji oraz Ameryce Środkowej i Afryce. 

Małe, mniejsze, najmniejsze…

Ostatnią reakcją jest reaktywność krzyżowa pomiędzy roztoczem kurzu domowego, a skorupiakami. W ostatnim czasie zachorowalność na wyżej wymienioną reakcję wzrosła, a dotyczy ona głównie Azji południowo-wschodniej. Główną przyczyną alergii jest wcześniej występująca alergia na roztocza oraz karaluchy, a odpowiedzialne jest białko znajdujące się w skorupiakach – tropomiozyna. Do najczęstszych objawów należy pokrzywka, obrzęk naczynioruchowy oraz wstrząs anafilaktyczny. 

Podsumowanie

Powyżej opisane zespoły kliniczne należą do najważniejszych ze względu na wzmożoną częstość ich występowania w ostatnich latach.  Według EAACI (European Academy of Allergy and Clinical Immunology) aktualnie około 60% alergii pokarmowych występujących u osób dorosłych, a także dzieci związana jest z jednoczesną obecnością alergii wziewnych. W przypadku dorosłych odsetek ten  sięga 80%, dlatego poznanie patomechanizmów oraz źródeł uczulenia jest tak istotne aby doprowadzić do skutecznego diagnozowania oraz dalszego leczenia chorych pacjentów. 

Bibliografia

1. Rudzki E, Parapura K, Rebandel P. Zespół lateksowo-owocowy. Alergia Astma Immunol 2011; 6: 186-90.
2. Wawrzeńczyk A, Bartuzi Z. Zespoły kliniczne alergii krzyżowej. Alergia Astma Immunol 2018, 23(2): 64-44.
3. Sybilski J.A. Alergia krzyżowa. Medycyna po Dyplomie 2017, 49-58
4. Pałgan K, Bartuzi Z. Czynniki genetyczne i środowiskowe w rozwoju alergii pokarmowej. Postepy Hig Med Dosw 2012; 66: 385-91.