Cola na zaparcia? Co mówią o tym badania naukowe?

Cola znana jest przede wszystkim z dużej zawartości cukru. Rzadko kiedy mówi się o tym napoju w kontekście leczniczym, jednak są badania naukowe, które dowodzą, że może ona znajdować zastosowanie w niedrożności jelit, spowodowanej obecnością kamieni jelitowych.

Zaparcia

Zaparcia występują powszechnie u 2-28% populacji krajów zachodnich. Szacuje się, że kobiety chorują częściej niż mężczyźni oraz wraz z wiekiem rośnie ryzyko zaparć, ponieważ już około 1/3 osób po 65 roku życia może borykać się z tym problemem. Nie wyznaczono jednoznacznych norm dotyczących częstości wypróżnień, jednak ważnym aspektem jest to, czy pacjent odczuwa dyskomfort oraz czy stolec jest prawidłowy.

Uważa się, że trudności w defekacji lub jej nieudane próby oraz uczucie niepełnego wypróżnienia mogą stanowić kryteria diagnozowania zaparć. Opracowane Kryteria Rzymskie III w 2006 roku sugerują, że zaparcia wymagają leczenia, jeśli pacjent wypróżnia się rzadziej niż 3 razy w tygodniu lub podczas co najmniej 25% stolców występuje uczucie niepełnego wypróżnienia, parcia na stolec lub pacjent wymaga pomocy manualnej, utrzymujących się przez okres 6 miesięcy lub pojawiających się częściej niż 3 razy w miesiącu przez 3 miesiące. Ważnym kryterium jest sprawdzenie czy pacjent nie przejawia dodatkowych objawów charakterystycznych dla choroby jelita drażliwego (IBS – irritable bowel syndrome). Nierzadko zdarza się, że zaparcia występują w obecności chorób metabolicznych lub w wyniku skutków ubocznych niektórych leków (Grzymisławski i Gulbicka, 2017).

Początkowo zaleca się leczenie niefarmakologiczne. Zaparcia mogą występować z powodu niedostatecznego spożycia błonnika wraz z dietą. Konieczne jest również wykonywanie ćwiczeń i zwiększenie ogólnej aktywności fizycznej. Nie należy powstrzymywać się od wypróżnień. Dodatkowo w leczeniu przewlekłych zaparć idiopatycznych lub IBS można zastosować probiotyki. Leki farmakologiczne stosowane w tym schorzeniu to: laktuloza, bisakodyl, lubiproston i dokusan wapnia. Znajdują tutaj zastosowanie również leki roślinne: senes, aloes i rzewień. Często zaparcia mogą być objawem innej choroby, która to powinna być leczona w pierwszej kolejności (Grzymisławski i Gulbicka, 2017).

Zaparcia można podzielić na pierwotne i wtórne lub mieszane. Te pierwsze spowodowane są nieprawidłową pracą jelita grubego lub rozwijają się na tle dysfunkcji struktur dna miednicy. Przesuwanie kału odbywa się za pomocą ruchu perystaltycznego oraz silnych skurczów tonicznych, występujących najsilniej po przebudzeniu oraz po posiłkach w skutek działania odruchu żołądkowo-jelitowego. W postaci zaparć mieszanych omówione skurcze i motoryka okrężnicy jest osłabiona, dodatkowo występuje zaburzenie defekacji. Nieprawidłowości ze strony układu nerwowego jelit lub autonomicznego układu nerwowego prowadzą do niedowładu okrężnicy, co najprawdopodobniej jest przyczyną zaparć pierwotnych. Wtórne problemy z wypróżnianiem spowodowane są zmianami w obrębie jelita grubego (Hermann, Kościński i Drews, 2012).

Bezoary

Jedną z przyczyn braku defekacji może być występowanie niedrożności jelit. Stan ten powstaje na skutek zablokowania światła przewodu pokarmowego najczęściej przez powstawanie kamieni jelitowych. Jednym z rodzajów kamieni są bezoary, które powstają w skutek niestrawionych resztek pokarmowych np. włókien, skórek i pestek pochodzących z warzyw i owoców (fitobezoary) , włosów (trichobezoary), leków (farmakobezoary) lub białek mleka z mleka modyfikowanego dla niemowląt (laktobezoary) tworząc twarde, zbite struktury. Najczęściej znajdują się w żołądku, jednak mogą powstawać w każdej części układu pokarmowego i się przemieszczać. Są w stanie spowodować niedrożność każdego odcinka przewodu pokarmowego oraz prowadzić do krwawień i martwicy uciskowej. Ich występowanie jest bardzo rzadkie, w ostatnim czasie na przestrzeni 20 lat zdiagnozowano tylko 49 pacjentów, jednak zachorowania mogą różnić się w zależności od regionu i kultury żywieniowej. Najczęstszym odnotowanym rodzajem bezoarów są fitobezoary (Iwamuro i inni, 2015).

Bezoary żołądkowe pojawiają się najczęściej u pacjentów z zaburzoną pracą żołądka, nieprawidłowym jego opróżnianiem lub zmniejszonym wydzielaniem kwasów gastrycznych, szczególnie po operacjach żołądka. Dodatkowym czynnikiem wpływającym na tworzenie się kamieni w przewodzie pokarmowym jest połykanie dużych kęsów i niewystarczające żucie pożywienia (Lin i inni, 2008).

Według licznych badań napój typu cola skutecznie rozpuszcza powstałe kamienie jelitowe, w szczególności fitobezoary. Mimo to niektóre z nich mogą pozostawać oporne nawet na działanie tego napoju (Iwamuro i inni, 2015).

Opis przypadków

Pojawienie się bezoarów może objawiać się bólami brzucha, mdłościami i wymiotami. W poważniejszych przypadkach powoduje krwawienie w jelitach i ich niedrożność. Czynnikami ryzyka może być nadmierne spożywanie błonnika, długotrwałe stosowanie leków zobojętniających, dolegliwości psychiatryczne lub zaburzona motoryka żołądka i jelit.

Jednymi z najbardziej narażonych na powstawanie kamieni jelitowych są pacjenci oddziałów onkologii dziecięcej, ze względu na stosowane leki, niewystarczającą ilość spożywanych płynów i kilokalorii z dietą oraz brak ruchu. W jednym z przypadków podanie 3 litrów coli przez zgłębnik nosowo-żołądkowy w ciągu 12 godzin przyczyniło się do rozpuszczenia fragmentów bezoarów. Po terapii tym gazowanym napojem pacjentka została wypisana ze szpitala, ze szczególnym zaleceniem, aby zmniejszyć podaż błonnika w swojej diecie. Po całym incydencie nie zauważono, aby napój spowodował ubytki w żołądku, czy dwunastnicy oraz nie wykryto obecności Helicobacter pylori. Ustąpił ból brzucha i mdłości (Naramore, Virojanapa, Bell i Jhaveri, 2015).

Kolejny przypadek dotyczy pacjenta 82-letniego, który doświadczył ostrego bólu nadbrzusza spowodowanego powstałym kamieniem. Poza licznymi chorobami współistniejącymi, pacjent dodatkowo cierpiał z powodu wrzodu żołądka, wykrytym przez endoskopię górnego odcinka przewodu pokarmowego. Podjęto próby perforacji igłą punkcyjną, jednak twardy bezoar stwarzał zbyt duży opór. Pacjent dostał zalecenia spożywania 500-1000ml coli przed każdym posiłkiem przez 3 tygodnie. Co ciekawe, po tym czasie kamień powstały z żywności zmniejszył swój rozmiar z 7 cm do 4 cm. Metoda ta została uznana za bezpieczną, ekonomiczną i łatwą w wykonaniu (Hayashi i inni, 2008).

Kolejny przypadek opisuje 87-letnią pacjentkę która doświadczyła niedrożności jelit przez powstały kamień jelitowy wapniowo-fosforanowy. Ze względu, że pacjentka odmówiła operacji, lekarze podawali za pomocą zgłębnika litr coli. Po sześciu dniach terapii jelita zostały odblokowane. Wysnuto wniosek, że zostało to spowodowane kwaśnym odczynem podanego płynu (Komaki i inni, 2019).

Skutki uboczne

Z innej strony, w kilku pracach wykazano, że stosowanie terapii leczenia kamieni jelitowych może mieć również negatywne skutki, ponieważ podczas rozpuszczania twardych struktur są one bardziej narażone na przemieszczenie. W jednym przypadku przemieszczony bezoar przyczynił się do zatamowania kanału odźwiernika w początkowym fragmencie dwunastnicy. Nie powiodła się również próba usunięcia go za pomocą endoskopii. Badacze zalecają dalsze poszukiwania metod leczenia kamieni jelitowych (Lu i Zhang, 2016).

Działanie coli

Cały proces działania opisanego napoju nie jest całkowicie poznany. Prawdopodobnie największą rolę odgrywa tutaj kwaśny odczyn, który przyczynia się do trawienia włókien pokarmowych. Cola wykazuje odczyn pH 2,6, niewiele różniący się od kwasu żołądkowego. Obecność NaHCO₃ wykazuje działanie mukolityczne. Dodatkowo mówi się, że obecność dwutlenku węgla pozwala wniknąć mu między zbite struktury kamieni i wspomóc rozpad ich na mniejsze części. Mówi się również o nieznanych czynnikach obecnych w coli, które biorą udział w rozpuszczaniu bezoarów (Lin i inni, 2008). 

Leczenie zaparć

W leczeniu zaparć można z każdej grupy produktów wyznaczyć te polecane oraz przeciwwskazane podczas terapii. Skupiając się tylko na napojach możemy zauważyć, że aby wspomóc leczenie tego schorzenia dozwolone jest spożycie napojów niegazowanych, soków, nektarów i naparów owocowych oraz kompotów. Do napojów niewskazanych należą woda gazowana, kawa prawdziwa, napoje na bazie czekolady, mocna herbata oraz napoje bardzo słodkie (Czerwionka-Szaflarska i Romańczuk, 2008). Na wskazanej liście nie znalazła się cola, jednak zdecydowanie można byłoby ją zakwalifikować do grupy napojów niewskazanych, ze względu na dużą zawartość cukru i obecność gazu. Dodatkowo zaleca się zwiększenie dziennej podaży płynów oraz wybieranie napojów wzbogaconych o kultury bakterii (Grodowska, 2017).

Podsumowanie

Zaparcia są częstym schorzeniem, występującym nawet u około 30% populacji, a częstość ich występowania rośnie wraz z wiekiem. Diagnozuje się je na podstawie częstości wypróżnień, konsystencji stolca i dyskomfortu podczas defekacji. Zaparcia bardzo często mogą występować na tle innych chorób, przez co tak ważna jest trafna diagnoza postawiona przez lekarza. Mogą być również spowodowane niedrożnością jelit w wyniku obecności kamieni jelitowych lub bezoarów w przewodzie pokarmowym. W ostatnich latach zauważono, że podanie coli bezpośrednio na twarde struktury powstałe w wyniku niestrawionych resztek pokarmowych może być przełomową formą leczenia tej dolegliwości. Cola wpływa na rozpuszczenie, zmniejszenie lub rozbicie na mniejsze kawałki kamieni powstałych w przewodzie pokarmowym. Zawdzięcza się to jej niskiemu pH (2,6) oraz obecności dwutlenku węgla. Taka forma terapii może mieć również skutki uboczne, ponieważ zostały odnotowane przypadki, gdy mniejsze fragmenty bezoarów przyczyniły się do zablokowania kanału odźwiernika. Naukowcy nadal poszukują nowych metod leczenia, chociaż płukanie kamieni przewodu pokarmowego colą wydaje się być skuteczną i niekosztowną terapią. Warto wspomnieć, iż literatura naukowa nie wskazuje coli jako środka zalecanego w procesie leczenia klasycznych zaparć, niespowodowanych niedrożnością.

Bibliografia

1. Czerwionka-Szaflarska, M. i Romańczuk, B. (2008). Postępowanie w zaparciu czynnościowym stolca u dzieci i młodzieży. Forum Medycyny Rodzinnej, 2(5), strony 349-357.
2. Grodowska, l. m. (2017, Marzec 2). Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej. Pobrano z lokalizacji Instytutu Żywności i Żywienia: https://ncez.pl/nauka-zrozumiala-dla-ciebie—wywiady-z-ekspertami/dieta-w-zaparciach
3. Grzymisławski, M. i Gulbicka, P. (2017). Czynniki metaboliczne jako przyczyna zaparć stolca. Forum Zaburzeń Metabolicznych, 8(2), strony 55-62.
4. Hayashi, K., Ohara, H., Naitoh, I., Okumura, F., Andoh, T., Itoh, T., . . . Joh, T. (2008). Persimmon bezoar succesfully treated by oral intake of Coca-Cola: a case report. Cases Journal, 1(385).
5. Hermann, J., Kościński, T. i Drews, M. (2012). Praktyczne zasady postępowania w zaparciach u dorosłych. Ginekol Pol., 83, strony 849-853.
6. Iwamuro, M., Okada, H., Matsueda, K., Inaba, T., Kusumoto, C., Imagawa, A. i Yamamoto, K. (2015, April 16). Review of the diagnosis and management of gastrointestinal bezoars. World Journal Gastrointestinal Endoscopy, 7(4), strony 336-345.
7. Komaki, Y., Kanmura, S., Tanaka, A., Nakashima, M., Komaki, F., Iwaya, H., . . . Ido, A. (2019). Cola Dissolution Therapy via Ileus Tube Was Effective for Ileus Secondary to Small Bowel Obstruction Induced by an Enterolith. Internal Medicine, 58, strony 2473-2478
8. Lin, C.-S., Tung, C.-F., Peng, Y.-C., Chow, W.-K., Chang, C.-S. i Hu, W.-H. (2008, January). Successful Treatment with Combination of Endoscopic Injection and Irrigation with Coca Cola for Gastric Bezoar-induced Gastric Outlet Obstruction. J Chin Med Assoc, 71(1), strony 49-52.
9. Lu, L. i Zhang, X.-F. (2016). Gastric Outlet Obstruction–An Unexpected Complication during Coca-Cola Therapy for a Gastric Bezoar: A Case Report and Literature Review. Internal Medicine, 55, strony 1085-1089.
10. Naramore, S., Virojanapa, A., Bell, M. i Jhaveri, P. (2015). Bezoar in Pediatric Oncology Patient Treated with Coca-Cola. Case Reports in Gastroenterology, 9, strony 227-232.