Celowana probiotykoterapia. Zastosowania probiotyków

Probiotykoterapia może stanowić wartą do rozważenia, dodatkową linię wspomagającą interwencję dietetyczną w pewnych schorzeniach. Pocieszający jest fakt, że wzrasta zainteresowanie probiotykami i pojawia się coraz większa ilość rzetelnych publikacji naukowych potwierdzających celowość ich stosowania,  zarówno w profilaktyce jak i wspomaganiu leczenia konkretnych jednostek chorobowych. Jakkolwiek należy zaznaczyć, że probiotyki nie są wynalazkiem obecnych czasów, wzmianki o produktach będących nośnikiem bakterii probiotycznych pojawiają się już w Biblii.

Probiotyki

Probiotyki to żywe mikroorganizmy, które konsumowane przez ludzi wywierają korzystny efekt na zdrowie poprzez ilościowy i jakościowy wpływ na mikroflorę jelitową i/lub modyfikację układu odpornościowego. Działanie probiotyczne odnosi się zawsze do jednego, konkretnego szczepu- za przykład szczepu niech posłuży Lactobacillus rhamnosus GG. Szczep probiotyczny powinien być zapisany w następujący sposób: nazwa rodzajowa (Lactobacillus), nazwa gatunkowa (L.rhamnosus) oraz oznaczenie literowo- cyfrowe (L.rhamnosus GG). Aby można było zaklasyfikować dany szczep do probiotyku, musi on spełniać szereg warunków, wśród nich między innymi: ludzkie pochodzenie, brak patogennego, negatywnego wpływu na organizm, odporność na działanie soku żołądkowego i enzymów trawiennych.

Właściwości danego probiotyku są szczepozależne, co znaczy że aby uzyskać dany efekt terapeutyczny należy zastosować ściśle określony szczep/szczepy bakterii. Po jakie szczepy warto sięgnąć w danym przypadku?

Celowana probiotykoterapia

Biegunki

W tym podpunkcie warto podzielić biegunki ze względu na etiologię:

• Ostra biegunka infekcyjna u dzieci – metaanaliza badań wykazała skrócenie czasu trwania biegunki w przypadku podawania probiotyków oraz redukcję ilości wypróżnień. Szczepy o udokumentowanym, korzystnym wpływie to L. rhamnosus GG oraz drożdżaki Sacharomyces boulardii. Zastosowanie może mieć także szczep L.reuterii DSM 17938.
• Biegunka podróżnych – szacuje się że ten typ biegunki może występować u ponad 50 % osób wybierających się w podróż do krajów o niskim standardzie sanitarnym, a przyczyną w głównej mierze jest zakażenie E.coli. Warto rozważyć zastosowanie S.boulardii przed wyjazdem w daleką podróż
• Biegunka poantybiotykowa – najszerzej opisywanymi szczepami jeśli chodzi o profilaktykę i leczenie biegunki tego typu jest LGG oraz S.boulardii
• Zakażenie C.difficile – brak jasnych wytycznych co do suplementacji probiotykami przy zakażeniu C.difficile –wyniki otrzymanych analiz nie były istotne statystycznie.

🔎 OIOM – Probiotyki i synbiotyki [8] mogą nieznacznie zmniejszać ryzyko wystąpienia biegunki u pacjentów w intensywnej terapii, choć efekt ten nie osiągnął istotności statystycznej w większości analiz. Nie zaobserwowano wpływu na długość pobytu na oddziale intensywnej terapii, czas trwania biegunki ani śmiertelność.

Zakażenie H.pylori

Najlepiej przebadane pod tym kątem były szczepy: LGG oraz S.boulardii. Warto rozważyć wprowadzenie probiotyków w celu zmniejszenia ryzyka działań niepożądanych.

Patogeny antybiotykooporne

🔎 Badania sugerują [7], że probiotyki i prebiotyki mogą skutecznie wspomagać usuwanie patogenów opornych na antybiotyki z jelit, zwłaszcza poprzez zwiększenie odporności kolonizacyjnej. Probiotyki oparte na Lactobacillus oraz Saccharomyces boulardii wykazały wysoką skuteczność, redukując obecność patogenów nawet o 71–77%. Włączenie tych suplementów może być istotnym wsparciem w walce z patogenami u pacjentów z ryzykiem infekcji.

Zespół jelita drażliwego

Szczep L.plantarum 299v jest najlepiej przebadanym szczepem jeśli chodzi o działanie kliniczne w tej jednostce chorobowej i rzeczywiście wykazano jego skuteczność w łagodzeniu objawów. Z kolei probiotyki z B. infantis 35624 mogą być skuteczną opcją dla pacjentów z wzdęciowo- bólową postacią IBS. Dla pacjentów z postacią biegunkową pomocna może być kombinacja, która zawiera następujące szczepy: B. longum, B. infantis, B. breve, L. acidophilus, L. casei, L. delbrueckii ssp. Bulgaricus i L. plantarum, Steptococcus salivarius ssp. Thermophilus.

Nieswoiste choroby zapalne jelit (NCZJ)

Poliprobiotyk zawierający szczepy: B.longum, B. infantis, B. breve, L. acidophilus, L. casei, L. delbrueckii ssp. Bulgaricus i L. plantarum, Steptococcus salivarius ssp. Thermophilus wykazuje korzystne działanie jeśli chodzi o łagodzenie stanu zapalnego. Generalnie lepsze rezultaty działania probiotyków wg badań można uzyskać u chorych na wrzodziejące zapalenie jelita grubego (WZJG) niż chorobę Leśniowskiego-Crohna. E.coli Nissle 1917 może być kolejną pozycją przeznaczoną dla pacjentów z NCZJ, szczególnie dla chorych na WZJG pomocna w podtrzymaniu remisji (niestety w Polsce jest problem z dostępem do preparatu, który zawiera ten szczep)

Zaparcia

Na obecnym etapie nie ma wystarczająco mocnych danych sugerujących stosowanie konkretnych szczepów. Jakkolwiek bakterie z rodzajów Lactobacillus (gatunki: L.acidophilus, L. casei, L. rhamnosus, L. reuteri) oraz Bifidobacterium (B. lactis, B. breve) poprzez produkcję krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych obniżają pH w jelicie i stymulują motorykę jelita grubego, przyspieszając pasaż stolca.

Alergia i AZS

Podawanie w okresie perinetalnym szczepów takich jak L. rhamnosus GG wraz z L.rhamosus LC705, Bifidobacterium breve bb99, Propionibacterium freudenreichii spp. może wpływać na mniejszą zachorowalność na wyprysk atopowy w późniejszych latach życia. Warto wspomnieć że na polskim rynku mamy dostępny preparat oparty o wyizolowane polskie szczepy Lactobacillus: Lactobacillus rhamnosus ŁOCK 0908, Lactobacillus rhamnosus ŁOCK 0900, Lactobacillus casei ŁOCK 0919. Preparat jest przeznaczony dla małych dzieci zmagających się z alergią lub AZS.

Immunomodulacja układu odpornościowego

Powiedzenie, że odporność bierze się z jelit wiele wyjaśnia, dlatego bardzo ważne jest dbanie o skład mikrobiomu jelitowego. Przykładowo Lactobacillus casei rhamnosus (Lcr35) ma zdolność wytwarzania substancji antybakteryjnych oraz zapobiegania adhezji patogenów do komórek jelita.

Podsumowanie

Wiedząc że właściwości probiotyków są szczepozależne należy wybierać tylko te szczepy o potwierdzonych właściwościach klinicznych. Inne istotne cechy na które powinno się zwrócić uwagę to dawka probiotyku ustalona na podstawie badań klinicznych oraz rodzaj matrycy/nośnika. Warto sprawdzić również producenta danego preparatu, gdyż rynek suplementów diety w Polsce nie jest tak naprawdę dobrze kontrolowany.

Źródła:

1. Szajewska „Praktyczne zastosowanie probiotyków”
2. Szajewska „ Probiotyki w gastroenterologii- aktualny stan wiedzy (2015)
3. Nagel „ Zespół jelita nadwrażliwego- dokuczliwe objawy, niejednoznaczna przyczyna?”
4. Szachta „ Nieswoiste choroby zapalne jelit- czy probiotyki mają znaczenie?”
5. Nowak i wsp., „Probiotyki- historia i mechanizm działania”
6. Górska i wsp., ”Bakterie probiotyczne w przewodzie pokarmowym człowieka jako czynnik stymulujący układ odpornościowy”
7. Rahman MN, Barua N, Tin MCF, Dharmaratne P, Wong SH, Ip M. The use of probiotics and prebiotics in decolonizing pathogenic bacteria from the gut; a systematic review and meta-analysis of clinical outcomes. Gut Microbes. 2024 Jan-Dec;16(1):2356279. doi: 10.1080/19490976.2024.2356279. Epub 2024 May 22. PMID: 38778521; PMCID: PMC11123511.
8. Bagdadi B, Alqazlane A, Alotaibi M, Alamoudi A, Baghdadi L, MohammadMahmood A, Al-Neami I, Fageehi I, Salamah M, Majrabi S. The effectiveness of probiotics or synbiotics in the prevention and treatment of diarrhea among critically ill adults: a systematic review and meta-analysis. Clin Nutr ESPEN. 2024 Dec 3:S2405-4577(24)01542-0. doi: 10.1016/j.clnesp.2024.11.025. Epub ahead of print. PMID: 39638033.

• Data pierwotnej publikacji: 5.08.2018
• Data ostatniej aktualizacji o wyniki badań: 6.12.2024