Suplementy diety są dzisiaj szeroko stosowane nie tylko wśród startujących w zawodach sportowców, ale także przez znaczną część osób trenujących półprofesjonalnie lub rekreacyjnie. Celem takiego postępowania jest wzmocnienie organizmu, wywołanie określonego efektu (wzrost masy mięśniowej, wydolności, etc.) czy przedłużenia wysiłku do zmęczenia. Ich działanie, rzeczywisty wpływ na organizm to temat rzeka, wijący się między coraz to nowszymi opiniami i badaniami uczonych. Faktem jest natomiast, że elita sięga po nie regularnie i postanowiono sprawdzić, które wiodą prym w jej gronie.
Opis badania
Od niespełna 500 trenujących zawodowo osób (głównie mężczyzn) pobrano próbki krwi. W tej sporej grupce znaleźli się przedstawiciele sportów zespołowych tj. piłka nożna i rugby, lekkoatleci, kolarze, pływacy, bokserzy i wioślarze. Próbki przebadano za pomocą niecelowanej metabolomicznej spektometrii mas w połączeniu z wysokosprawną chromatografią cieczową, celem znalezienia substancji egzogennych i przyporządkowania ich do określonych suplementów, bądź innych produktów, z których metabolizmu pochodzą (Al Khelaifi i wsp., 2018)
Lekkoatleci
W badaniu udział wzięli biegacze, skoczkowie, miotacze i chodziarze. W ich krwi wykazano zwiększone stężenie dwóch substancji: siarczanu eugenolu i stachydryny. Eugenol jest olejkiem eterycznym występującym między innymi w goździkach, wykazuje działanie antyoksydacyjne, może być pomocny w redukowaniu ryzyka zapalenia dziąseł i chorób serca, jest również szeroko wykorzystywany w stomatologii jako środek do odkażania i w produkcji cementu (Lahlou i wsp., 2004). Skąd zatem wziął się w organizmie sportowców? Oprócz goździków występuje w wielu innych przyprawach, m.in. w cynamonie, którego stosowanie może poprawiać glikemię i insulinowrażliwość (Solomon i Blannin, 2009, 2007). Stachydryna z kolei oznacza duże spożycie owoców cytrusowych przez sportowców. Wpływa uspokajająco i relaksująco na organizm, może korzystnie wpływać na nerki, działać przeciwzapalnie i przeciwutleniająco, co udowodniono na razie na zwierzętach. Picie soku z pomarańczy może zatem pomóc w zrelaksowaniu się przed lub po zawodach (Lang i wsp., 2017; Rangel-Huerta i wsp., 2017)
Piłkarze
W sportach zespołowych, a zwłaszcza w piłce nożnej potrzebna jest, obok techniki, wytrzymałość. Stąd nie dziwi fakt, że największe stężenie we krwi piłkarzy osiągnął kwas kawowy i jego pochodne, odwodzące w czasie nadejście zmęczenia, tak bardzo niepożądanego w czasie gry. W badaniach kwas kawowy zmniejszał powstawanie kwasu mlekowego i wolnych rodników. Znajdziemy go w kawie, herbacie, cynamonie, mięcie pieprzowej, szałwii, anyżu i wielu innych roślinach (Chen i wsp., 2009). Poza zmęczeniem, zawodnikom dokuczała też alergia wziewna na trawy, stąd obecność w ich krwi substancji pochodzących z leków donosowych i kropli do oczu.
Bokserki
Tę grupę stanowiły, jak wskazuje odmiana rzeczownika, głównie kobiety. Swoją obecność we krwi w największym stopniu zamanifestowała witamina A pod postacią retinolu. Jest składnikiem niezmiernie ważnym dla organizmu, a w sportach walki może być pomocna głównie za sprawą wpływu na wzrok i działanie antyoksydacyjne (Kafi i wsp., 2007). Kolejnym związkiem o dużym stężeniu był gamma-laktam, wykazujący właściwości neuroprotekcyjne – w boksie na urazy najbardziej narażona jest głowa i najważniejszy znajdujący się w niej organ, czyli mózg (Shorvon, 2001). Zadbanie o prawidłowy stan układu nerwowego powinien być jednym z priorytetów na owej ścieżce kariery. Podobne właściwości wykazuje tioprolina, będąca zmiataczem wolnych rodników (Navarro, 2007).
Dyskusja i podsumowanie
Potrzeba optymalnego żywienia u sportowców jest podyktowana specyficznym stylem życia, jaki prowadzą. Spełnianie ich leży u podstaw wydajnego treningu i odpowiedniej regeneracji. Często sama żywność nie wystarcza, stąd tak wiele różnych metabolitów we krwi przebadanych osób. Suplementacja ma za zadanie uzupełniać podaż elementów, na które zwiększa się zapotrzebowanie (np. magnez, wit. B6), a dodatkowo wspierać wytrzymałość (np. kreatyna, cytrulina) i ułatwiać regenerację (np. BCAA) (Bean 2013). Poza włączaniem do diety gotowych preparatów, warto zwrócić uwagę na możliwości samej diety w kontekście osiągów treningowych – odpowiednia podaż węglowodanów i białek, warzywa i owoce jak źródło antyoksydantów czy orzechy, będące źródłem magnezu to jedne z wielu przykładów. Opublikowane badanie, bardziej niż na suplementy, ma zwracać uwagę na rozumienie potrzeb organizmu, związanych z uprawianiem określonej dyscypliny i dobór składników, które będą mu rzeczywiście potrzebne. Jednocześnie pokazuje, że każdy spożyty pokarm pozostawia pewien „ślad” metaboliczny, z czym trzeba się liczyć, sięgając po coraz to nowsze specyfiki. Zbilansowana dieta i profilowanie potrzeb zawsze przyniesie więcej korzyści, niż podążanie za obowiązującymi trendami.
Źródła:
- Al-Khelaifi F., Diboun I., Donati F., Botrè F., Alsayrafi M., Georgakopoulos C., Yousri N.A., Suhre K. i Elrayess M.A.,Metabolomics profiling of xenobiotics in elite athletes: relevance to supplement consumption., Journal of the International Society of Sports Nutrition (2018) 15:48
- Bean A., The Complete Guide to Sports Nutrition., Londyn 2013, wyd. Bloomsbury Publishing Plc
- Chen YJ, Huang AC, Chang HH, Liao HF, Jiang CM, Lai LY, et al. Caffeic acid phenethyl ester, an antioxidant from propolis, protects peripheral blood mononuclear cells of competitive cyclists against hyperthermal stress. J Food Sci. 2009;74(6):H162–7
- Kafi R, Kwak HS, Schumacher WE, Cho S, Hanft VN, Hamilton TA, et al. Improvement of naturally aged skin with vitamin a (retinol). Arch Dermatol. 2007;143(5):606–12.
- Lahlou S, Interaminense LF, Magalhaes PJ, Leal-Cardoso JH, Duarte GP. Cardiovascular effects of eugenol, a phenolic compound present in many plant essential oils, in normotensive rats. J Cardiovasc Pharmacol. 2004;43(2):250–7.
- Lang R, Lang T, Bader M, Beusch A, Schlagbauer V, Hofmann T. Highthroughput quantitation of Proline Betaine in foods and suitability as a valid biomarker for Citrus consumption. J Agric Food Chem. 2017;65(8):1613–9.
- Navarro A, Sanchez-Pino MJ, Gomez C, Bandez MJ, Cadenas E, Boveris A. Dietary thioproline decreases spontaneous food intake and increases survival and neurological function in mice. Antioxid Redox Signal. 2007;9(1):
- Rangel-Huerta OD, Aguilera CM, Perez-de-la-Cruz A, Vallejo F, Tomas-Barberan F, Gil A, et al. A serum metabolomics-driven approach predicts orange juice consumption and its impact on oxidative stress and inflammation in subjects from the BIONAOS study. Mol Nutr Food Res 2017;61(2).
- Solomon, T. P., & Blannin, A. K. (2009). Changes in glucose tolerance and insulin sensitivity following 2 weeks of daily cinnamon ingestion in healthy humans. European journal of applied physiology, 105(6), 969.
- Solomon, T. P. J., & Blannin, A. K. (2007). Effects of short‐term cinnamon ingestion on in vivo glucose tolerance. Diabetes, Obesity and Metabolism, 9(6), 895-901.
- Shorvon S. Pyrrolidone derivatives. Lancet. 2001;358(9296):1885–92. 131–41.
