Cukrzyca: dieta, typy oraz możliwe powikłania

Cukrzyca to stan utraty przez organizm zdolności do właściwego metabolizowania cukru. Najbardziej widoczne objawy tego zaburzenia to nasilone pragnienie i częste wydalanie moczu. Do powikłań, które związane są z cukrzycą, można zaliczyć: utratę wzroku, czyli retinopatię cukrzycową, choroby serca, niewydolność nerek, a także problemy z krążeniem krwi w kończynach. Przy cukrzycy trzustka nie wytwarza zbyt wystarczającej ilości insuliny – hormonu, który kontroluje poziom cukru we krwi.

Spis treści:

1. Cukrzyca – definicja
   1. Typ I
   2. Typ II
2. Powikłania cukrzycy
3. Zasady diety
4. Aktywność fizyczna
5. Bibliografia

Cukrzyca. Definicja choroby

Cukrzyca typu I

Cukrzyca najczęściej rozwija się według dwóch podstawowych wzorców. W cukrzycy młodzieńczej (cukrzyca typu I), która ujawnia się we wczesnym wieku, uszkodzeniu ulega część trzustki, produkująca insulinę, co powoduję jej niedostatek. Cukrzyca tego typu jest nieuleczalna oraz trudna do kontrolowania. Niemniej, jednak jeśli stosuje się właściwą dietę, zawierającą odpowiednie ilości skrobi i błonnika, to można zmniejszyć dawkę przyjmowanej insuliny o około jedną trzecią, jak również zredukować częstotliwość występowania i nasilenia powikłań cukrzycowych.

Cukrzyca typu II

W cukrzycy rozwijającej się u dorosłych (cukrzyca typu II), w większości przypadków wytwarzana jest wystarczająca ilość insuliny. Komórki wątroby, mięśnie i tkanki organizmu tracą jednak wrażliwość na działanie insuliny. Zjawisko to nazywane jest insulinoopornością. Bardzo częstą przyczyną takiego stanu rzeczy jest otyłość i towarzysząca jej wysoka glikemia oraz zaburzenia hormonalne (wysoki poziom rezystyny, zwłaszcza przy otyłości wisceralnej). Dieta bogata w węglowodany i nasycone kwasy tłuszczowe sprzyja rozwojowi zarówno otyłości jaki i cukrzycy.

Nawet 80% cukrzyków może przestać brać insulinę i inne leki na cukrzycę, dzięki stosowaniu diety opierającej się na węglowodanach złożonych takich jak nierafinowane zboża, warzywa i rośliny strączkowe, oraz zawierającej nienasycone kwasy tłuszczowe.

Powikłania cukrzycy

Zarówno w cukrzycy typu I i II zbyt dużo glukozy przenika do krwi, toteż nerki starają się go wydalić wraz z płynami i dlatego pojawia się częste wydalanie dużej ilości moczu. Źle wyrównana cukrzyca może doprowadzić do nefropatii cukrzycowej (cukrzycowej choroby nerek). Spadkowi ilości płynów ustrojowych towarzyszy pragnienie, stan zapalny, infekcja oraz chudnięcie.

Dieta przy cukrzycy – zasady

Ograniczanie tłuszczów nasyconych

Wysokotłuszczowa dieta, która często przyczynia się do rozwoju cukrzycy powoduje również zastój w wątrobie, który doprowadza do zaburzenia równowagi energetycznej śledziony i trzustki. W konsekwencji, zmniejsza się zdolność wydzielnicza trzustki między innymi do wydzielania insuliny. Oczywistą metodą leczenia jest ograniczenie spożywania, zwłaszcza tych pokarmów, które obciążają wątrobę i osłabiają śledzionę i trzustkę. Należy ograniczyć tłuste i przyrządzane na tłuszczu pokarmy (mięso, jaja, masło, nadmiar oleju, orzechy i nasiona) i zrezygnować z pokarmów przetworzonych (rafinowanej białej mąki i cukru, uwodornionych syntetycznie tłuszczów np. margaryny) oraz z pokarmów bardzo słodkich, słonych i pikantnych. Trzeba unikać jedzenia o późnych porach w nocy oraz złożonych połączeń pokarmowych.

Częste posiłki i urozmaicenie

Cukrzycy powinni jeść małe posiłki, cztery lub pięć razy dziennie, ponieważ pobudza to wytwarzanie insuliny. Powinni codziennie wzbogacać swoją dietę w pokarmy roślinne: nierafinowane zboża (proso, ryż, ryż słodki, owies ), rośliny strączkowe (fasolka szparagowa, fasolka mung), warzywa (marchew, rzodkiew, topinambur, rzepa, szparagi, szpinak), owoce (gruszka, śliwka, cytryna, grejpfrut, jagoda amerykańska, borówka czernica, morwa biała), zioła (korzeń i liście mniszka, krwawnik, liście i jagody borówki amerykańskiej, liście morwy białej). W diecie cukrzyków powinny również znaleźć się produkty zwierzęce takie jak: mleko krowie lub roślinne, jogurt naturalny, wołowina , drób. Spożywanie tych produktów przyczynia się do wzmocnienia trzustki, uregulowania poziomu cukru we krwi, oraz do poprawienia metabolizmu płynów ustrojowych.

Nienasycone kwasy tłuszczowe

Spożywanie nadmiaru tłuszczów złej jakości w znacznym stopniu przyczynia się do rozwoju cukrzycy, natomiast spożywanie małej ilości olejów wysokiej jakości (olej lniany, olej z nasion wiesiołka, olej z ogórecznika) mogą przyspieszyć powrót do zdrowia. Zawarte w tych olejach nienasycone kwasy tłuszczowe regulują wydzielanie insuliny, chronią przed cukrzycowym uszkodzeniem serca, oczu, nerek oraz pomagają w oczyszczaniu serca i naczyń krwionośnych.

Składniki mineralne i substancje aktywne

Składniki mineralne, które kontrolują poziom cukru we krwi to chrom, cynk i mangan. Aby maksymalnie zwiększyć wchłanianie tych minerałów, można wykorzystać właściwości chlorofilu, który w ludzkim organizmie poprawia przyswajanie składników odżywczych i w ten sposób znacznie wspiera leczenie cukrzycy. Chlorofil pomaga w odbudowie uszkodzonej trzustki. Produkty o wysokiej zawartości chlorofilu to: młody jęczmień, spirulina oraz chlorella. Produkty, te zawierają też ważne dodatkowe minerały, enzymy i inne składniki odżywcze.

Aktywność fizyczna

Prowadzenie aktywnego trybu życia ma również duże znaczenie co odpowiednia dieta. Aktywność fizyczna obniża poziom cukru we krwi i dlatego zmniejsza zapotrzebowanie na insulinę.

Ćwiczenia poprawiają krążenie krwi, które u pacjentów z cukrzycą jest zazwyczaj osłabione.

Warto pamiętać, że aktywność fizyczna nie musi oznaczać od razu sportu wyczynowego. Warto podjąć nawet minimalne czynności w kierunku zwiększenia aktywności. Przykładowo według fińskiego badania [3] nawet stanie w ciągu dnia ma korzyści profilaktyczne wobec cukrzycy typu 2. Zwiększa powiem wrażliwość na insulinę – przyp. redakcji

Bibliografia:

1. P. Pitchford, 2008. Odżywianie dla zdrowia. Wydawnictwo Galaktyka.
2. Włodarek D., Lange E., Kozłowska L., Głąbska D.,2015. Dietoterapia. PZWL
3. Garthwaite, T., Sjöros, T., Koivumäki, M., Laine, S., Vähä-Ypyä, H., Saarenhovi, M., … & Heinonen, I. (2021). Standing is associated with insulin sensitivity in adults with metabolic syndrome. Journal of science and medicine in sport, 24(12), 1255-1260.

• Data pierwotnej publikacji: 12.02.2019
• Data ostatniej aktualizacji o wyniki badań: 19.08.2022