Atopowe zapalenie skóry a depresja?

W ostatnich latach zaobserwowano znaczący wzrost zachorowalności na atopowe zapalenie skóry. Według niektórych źródeł osoby młode chorują nawet dwa razy częściej niż jeszcze kilka lat temu. Prócz pogorszenia jakości życia codziennego, u osób chorych na to schorzenie obserwuje się znaczące obniżenie się własnej samooceny, akceptacji nie tylko przez osobę dotkniętą tym schorzeniem ale i otoczenia. Czy więc atopowe zapalenie skóry może być istotnym czynnikiem ryzyka depresji?

Atopowe zapalenie skóry

Jest to przewlekłe, swędzące, powierzchowne zapalenie skóry, o charakterze nawrotowym. Najczęściej pojawia się już w okresie dziecięcym początkowo pod postacią zwykłej alergii pokarmowej, kontaktowej (np. na nikiel, chrom) lub oddechowej (np. na pyłki, roztocza). Pozornie niegroźna alergia jednak, może prowadzić do atopowego zapalenia skóry. Rodzi się więc pytanie, dlaczego u niektórych osób, mimo licznych uczuleń, nigdy się to schorzenie nie rozwinie, a u niektórych (szacuje się, że u około 25 – 35% populacji w Europie) obserwuję się atopie…

Przyczyny AZS

Cały patomechanizm omawianego schorzenia jest bardzo skomplikowany.  Wiadomo, że jest to choroba o podłożu genetycznym. Ocenia się, że jeżeli na AZS cierpi zarówno ojciec i matka to ryzyko wystąpienia tej choroby u dzieci wynosi aż ponad 60%. Na genetykę mamy nie wielki wpływ. Jednak coraz więcej badań nawiązuje do wpływu czynników środowiskowych tj. większe zanieczyszczenie powietrza, coraz większe narażenie na bierne i czynne palenie tytoniu, infekcje wirusowe, bakteryjne, grzybicze oraz zwiększone spożycie żywności wysoko przetworzonej. Wszystkie wymienione czynniki wpływają pobudzająco na układ immunologiczny człowieka. AZS należy do IV typu reakcji nadwrażliwości. To tzw. reakcja późna, w której wyniku dochodzi do zwiększonej produkcji przeciwciał IgE. Wspomniane immunoglobuliny stymulują odpowiedź prozapalną.

Objawy

Głównym problemem osób z tą jednostką chorobową jest uporczywy świąd. Nasila się szczególnie w porach wieczornych co powoduje bezsenność, bądź bardzo poważne zaburzenia snu. Skóra osoby chorej jest bardzo wrażliwa i o wiele mniej odporna na czynniki zewnętrzne, w tym alergeny. W 2/4 przypadków jest to związane z nieprawidłowym funkcjonowaniem filagryny w naskórku. Filagryna to białko, które bierze udział między innymi w utrzymywaniu prawidłowego natłuszczenia skóry. Gdy dochodzi do jego niedoboru, skóra nadmiernie wysycha. Dużym problemem, dla osoby z AZS jest łuszczenie się skóry, głownie w miejscach takich jak owłosiona część głowy, zgięcia w łokciach i pod kolanami. Nieodzownym elementem AZS jest też ból, w wyniku zadrapań, prowadzących do stanów zapalnych nie tylko naskórka. To tylko kilka z uporczywych i trudnych do przezwyciężenia objawów osoby chorej na atopowe zapalenie skóry.

Uporczywe objawy a jakość życia

Objawy towarzyszące atopowemu zapaleniu skóry mogą trwać latami a nawet całe życie, z krótkimi tylko przerwami  w czasie okresu złagodzenia choroby. Coraz więcej pojawia się badań, które dowodzą, że osoby z omawianym schorzeniem mają zwiększoną predyspozycje do powstania depresji. Wiąże się to m.in. z pogorszeniem jakości życia. Objawy skórne tj. łuszczenie się, zaczerwienienia, często strupy powodują, że osoby te są odrzucane ze strony rówieśników, na co wrażliwa jest szczególnie młodzież. Wyżej wymienione objawy nierzadko wpływają również na ubiór takiej osoby, która boi się odsłonić uszkodzoną skórę przed otoczeniem.

Warto wspomnieć, że leki stosowane w AZS nie należą do tanich, co z kolei wpływa na zwiększony poziom stresu u takich osób, które często nie są wstanie ich opłacić. Brak snu z powodu uporczywego świądu, jest jednym z najbardziej „inwazyjnych” objawów, jeżeli mowa o wpływ na psychikę chorej osoby. Ciągły brak snu wpływa w bardzo dużej mierze na samopoczucie człowieka, jego chęć do życia jak również zmniejsza się w wyniku tego zdolność takiej osoby do radzenia sobie z problemami.

Coraz częściej pojawiają się wzmianki o tym, że AZS może być przyczyną ADHD u dzieci, ze względu na większą drażliwość i nerwowość ludzi chorych. Nie trudno się dziwić, że w większości przypadków osoby cierpiące na AZS mają problem z samoakceptacją. Wszystkie te czynniki i objawy jeśli nie będą zwalczane i jeżeli to możliwe leczone, mogą doprowadzić do depresji. Niektóre źródła donoszą, że już co 4 osoba chora na AZS cierpi również na depresję.

Jak zatem można zapobiegać AZS i wiążącej się z tym depresji?

Leczenie żywieniowe

Niestety na dzień dzisiejszy nie ma żadnego „złotego środka”  jeżeli chodzi o całkowite wyleczenie AZS. Jednak duże nadzieje można wiązać z wyciszeniem objawów na długi czas. Coraz więcej słyszy się o medycynie naturalnej w  różnego  rodzaju dermatozach w tym w AZS. W przypadku leczenia dietetycznego kładzie się nacisk na podaż m.in składników takich jak: witamina D, magnez, wielonienasycone kwasy tłuszczowe, probiotyki i antyoksydanty.

Witamina D

Rola witaminy D w układzie odpornościowym człowieka, w kontekście alergii, polega na ograniczaniu zdolności rozpoznawania antygenów, które „uczulają”, a co za tym idzie osłabienia reakcji alergicznej. Wspomniana witamina zmniejsza również proces zapalny, który jest nieodzownym elementem atopii.

Najlepszym źródłem witaminy D jest słońce, które prowadzi do jej syntezy w organizmie. Pomimo że, znacznie mniej, bo tylko około 20% dostarczamy z pożywienie, należy pamiętać o spożywaniu produktów bogatych w tą witaminę. Znajdziemy w tłustych rybach tj. makrela, tuńczyk, sardynki, w olejach rybich, w żółtku jaj, serze żółtym, mleku krowim.

Magnez

Odkryto, że magnez jest bardzo ważnym pierwiastkiem w nadwrażliwości typu I, czyli alergii. W ostatnich czasach, pojawiają się również wiadomości na jego wpływ na nadwrażliwość typu IV, czyli właśnie atopie. Działanie soli magnezu polega m.in. na łagodzeniu stanów zapalnych skóry.  Warto więc wypróbować kąpiel w wodzie wzbogaconej w sole magnezu, co jak donoszą badania, łagodzi objawy i poprawia kondycję skóry. Warto pamiętać też o dostarczeniu magnezu z pożywieniem. Szczególnie istotnym źródłem dla osób z AZS powinna być woda bogata w jony magnezu (Mg²⁺).

Wielonienasycone kwasy tłuszczowe (WKT)

Niedobór WKT, głównie niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych, prowadzi do zaburzeń rogowacenia naskórka. Objawia się głównie suchością skóry. Warto wspomnieć, że kwasy omega-3 mają działanie przeciwzapalne. Bardzo ważna zatem jest odpowiednia podaż WKT, głównie omega-3. Ich źródłem są tłuste ryby morskie i  oleje roślinne tj. olej lniany, słonecznikowy, z pestek winogron. U osób cierpiących na atopowe zapalenie skóry zaleca się olej z wiesiołka i olej konopny, a coraz częściej równiej olej z rekina, czyli powszechnie nazywany tran.

Probiotyki

Mikroflora naszych jelit tworzy się od początku naszych narodzin. Jest więc szczególnie ważne aby już od wczesnego dzieciństwa dbać o jej prawidłowy rozwój. Mikroflora jelitowa, nazywana często „zapomnianym narządem” jest silnie powiązana z mózgiem i układem odpornościowym.  Prawidłowa mikroflora stanowi barierę ochronną dla naszych jelit, przed czynnikami chorobotwórczymi, w tym niektórymi alergenami. Włączając do diety probiotyki, należy też pamiętać o prebiotykach, które tą florę odżywiają. Prebiotyki to głównie fruktooligosacharydy, glukooligosacharydy i inulina. Niektóre bakterie probiotyczne znajdziemy natomiast w fermentowanych produktach mlecznych i kiszonkach.

Antyoksydanty

Pod tym pojęciem należy rozumieć głownie witaminy: A, C, E i D. Składniki te wpływają na regenerację uszkodzonej skóry, zwalczają wolne rodniki, które w nadmiernych ilościach prowadzą bardzo często do rozpoczęcia kancerogenezy. Innym z korzystnych działań antyoksydantów jest zmniejszenie stanów zapalnych. Źródłem witaminy A, głownie beta- karotenu i witaminy C są przede wszystkim warzywa i owoce tj. papryka czerwona, szpinak, marchew, dynia, aronia, porzeczki, brokuł. Witamina E z kolei obecna jest w olejach roślinnych, orzechach i pestkach np. dyni. Dobrymi przeciwutleniaczami są też cynk i selen (orzechy, nasiona roślin strączkowych np. soczewica, czosnek).

Wszystkie omówione wyżej składniki, są zalecane jednocześnie w profilaktyce i leczeniu depresji. Dbając o odpowiednią podaż podanych elementów diety, pamiętając o odpowiednim nawodnieniu i unikaniu żywności wysoko przetworzonej, może dojść do poprawy stanu chorego, jak również zapobiec rozwoju depresji.

BIBLIOGRAFIA

1. Kieć – Świerczyńska M. Alergiczne kontaktowe zapalenie skóry. Alergia Astma Immunologia 3(2)/ 1998, s. 61-65
2. Silny W, Operacz- Czarnecka M, Gliński W, Samochocki Z, Jenerowicz D. Atopowe zapalenie skóry – współczesne poglądy na patomechanizm oraz metody postępowania diagnostyczno- leczniczego. Stanowisko grupy Specjalistów Polskiego Towarzystwa Dermatologicznego. Postępy Dermatologii i Alergologii XXVII, 5/2010, s. 365-383.
3. Kasznia – Kocot J, Reichmann K, Wypych – Ślusarska A. Wybrane aspekty jakości życia w atopowym zapaleniu skóry. Medycyna Środowiskowa 17(2)/ 2014, s. 42-51
4. Bartoszek B. Atopowe zapalenie skóry (AZS) jako choroba psychosomatyczna. Analiza badań. Wyd. KUL 2010, s. 57-74
5. Rustecka A, Jung A, Kalicki B. Znaczenie witaminy D w chorobach atopowych u dzieci. Pediatryczna medycyna rodzinna 9(1)/2013, s. 41-45
6. Błach J, Nowacki W, Mazur A. Wpływ magnezu na reakcje alergiczne skóry. Postępy Higieny i Medycyny Doświadczalnej 61/2007, s. 548-554
7. Bojarowicz H, Woźniak B. Wielonienasycone kwasy tłuszczowe oraz ich wpływ na skórę. Problemy Higieny i Epidemiologii 89(4)/2008, s. 471-475
8. Nowicki R, Barańska-Rybak W. Olej z wątroby rekina jako terapia wspomagająca w atopowym zapaleniu skóry. Polski Merkuriusz Lekarski 22(130)/2007, s. 312-313
9. Kirjawainen P.V, Apostolou E, Salminen S.J, Isolauri E. Nowe aspekty stosowania probiotyków w leczeniu alergii pokarmowej. Alergia Astma Immunologia 6(1)/2001, s. 1-6