Biotyna, Witamina H, Witamina B7 – co to za substancja?

Witaminy są związkami organicznymi, które nie wnoszą do organizmu energii ale są niezbędne w niewielkich ilościach do jego prawidłowego funkcjonowania. Jedną z nich jest biotyna – nazywana także witaminą H lub witaminą B7. Jest to witamina rozpuszczalna w wodzie, wchodzi w skład wielu enzymów. Pełni szereg ważnych funkcji w organizmie, między innymi odpowiada za utrzymanie prawidłowej kondycji skóry, włosów i paznokci.

Funkcje fizjologiczne biotyny – dlaczego jest nam potrzebna?

Biotyna jako koenzym

Stanowi grupę prostetyczną enzymów z grupy karboksylaz Przenosi ona grupy karboksylowe –COOH na odpowiednie receptory. Bierze udział w kluczowych przemianach w organizmie, np. przekształca inne cząsteczki (aminokwasy, glicerol, mleczany) w glukozę w procesie glukoneogenezy, dzięki czemu poziom cukru we krwi utrzymywany jest na stałym poziomie, syntetyzuje kwasy tłuszczowe czy rozkłada aminokwasy. [1]

Wpływ na układ immunologiczny

Wspólnie z innymi witaminami i składnikami mineralnymi reguluje wytwarzanie ciał odpornościowych. Jej niedobór powoduje powstawanie zmniejszonej liczby komórek B oraz T. Aktywuje fagocytozę – odpowiada za zwalczanie bakterii i wirusów oraz neutralizuje wolne rodniki. [2]

Wpływ na układ krwiotwórczy i krew

Bierze udział w procesie tworzenia oraz dojrzewania czerwonych krwinek w szpiku kostnym oraz tworzenia hemu, który jest składnikiem krwi – nadaje jej czerwony kolor, wiąże tlen i odpowiada za jego transport do komórek. Utrzymuje prawidłową krzepliwość krwi poprzez współdziałanie z witaminą K w procesie powstawania protrombiny (czynnika odpowiadającego za prawidłową krzepliwość krwi) [2].

Wpływ na kondycję skóry, włosów i paznokci

Biotyna zawiera w swoim składzie siarkę, która jest niezbędna do budowy keratyny, a więc uczestniczy w tworzeniu najważniejszego budulca skóry, włosów i paznokci. Badania pokazują pozytywny wpływ biotyny na paznokcie – płytka jest gruba, nie jest łamliwa i nie ma tendencji do rozdwajania.

Biotyna kontroluje tłuszczową przemianę materii, decyduje o zawartości tłuszczu w komórkach skóry oraz zapewnia prawidłowe funkcjonowanie gruczołów potowych i łojowych. Efektem jest zapobieganie nadmiernemu przetłuszczaniu się włosów oraz skóry.

Poprzez swój udział w metabolizmie tłuszczów, zapobiega powstawaniu zmian skórnych, takich jak: łuszczyca, wysypka czy łojotokowe zapalenie skóry.

Ma także wpływ na włosy, niedobór biotyny prowadzi do pogorszenia kondycji włosów, stają się łamliwe, matowe i mniej wytrzymałe oraz pojawia się problem łysienia. Przeciwdziała powstawaniu zmarszczek oraz nadmiernemu złuszczaniu naskórka.

Biotyna jest często stosowana jako lek przy łamliwych i rozdwajających się paznokciach, problemach skórnych oraz wypadających włosach [3-11].

Wpływ na gospodarkę glukozową

Wspólnie z chromem obniża poziom cukru we krwi u osób cierpiących na cukrzycę typu II [12-13].

Źródła biotyny w żywności – w jakich produktach ją znajdziemy?

Biotyna występuje dość powszechnie w żywności. Można ją znaleźć zarówno w mięsie, mleku i jajach oraz w produktach roślinnych. Jej dobrym źródłem są mięso, ryby, jaja, niektóre sery oraz niektóre warzywa, takie jak: soja, kalafior, szpinak marchew oraz pomidory.

W białku jaja znajduje się substancja antyodżywcza – awidyna. Jest to białko, które wiąże się z biotyną i uniemożliwia przez to wchłanianie tej witaminy w przewodzie pokarmowym. Awidyna zostaje zniszczona pod wpływem działania temperatury, więc wystarczy nie spożywać jaj na surowo ale poddać je procesowi obróbki termicznej takiej jak np. gotowanie czy smażenie.

Pewna ilość witaminy jest syntetyzowana przez drobnoustroje przewodu pokarmowego. Jest ona wrażliwa na temperaturę a więc następują straty witaminy podczas gotowania i innych zabiegów w podwyższonej temperaturze. Ze względu na to, że biotyna występuje w wielu produktach powszechnie spożywanych, oraz jej produkcję przez drobnoustroje, niedobory należą do rzadkości [1,15].

Normy żywienia – zapotrzebowanie organizmu na biotynę

Trudno jest dokładnie określić zapotrzebowanie organizmu na tę witaminę. Na podstawie obecnie zebranych danych i wytycznych EFSA PZH zaproponował normy na biotynę na poziomie wystarczającego spożycia (tabela 1) [18].

Tabela 1. Normy na biotynę ustalone na poziomie wystarczającego spożycia [18]

Spożycie biotyny w Polsce

W 2012 roku przeprowadzono badanie w którym oceniono poziom spożycia witamin wśród studentów Poznania. U kobiet średnie dzienne spożycie biotyny wynosiło 7,23 +/- 9,38μg, natomiast u mężczyzn 10,27 +/- 15,67μg. Norma wynosi 30μg więc na podstawie tych badań można stwierdzić, że spożycie tej witaminy u studentów było zbyt niskie [14].

Kiedy może wystąpić niedobór biotyny

W Polsce niedobory biotyny należą do rzadkich zjawisk. Najczęściej niedobór można stwierdzić w okresie ciąży i laktacji ze względu na zwiększone zapotrzebowanie oraz ze względu na częste spożywanie surowych jaj zawierających awidynę. Może także wystąpić kiedy jest upośledzone wchłanianie np. przy długiej kuracji antybiotykowej lub po prostu kiedy przez dłuższy czas występuje deficyt tej witaminy w diecie. [15]

Skutki zdrowotne niedoboru biotyny w organizmie

• Łuszczycowe zmiany skórne na dłoniach, nogach i ramionach, wysuszenie i przebarwienie skóry oraz błon śluzowych
• Podwyższenie poziomu cholesterolu oraz barwników żółciowych we krwi
• Bóle mięśniowe, osłabienie i apatia
• Wypadanie włosów lub pogorszenie ich kondycji
• Osłabienie paznokci [2, 17].

Skutki zdrowotne nadmiaru biotyny w organizmie

Spożycie biotyny w nadmiarze nie jest niebezpieczne dla naszego zdrowia. Według aktualnego stanu badań spożycie dużych dawek w żywności i suplementach (10mg) nie ma negatywnego wpływu na organizm, a nadmiar wydalany jest z moczem. [15]

Biotyna – suplementować czy nie?

Jeżeli nie ma stwierdzonego niedoboru biotyny, nie ma potrzeby stosowania suplementacji. Według badań, u osób które nie mają problemów z kondycją skóry, włosów czy paznokci nie wykazuje żadnego dodatkowego pozytywnego wpływu. W przypadku ciąży i laktacji warto skonsultować się z lekarzem lub dietetykiem czy powinno się wdrożyć suplementację.

Bibliografia:

1. Kączkowski J.: Podstawy biochemii, Wydawnictwo Naukowo-Techniczne, Warszawa 2005
2. Gawęcki J.: Witaminy, Wydawnictwo Akademii Rolniczej im. Augusta Cieszkowskiego w Poznaniu, 2002
3. Colombo VE., Gerber F., Bronhofer M., Floersheim GL. Treatment of brittle fingernails and onychoschizia with biotin: Scanning electron microscopy. J Am Acad Dermatol 1990;23 (6 Pt 1): 1127-32
4. Hochman LG., Scher RK., Meyerson MS. Brittle nails: response to daily biotin supplementation. Cutis. 1993;51(4):303-305
5. Mock DM. Skin manifestations of biotin deficiency. Semin Dermatol. 1991. Dec;10(4):296-302
6. Seymons K., De Moor A., De Raeve H., Lambert J. Dermatologic signs of biotin deficiency leading to the diagnosis of multiple carboxylase deficiency. Pediatr Dermatol. May-Jun 2004;21(3):231-5
7. Hagiwara S. Molecular Nutrition Vitamins. Academic Press. 2020, 173-182
8. Gupta AK., Bluhm R. Seborrheic dermatitis. J Eur Acad Dermatol Venereol. 2004 Jan;18(1):13-26; quiz 19-20.
9. Khalidi N., Wesley JR., Thoene JG., Whitehouse Jr WM., Baker WL. Biotin deficiency in a patient with short bowel syndrome during home parenteral nutrition. JPEN J Parenter Enteral Nutr. May-Jun 1984;8(3):311-4.
10. Famenini S., Goh C. Evidence for supplemental treatments in androgenetic alopecia. J Drugs Dermatol. 2014 Jul;13(7):809-12.
11. Paul-Samojedny M., Wpływ biotyny na wygląd skóry i jej przydatków. Katedra i Zakład Genetyki Medycznej Wydziału Farmaceutycznego z OML. Katowice. (2018)
12. Sahin K., Tuzcu M., Orhan C., Sahin N., Kucuk O., Ozercan IH., Juturu V., Komorowski JR. Anti-diabetic activity of chromium picolinate and biotin in rats with type 2 diabetes induced by high-fat diet and streptozotocin. Volume 110, Issue 2. 28 July 2013 , pp. 197-205
13. Badr A. AldahmashDoaa M. El-NagarKhalid E. IbrahimMahmoud S. Metwaly. Biotin amelioration of nephrotoxicityin streptozotocin-induced diabetic mice. Saudi Journal of Biological Sciences. 2015. 22, 564-569
14. Przysławski J., Bolesławska I., Kaźmierczak A. Ocena poziomu spożycia wybranych witamin wśród młodzieży akademickiej miasta Poznania na tle wyników innych badań. Bromat. Chem. Toksykol. – XLV, 2012, 4, 1183-1189
15. Gawęcki J.: Żywienie Człowieka Podstawy Nauki o Żywieniu, PWN, Warszawa 1998
16. Jarosz M., Normy żywienia dla populacji Polski, Instytut żywności i żywienia 2017
17. Moszczyński P, Pyć R. Biochemia witamin. Część I. Witaminy grupy B i koenzymy. Wyd Nauk PWN, Warszawa-Łódź 1998; 11-201.
18. Rychlik E., Stoś K., Woźniak A., Mojska H [red.], Normy żywienia dla populacji Polski 2024, NIZP PZH-PIB

• Data pierwotnej publikacji: 26.08.2020
• Data ostatniej aktualizacji o wyniki badań: 1.01.2025