Melonowiec właściwy (Carica papaya L.), czyli papaja, to roślina z rodziny melonowcowatych (Caricaceae), którą uprawia się w strefach tropikalnych i subtropikalnych.
Owoc aniołów, czyli papaja
Jest to typowa roślina klimatu gorącego, zwrotnikowego. Samo słowo „papaja” pochodzi od karaibskiego słowa – apapai. Nazywana jest „owocem aniołów”. Ze względu na to, że owoc ten smakiem i kształtem kojarzy się z melonem, w wielu krajach papaje nazywa się drzewem melonowym lub melonowcem.
Pochodzenie
Papaja pochodzi z Ameryki Środkowej, gdzie od dawna czczona była przez Indian, Hiszpańscy i Portugalscy odkrywcy przyczynili się do ekspansji tego owocu do wielu innych krajów, jak Indie, Filipiny i części Afryki. W XX wieku owoce te zostały sprowadzone do Stanów Zjednoczonych i były uprawiane na Hawajach. Obecnie, papaja nie występuje już w stanie dzikim. Największym z handlowych producentów melonowca właściwego są Stany Zjednoczone i Meksyk.
Smak i zapach
Drzewo papai osiąga od 3 do 10 metrów wysokości. Owoc okryty jest zieloną skórką, która w czasie dojrzewania zmienia swą barwę na żółtą. Pod skórką znajduje się warstwa pomarańczowego miąższu grubości 3-6 cm, o konsystencji melona, a w nim liczne czarne i śliskie nasiona. Miąższ jest słodkawy lub lekko kwaśny, o przyjemnym, ale mało wyraźnym smaku i zapachu. Liczba nasion w jednym owocu dochodzi nieraz do 10 000 szt. W warunkach naturalnych owoc waży od 200 g do nawet 6 kg, a inne źródła podają wagę 9 kg. Długość dochodzi do 50 cm, a średnica do 30 cm.
Właściwości odżywcze papai
Papaja jest skarbnicą ważnych składników mineralnych i witamin, w tym trzech silnych przeciwutleniaczy – witamin C, A i E, beta-karotenu, witaminę B1, B2, B3, B5, B6, ale również folianów, magnezu, żelaza, wapnia, potasu, a także karotenoidów i flawonoidów, zawiera kwas cytrynowy i jabłkowy (zielone owoce) oraz błonnik pokarmowy. Jest źródłem także niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych.
Wartości odżywcze:
Wartość energetyczna – 47 kcal (179 kJ)/100 g
Zawartość wody: 88,06 g/100 g
Zawartość białka: 0,47 g
Zawartość tłuszczu: 0,26 g
Zawartość węglowodanów ogółem: 10,82 g
Zawartość cukrów: 9,72 g
Witamina C – 60,9 mg/100 g
Foliany – 37 uq/100 g
Błonnik pokarmowy – 1,7 g/100 g
Likopen – 1828 ug/100 g
Luteina i zeaksantyna – 89 ug/100 g
Beta-karoten – 274 ug/100 g
Beta-kryptoksantyna – 589 ug/100 g
Korzyści ze spożywania papai
Według danych literaturowych uważa, że spożywanie owoców papai, z uwagi na zawarte w nich składniki, wspiera prawidłowe działanie układu krwionośnego, obniża poziom cholesterolu, może zapobiegać zawałom i udarom mózgu oraz nowotworom jelita grubego.
Udowodniono także skuteczność tego surowca w leczeniu innych dolegliwości, w tym nadciśnienia tętniczego, malarii, hipoglikemii, a nawet wrzodów żołądka. Papaja wspomaga trawienie. Ekstrakty z owoców papai mają również działanie przeciwbakteryjne, przeciwgrzybicze, przeciwzapalne i hepatoochronne.
Papaja tradycyjnie wykorzystywana jest w leczeniu wielu chorób, m.in. na Jamajce – chorób skórnych, w Indiach – chorób układu sercowo-naczyniowego, a w Azji – w laryngologii, reumatologii czy zaburzeniach żołądkowo-jelitowych. Zawiera m.in. fibryny, które usprawniają proces krzepnięcia krwi, a także papainę. Papaja zawiera również lizozym – enzym o działaniu przeciwbakteryjnym.
🔎 Dieta wzbogacona w papaję może też łagodzić objawy depresji. W badaniu Kaur i wsp. [12] u myszy karmionych przez miesiąc paszą z dodatkiem 5% proszku z papai zaobserwowano istotne zmniejszenie bezruchu w testach FST i TST. Efektowi temu towarzyszył spadek masy ciała, bez niekorzystnych zmian fizjologicznych. Stąd badacze podejrzewają, że włączenie papai do codziennego jadłospisu może wspierać dobrostan psychiczny także u ludzi.
Właściwości owocu
Właściwości tej rośliny są wykorzystywane w leczeniu wielu dolegliwości, przy czym stosuje się liście, nasiona, łodygi, owoce, jak i lateks papai, którym jest mleczny sok wydzielany przez niedojrzałe owoce, zawierający liczne enzymy, w tym charakterystyczną dla tego surowca papainę i chymopapainę. Sok z nasion papai może zapobiegać zaburzeniom pracy nerek dzięki zawartości flawonoidów. Uważa się także, że spożywanie nasion papai chroni wątrobę przed niektórymi schorzeniami, zapobiega hemoroidom, durowi brzusznemu i pasożytom jelit.
Papaina działa podobnie jak pepsyna (czyli składnik soku żołądkowego), z tym że papaina działa w każdym środowisku. Wspomaga proces trawienia pokarmu zawierającego duże ilości białka.
Wykorzystanie papai w kosmetyce
W kosmetyce papaja znalazła swoje zastosowana głównie ze względu na zawarte w niej enzymy proteolityczne, w tym papainę, która, podobnie jak bromelaina z ananasa, używana jest w celu usuwania martwych komórek naskórka. Opisywane są także właściwości melonowca właściwego chroniące przed promieniowaniem UV, rozjaśniające, wspierające odnowę naskórka i może być pomocna w zwalczaniu oznak starzenia. Inni badacze donoszą o przydatność przetworów z papai w zwalczaniu objawów łupieżu.
Jak jeść papaję?
Papaję należy obrać ze skórki, przekroić na pół, a następnie łyżką wyjąć pestki. Owoc kroi się w plasterki lub kostkę i lekko skrapia sokiem z cytryny lub limonki. Papaję najlepiej jest jeść na surowo, ale tylko dojrzałą – w formie przekąski, w sałatkach, deserach, dobrze komponuje się z wędliną.
Pestki papai są jadalne, chociaż gorzkie w smaku, mogły stanowić zamiennik pieprzu. Papaję można dodać do koktajlu, soku czy sałatki. Niedojrzała papaja powinna być zawsze gotowana przed jedzeniem – szczególnie w czasie ciąży zaleca się dużą ostrożność w spożywaniu niedojrzałej papai.
Badania na temat właściwości papai
W badaniach zauważono, że żel z papai przyspiesza proces gojenia ran, ponieważ wspiera lepsze oczyszczanie z bakterii i łagodzi stany zapalne. Żel uzyskany z owoców, liści i łodyg rozkłada bakteryjny enzym obronny, dzięki temu wydajność makrofagów w oczyszczaniu rany wzrasta, a tym samym proces gojenia przebiega szybciej. Związki z papai nie pozwalają komórkom odporności produkować zbyt dużych ilości tlenu i azotu, które zaostrzają procesy zapalne i powodują uszkodzenia komórek.
Kolejne doniesienia o antynowotworowych właściwościach papai – naukowcy wykazali wpływ substancji pozyskiwanych z tego owocu na wiele wyhodowanych w laboratorium guzów, w tym szyjki macicy, piersi, wątroby, płuc i trzustki. Badacze użyli ekstraktu z suszonych liści papai. Lepsze wyniki uzyskiwano, działając na komórki większymi dawkami herbatki. Wykazano, że wyciąg z liści papai wzmaga produkcję cząsteczek sygnałowych cytokin typu Th1. Owoc papai wpływał na guz również bezpośrednio, a dodatkowo wyciąg nie miał toksycznego działania na zdrowe komórki.
Podsumowanie
Papaja jest spożywana na całym świecie ze względu na wartości odżywcze i walory zdrowotne. Z powyższych danych dotyczących papai wynika, że liście, łodyga, owoce i nasiona rośliny zawierają różne składniki mineralne i witaminy. Wykazano wiele właściwości leczniczych papai.
Bibliografia:
- Jeść zdrowej – owoce i warzywa, Lidl, 2018 r. ,
- Naturalne leczenie, Pawłowski A., Szeląg D., wyd. PWH Arti, Ożarów Mazowiecki 2018 r.,
- Zielonka-Brzezicka J., Synowiec L., Nowak A., Klimowicz A., Wybrane owoce jako źródło cennych składników stosowanych w kosmetologii, Postępy Fitoterapii 2017; 18(2): 126-131.
- https://docplayer.pl/43473277-Papaja-carica-papaya-katarzyna-daniluk-pawel-kulczyna.html
- http://naukawpolsce.pap.pl/aktualnosci/news,20452,papaja-przyspiesza-gojenie-ran.html
- https://kopalniawiedzy.pl/papaja-ekstrakt-liscie-herbatka-cytokiny-typu-Th1-chloniak-T-komorkowy-nowotwor-uklad-immunologiczny-odpornosciowy-dr-Nam-Dang,9893
- https://fdc.nal.usda.gov/fdc-app.html#/food-details/169926/nutrients
- Pinnamaneni R., Nutritional and medicinal value of Papaya (Carica Papaya Linn.), World Journal of Pharmacy and Pharmaceutical Sciences. 2559-2578.
- Roshan A., Verma N.K., Gupta A., A brief study on Carica Papaya- a review, International Journal of Current Trends inPharmaceutical Research 2014,Vol.2(4):541-550
- Milind P., Basketful benefits of papaya, International Research Journal of Pharmacy, July 2011 2 (7), 6-12.
- Anitha B., Raghu N., Gopenath T.S., Karthikeyan M., Gnanasekaran A., Chandrashekrappa G.K. and Basalingappa K.M. Medicinal uses of Carica Papaya, Journal of Natural & Ayurvedic Medicine. 2, 1. 1-11. 12. Aravind G., Debjit Bhowmik, Duraivel S., Harish G., Traditional and Medicinal Uses of Carica papaya, Journal of Medicinal Plants Studies 2013, 1, 1, 7-15.
- Kaur T, Singh V, Shri R. Antidepressant potential of Carica Papaya fruit extract and diet: behavioral and physiological effects in mice models. Nutr Neurosci. 2025 Jun 2:1-8. doi: 10.1080/1028415X.2025.2509750. Epub ahead of print. PMID: 40457195.
- Data pierwotnej publikacji: 11.10.2019
- Data ostatniej aktualizacji o wyniki badań: 3.06.2025
