Arcydzięgiel ma szerokie zastosowanie w medycynie, głównie ludowej. Od dawna był jednym z najbardziej cenionych ziół leczniczych. Występuje w stanie dzikim na terenach Azji i Europy. Ma wiele nazw zwyczajowych i ludowych, np. dzięgiel lekarski, anielskie ziele, archanielski korzeń czy angelika. Skąd wzięły się te ciekawe nazwy? Jakie właściwości ma arcydzięgiel? Na te i inne pytania odpowiemy w artykule.
Spis treści:
- Skąd pochodzi nazwa?
- Uprawa arcydzięgla
- Wygląd rośliny
- Zastosowanie
- Właściwości lecznicze
- Suplementacja
- Przeciwwskazania do stosowania
- Podsumowanie
Skąd pochodzi nazwa arcydzięgla?
Nazwa arcydzięgla pochodzi od greckiego słowa arkhangelos, co znaczy – archanioł. Według pewnego mitu archanioł objawił się mnichowi we śnie. Opowiadał, w jaki sposób należy użyć zioła, aby pomóc ofiarom dżumy. Już od ponad 1000 lat arcydzięgiel uważany jest za roślinę wywierającą pozytywny wpływ na organizm. Określany jest nawet mianem magicznego zioła, jak również Korzeniem Ducha Świętego. Istnieje około trzydziestu odmian dzięgla, jednak arcydzięgiel jest jedyną oficjalnie używaną w medycynie [1].
Uprawa arcydzięgla
Arcydzięgiel najlepiej uprawiać w wilgotnych, zacienionych miejscach, w pobliżu wody. Dopuszczalne jest sadzenie go również na suchych obszarach. Robi się to tylko w przypadku, gdy ma on służyć jako roślina ozdobna. Dzikie populacje stały się bardzo nieliczne. Wiąże się to z wysokim zapotrzebowaniem na poszczególne części rośliny oraz nierównomiernymi zbiorami.
Jak wygląda arcydzięgiel?
Korzenie arcydzięgla są szerokie i rozgałęzione [2]. Łodygi są grube i puste w środku. Kwiaty natomiast są małe, liczne, żółtawe lub zielonkawe, zebrane w kulisty baldach. Po nich pojawiają się jasnożółte, podłużne owoce. Mają one przyjemny zapach i smak [1].
Zastosowanie
Do celów leczniczych wykorzystywane są korzenie i liście. Łodygi i nasiona są używane w cukiernictwie oraz do przyrządzania likierów. Suszone liście mają zastosowanie w przygotowywaniu goryczek chmielowych. Nasiona, które są aromatyczne i gorzkie w smaku, stosuje się w destylatach alkoholowych. Wykorzystywane są też przy produkcji likierów. Prawdziwe nasiona arcydzięgla są rzadko dostępne u sprzedawców przypraw. Często są one mylone z nasionami innej rośliny [1]. Ekstrakt z nasion i korzeni arcydzięgla znajduje również zastosowanie w perfumerii i kosmetyce [3].
Korzenie arcydzięgla należy szybko wysuszyć i umieścić w szczelnych pojemnikach. Zachowają wtedy swoje właściwości lecznicze przez wiele lat. Wysuszony korzeń jest szarobrązowy i mocno pomarszczony na zewnątrz. Wewnątrz jest białawy i gąbczasty. Zapach jest mocny i aromatyczny. Smak początkowo słodkawy, później goryczkowy i nieco piżmowy [1].
Właściwości lecznicze arcydzięgla
Arcydzięgiel ma bardzo szerokie zastosowanie w lecznictwie. Korzeń ma właściwości moczopędne oraz jest stosowany przy dolegliwościach trawiennych, wzdęciach, wrzodach żołądka [1]. Korzenie i nasiona mają właściwości przeciwdepresyjne, przeciwlękowe, oddziałują na układ nerwowy [2]. Olejek pozyskiwany z korzeni i owoców zawiera związki stosowane w lekach i preparatach nasercowych.
Arcydzięgiel był stosowany w medycynie tradycyjnej i ludowej. Wykorzystywano go jako lek na nerwowe bóle głowy, gorączkę, wysypki skórne, rany, reumatyzm i bóle zębów. Korzenie tej rośliny były również używane przy anoreksji, zapaleniu oskrzeli, częstym zmęczeniu oraz dolegliwościach menstruacyjnych. Wykazano, że pobudzają wydzielanie soku żołądkowego i trzustkowego [1].
Arcydzięgiel może być ponadto stosowany jako środek antyseptyczny i wykrztuśny. Jest dobrym lekarstwem na przeziębienia, kaszel, zapalenie opłucnej, kolki i choroby narządów moczowych. Lepiej nie podawać go pacjentom ze skłonnością do cukrzycy, ponieważ powoduje wzrost poziomu cukru w moczu. Stymuluje również wydzielanie potu [4]. Żucie arcydzięgla czy picie zaparzonej z niego herbaty wywołuje efekt znieczulenia miejscowego. Wzmacnia także układ odpornościowy [1]. Wykazano, że arcydzięgiel jest skuteczny przeciwko infekcjom bakteryjnym, grzybiczym i wirusowym. Ekstrakt z tej rośliny może również wpływać na poprawę pamięci [3].
Suplementy z korzenia arcydzięgla
Roślina jest ważnym składnikiem różnych suplementów diety. Są one sprzedawane w postaci kapsułek lub płynnego ekstraktu. Można kupić także herbatę z arcydzięgla. Większość suplementów zawiera 500-2000 mg sproszkowanego korzenia lub ekstraktu z korzenia arcydzięgla na porcję. Można spotkać się z szerokim asortymentem suplementów. W celu wyboru najlepszego produkty należy uważnie przeczytać ulotki, ponieważ skład może się znacznie różnić.
Przeciwwskazania do stosowania
Osoby przyjmujące arcydzięgiel powinny unikać nadmiernej ekspozycji na słońce. Roślina ta może zwiększać wrażliwość skóry na światło. Suplementacja arcydzięgla jest niewskazana u dzieci i kobiet w ciąży. Powodem jest zawartość furanokumaryny (w dużych dawkach może spowodować poronienie). Co więcej, furanokumaryny to te same związki, które są zawarte w soku z grejpfruta. Mogą one wchodzić w interakcje z wieloma lekami.
Przed suplementacją najlepiej więc porozmawiać z lekarzem, jeżeli przyjmuje się leki na receptę.
Podsumowanie
Arcydzięgiel to roślina, która posiada swoją ciekawą historię. Już od dawna była ceniona ze względu na właściwości lecznicze. Jest stosowana zarówno w chorobach układu pokarmowego, jak i w przypadku wielu infekcji o różnym podłożu. Może wpływać na poprawę pamięci, ma właściwości przeciwdepresyjne. Nie bez powodu nazywany jest więc archanielskim korzeniem.
Można trafić na bardzo wiele suplementów, w których wykorzystywany jest korzeń arcydzięgla. Jednak przed suplementacją trzeba zorientować się, czy nie oddziałuje on z innymi lekami. W razie wątpliwości najlepiej spytać lekarza.
Arcydzięgiel jest stosowany nie tylko przy leczeniu chorób. Nasiona i łodygi sprawdzają się przy produkcji likierów i w cukiernictwie. Roślina ma też zastosowanie w perfumiarstwie, ze względu na intensywny zapach. Jest dostępna w dowolnej formie w sklepach ze zdrową żywnością oraz w sklepach internetowych.
Bibliografia:
- Bhat, Z., Kumar, D., Shah, M. Y. (2011). Angelica archangelica Linn. is an angel on earth for the treatment of diseases. International journal of nutrition, pharmacology, neurological diseases, 1(1), 36-50.
- Kaur, A., Bhatti, R. (2021). Understanding the phytochemistry and molecular insights to the pharmacology of Angelica archangelica L. (garden angelica) and its bioactive components. Phytotherapy Research, 1-19.
- Kaur, A., Singh, N., Bhatti M. S., Bhatti R. (2020). Optimization of extraction conditions of Angelica archangelica extract and activity evaluation in experimental fibromyalgia. Journal of food science, 85(11), 3700-3710.
- Pop, M., i in. (2011). Influence of the Angelica archangelica L. seeds harvesting area on germinative faculty. Journal of horticulture, forestry and biotechnology, 15(1), 161- 164.
