O CHOROBIE
Choroba refluksowa przełyku, w literaturze anglojęzycznej określana często jako GERD (ang. Gastroesophageal Reflux Disease), jest jedną z najczęściej występujących patologii w dziedzinie gastroenterologii. Dotyczy głównie populacji krajów wysoko rozwiniętych, gdzie dotyka około 30% osób. Do najczęściej zgłaszanych w gabinecie objawów refluksu należą zgaga i napady astmy oskrzelowej.
Choroba refluksowa przełyku obejmuje uszkodzenia błony śluzowej spowodowane powtarzającymi się epizodami zarzucania treści pokarmowej żołądka do przełyku w związku z niewydolnym dolnym zwieraczem przełyku (ang. Lower Esophageal Sphincter, LES). Sytuacja ta wywołuje spadek pH przełyku do wartości poniżej 4,0 w przypadku refluksu kwaśnego lub wzrost pH przełyku do wartości powyżej 7,0 w przypadku refluksu alkalicznego. Refluks żołądkowo-przełykowy wiąże się z obecnością zmian zapalnych w błonie śluzowej przełyku.Stwierdza się je za pomocą badania gastroskopii lub biopsji.
ROZPOZNANIE
Badanie endoskopowe
W celu rozpoznania refluksu żołądkowo – jelitowego, lekarz, po zebraniu wywiadu od pacjenta, kieruje go na badanie endoskopowe – gastroskopię. Dzięki temu badaniu lekarz ogląda błonę śluzową przełyku, może ocenić i rozpoznać stan zapalny, a także stwierdzić przepuklinę rozworu przełykowego oraz niedomykalność wpustu. Brak zmian endoskopowych nie wyklucza rozpoznania choroby.
RTG
Dodatkowo pomocne okazać się może badanie radiologiczne, czyli rentgen interesującej lekarza części przełyku. Wykazuje się dzięki nim głównie zmiany, które mogą sprzyjać występowaniu refluksu: zwężenia, nadżerki, przepukliny, zgrubienia i guzy.
Badanie pH
W przypadku kiedy gastroskopia nie ukaże zmian lub nieprawidłowości, a jest to możliwe, konieczne okazać się może badanie pH przełyku, nazywane pH-metrią. Dzięki tej metodzie rozpoznania refluksu, można najdokładniej określić stopień jego nasilenia.
Kiedy mamy do czynienia z chorobą objawiającą się bólem w klatce piersiowej należy jednak w pierwszej kolejności wykluczyć wieńcowy charakter zaburzeń.
OBJAWY
Objawy refluksu pojawiają się codziennie tylko u niewielkiej części cierpiących na tę chorobę. U większości osób choroba przypomina o sobie co kilka dni.
Objawy refluksu mogą być typowe dla większości chorych. Obejmują zgagę, zarzucanie kwaśnej treści pokarmowej, szczególnie po obfitym posiłku i podczas leżenia, ból podczas przełykania i odbijanie. Niektóre osoby zmagają się z nietypowymi objawami refluksu takimi jak ból w klatce piersiowej, nudności i wymioty, zapalenie krtani, zatok i gardła, kaszel i napady astmy oraz nieprzyjemny zapach z ust.
Objawy alarmowe, z którymi pacjent powinien jak najszybciej zgłosić się do lekarza obejmują ból przy połykaniu, niezamierzoną utratę masy ciała, dysfagię czyli zaburzenia przełykania i krwawienie z przełyku. Szczególnie ważna jest obserwacja osób starszych i skłonienie ich do pójścia na wizytę do lekarza. Przedłużające się okresy ograniczania podaży jedzenia spowodowanymi przez np. ból mogą doprowadzić do niebezpiecznego w skutkach niedożywienia.
POWIKŁANIA
Ludzie zmagający się z refluksem przełyku są narażeni na szereg powikłań wynikających z choroby. Jest nim między innymi zwężenie przełyku, które doprowadzić może do trudności lub niemożności przełykania.
Nieprawidłowo leczona choroba refluksowa prowadzić może także do niebezpiecznego krwotoku, ciężkiego bólu mylonego z zawałem serca i dostaniu się treści żołądkowej do układu oddechowego. Powikłania refluksu wiążą się z ciemnymi stolcami, anemią, krwistymi wymiotami i niezamierzoną utratą masy ciała.
Należy wspomnieć również o tak zwanym przełyku Baretta, który jest poważnym powikłaniem choroby refluksowej. Jego wystąpienie uznaje się za stan przednowotworowy.
PRZYCZYNY
Refluks najczęściej występuje u otyłych palaczy między 30 a 60 r.ż., którzy w ostatnim czasie zwiększyli swoją masę ciała.
Zarzucanie treści pokarmowej do przełyku może mieć także inne przyczyny. Najczęstszą z nich jest niewydolność wpustu żołądka i rozluźnienie dolnego zwieracza przełyku. Ponadto hormony peptydowe takie jak gastryna, CCK i motylina regulujące zwieracz przełyku, mogą uczestniczyć w patogenezie refluksu żołądkowo-przełykowego.
Refluks żołądkowo-przełykowy bardzo często jest także konsekwencją zabiegu operacyjnego – kardiomiotomii metodą Hallera (wycięcie ok. 5 cm dolnej części przełyku) oraz terapii endoskopowej z użyciem balonów pneumatycznych (rozszerzanie wpustu żołądka). W przypadku tego typu leczenia achalazji, czyli zaburzenia połykania, wykonać można jednocześnie zabieg antyrefluksowy. Polega on na wykonaniu „mankietu” z tylnej i przedniej ściany żołądka wokół przełyku, co wzmacnia i poprawia funkcję LES.
Refluks żołądkowo-przełykowy pojawia się często u ciężarnych i jest związany z niewydolnością wpustu. Zależy ona od progesteronu oraz ze wzrostem ciśnienia wewnątrzbrzusznego.
Leki i substancję, kóre sprzyjać mogą wystąpieniu refluksu to: teofilina, nitraty, kofeina, morfina, leki blokujące kanał wapniowy, hormony takie jak estrogeny i progesteron a także benzodiazepiny i leki antycholinergiczne.
LECZENIE
Rozpoznaną chorobę refluksową leczy się głównie za pomocą środków hamujących wydzielanie żołądkowe, osłaniających i podwyższających pH.
Pomocna w leczeniu refluksu okaże się również modyfikacja diety chorego. Osoba zmagająca się z zarzucaniem treści pokarmowej żołądka powinna spożywać małe objętościowo posiłki. Po posiłku powinna unikać leżenia a podczas spożywania pokarmu nie powinna się pochylać lub zginać.
Chorzy z nadwagą, a jest ich znaczna część, powinni zadbać o normalizację masy ciała.
Leczenie żywieniowe refluksu obejmuje dietę łatwo strawną, przy jednoczesnym unikaniu pokarmów nasilających objawy. Podczas gotowania należy stosować takie techniki jak przecieranie, gotowanie, miksowanie, stosowanie oczyszczonych produktów zbożowych oraz dobieranie dojrzałych owoców i warzyw.
Ponadto należy ograniczyć pokarmy opóźniające opróżnianie żołądka takie jak: czekolada, kakao i tłuszcze. Niewskazane okażą się także napoje gazowane, alkohol, mięta, proszek do pieczenia, ostre przyprawy, glutaminian sodu i kofeina.
Objawy refluksu zmniejszać mogą zarówno mleko jak i woda. Warto zatem dodawać te płyny, szczególnie produkty mleczne, do herbaty, kawy, soków.
Oprócz zmiany sposobu odżywiania i znormalizowaniu masy ciała chory może spróbować unikania noszenia bardzo uciskającej odzieży. W czasie snu górną część ciała zaleca się ułożyć wyżej niż dolną.
W przypadku kiedy chory nie wdroży leczenia lub leczenie okaże się nieadekwatne, choroba refluksowa okazuje się pogarszać jakość życia porównywalnie do niestabilnej choroby wieńcowej lub nadciśnienia.
BIBLIOGRAFIA:
- Kokot F., Choroby wewnętrzne. Podręcznik akademicki. Tom 1. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2004
- Konturek J., Gastroenterolgia i hepatologia kliniczna , Warszawa, 2006
- Ciborowska H., Rudnicka A., Dietetyka. Żywienie zdrowego i chorego człowieka, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2014
- Leszczyński S., Pilch-Kowalczyk, Diagnostyka Obrazowa. Układ Trawienny., Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2012
