Dieta ortomolekularna. Na czym polega i jak wpływa na zdrowie

Dieta ortomolekularna ma tyle samo zwolenników, co przeciwników. Polega na przywracaniu organizmu do równowagi przez uzupełnianie niedoborów. W tym celu stosuje się zbilansowaną dietę oraz specjalną suplementację. Wydaje się, że to założenia każdej prawidłowo zbilansowanej diety. Dieta ortomolekularna nie jest jednak akceptowana przez środowisko naukowe. 

Dieta ortomolekularna nie jest nowym terminem

Medycyna ortomolekularna została stworzona już kilkadziesiąt lat temu. Po raz pierwszy zdefiniował ją Linus Pauling w 1968 roku.Był noblistą z dziedziny chemii [4]. Już wtedy pojawiły się pierwsze artykuły o terapiach ortomolekularnych. Były one stosowane w leczeniu chorób takich jak polio, cukrzyca oraz niektóre rodzaje nowotworów [9].

Pomimo tego, medycyna i dieta ortomolekularna przez środowisko naukowe są uznawane za metodę alternatywną. Ich zwolennicy się z tym nie zgadzają. Według nich opierają się one na zasadach zdrowego stylu życia. Są również świetnym sposobem wspomagania konwencjonalnego leczenia chorób przewlekłych. 

Jak bardzo jest popularna?

Specjalistów ortomolekularnych na całym świecie jest bardzo dużo. Istnieje również Międzynarodowe Towarzystwo Medycyny Ortomolekularnej [4]. Specjaliści ortomolekularni to nie tylko lekarze i dietetycy. Są to także osoby leczące sposobami niekonwencjonalnymi, np. bioterapeuci. 

Główne założenia diety ortomolekularnej

Dieta ortomolekularna polega na dostarczaniu organizmowi składników odżywczych, których niedobór doprowadził do rozwinięcia choroby. Ma na celu „promowanie braku choroby u pacjenta i umożliwienie mu funkcjonowania w dobrym zdrowiu” [10]. Pacjentom sugeruje się gęstą odżywczo dietę z wykluczeniem składników uznawanych przez medycynę ortomolekularną za szkodliwe.

Warto zaznaczyć, że przy współistnieniu chorób przewlekłych dieta może być jednak niewystarczająca. Wtedy włączane są ortomolekularne suplementy diety. Bardzo istotne jest to, że są to suplementy pochodzenia naturalnego. 

Dieta ortomolekularna nie jest tymczasową dietą. Ma to być trwała zmiana, dotychczasowego stylu życia pacjenta. Specjaliści ortomolekularni podkreślają istotność aktywności fizycznej, odpowiedniej higieny snu oraz unikania przewlekłego stresu.

Najważniejsze składniki diety ortomolekularnej

W żywieniu ortomolekularnym zwraca się szczególną uwagę na dostarczanie odpowiedniej ilości: 

• Witamin z grupy B, witaminy C, witaminy E oraz innych,
• Mikro- i makroelementy takie jak wapń, magnez czy potas,
• Pierwiastków śladowych takich jak lit, miedź czy mangan,
• Prebiotyków i probiotyków,
• Enzymów proteolitycznych [10]. 

Są to składniki często dostarczane za pomocą ortomolekularnych suplementów diety.

Zalecane i przeciwwskazane produkty

Bezwzględnie należy unikać cukru. Nie zaleca się spożywania zbóż i syntetycznych dodatków do żywności. Nadmierna ilość tłuszczów nasyconych oraz trans również nie jest rekomendowana. Bezpiecznymi produktami są zaś warzywa, owoce, mięso, ryby oraz orzechy [11]. Są to więc produkty, które są podstawą np. diety paleo.

Zalecane produkty	Przeciwwskazane produkty
Warzywa	Cukier
Owoce	Tłuszcze nasycone i trans
Orzechy	Zboża
Mięso (z wykluczeniem wieprzowiny)	Nabiał
Ryby	Dodatki do żywności np. aromaty czy barwniki

Opracowanie własne źródło: [11]

Wpływ diety ortomolekularnej na proces starzenia się

Niektóre substancje dostarczane w większych dawkach mogą mieć pozytywny wpływ na skórę. Są to witamina C i E, koenzym Q10, kwas alfa-liponowy, chrom, l-karnityna i kwercetyna [5]. Proces starzenia się skóry jest zwykle przyspieszony przez wolne rodniki. Wpływ ma też przewlekły stan zapalny.

Odwrócenie tego procesu to jeden z celów stosowania diety ortomolekularnej. Osoby z wyższym stężeniem witaminy E są mniej narażone na pogarszającą się kondycję układu naczyniowego [5]. Koenzym Q10 z kolei działa ochronnie na mózg. Zapobiega chorobie Parkinsona i Alzheimera.

Kwas alfa-liponowy również wpływa korzystnie na układ neurologiczny, zapobiegając degradacji jego komórek. Dodatkowo chroni mitochondria serca przed skutkami starzenia. Pomaga w detoksykacji metali ciężkich, co jest kolejnym założeniem diety ortomolekularnej.

Wpływ na choroby nowotworowe

Wpływ diety ortomolekularnej na choroby nowotworowe rozpatruje się głównie pod kątem podawania wysokich dawek kwasu askorbinowego. Według niektórych badań wspiera on mechanizmy, które miałyby zapobiegać i hamować rozwój zmian nowotworowych. Podawanie tej substancji miałoby rzekomo wspierać leczenie nowotworów lub przedłużać życie chorych [4].

Może też łagodzić ból, co miałoby poprawiać jakość życia osób cierpiących na choroby nowotworowe [2]. Podstawą ma być to, że u zmarłych pacjentów, którzy mieli nowotwór płuc, stwierdzano liczne niedobory żywieniowe. Żywienie ortomolekularne zakłada więc, że odpowiednie odżywienie organizmu mogłoby cofnąć lub spowolnić proces nowotworowy. Witaminy czy związki fenolowe rzeczywiście działają mocno antyoksydacyjnie. A to może mieć znaczenie w leczeniu nowotworów [3].

Wsparcie w chorobach psychicznych

Abram Hoffer był pierwszym psychiatrą, który zaczął leczyć pacjentów psychiatrycznych metodami ortomolekularnymi. Do leczenia schizofrenii używał dużych dawek niacyny oraz metioniny. Twierdził, że pacjenci cierpiący na schizofrenię czy chorobę afektywną dwubiegunową mieli niedobory [11].

Obecnie leczenie psychiatryczne opiera się głównie na leczeniu farmakologicznym, które często ma skutki uboczne. Specjaliści ortomolekularni twierdzą, że przez to pacjenci często niechętnie podejmują leczenie [1]. Stosowanie suplementów ortomolekularnych miałoby być skutecznym rozwiązaniem tego problemu. Może być też wsparciem dla konwencjonalnych metod leczenia chorób psychicznych [1].

Nowsze źródła coraz częściej wskazują, że metody ortomolekularne mogą skrócić czas trwania terapii schorzeń psychicznych. A także przyczynić się do szybszego odstawienia lekarstw [1].

Komosa ryżowa cennym składnikiem diety ortomolekularnej

Zarodki komosy ryżowej są uznawane za szczególnie cenne dla organizmu. Wyróżniają się wyjątkowym bogactwem składników mineralnych, a przede wszystkim białka. Warto dodać, że komosa ryżowa nie zawiera glutenu, który w diecie ortomolekularnej jest niewskazany. Komosa ryżowa jest zalecana w przypadku osłabienia organizmu i zwiększonego zapotrzebowania na substancje odżywcze [7].

Czy dieta ortomolekularna jest bezpieczna?

Ortomolekularny sposób żywienia jest podobny do zasad diety paleo. A ta, według niektórych źródeł, ma pozytywny wpływ na zdrowie [6]. Specjaliści ortomolekularni zalecają wprowadzanie stałych zmian do codziennego stylu życia. Nie jest to więc kolejna dieta, która ma być tylko tymczasowym rozwiązaniem. Środowisko naukowe jest jednak sceptyczne wobec suplementacji ortomolekularnej w wysokich dawkach.

Brak jest dowodów na jej skuteczność. Nie stwierdzono, że wysokie dawki witamin i składników mineralnych zapobiegają chorobom lub je zwalczają.

Zwłaszcza że są one często znacznie wyższe niż te powszechnie uznane za bezpieczne. Należy pamiętać, że może to powodować hiperwitaminozy. Termin ten odnosi się do przedawkowania witamin. Może prowadzić do wielu konsekwencji jak np. wymioty, żółtaczka, wypadanie włosów czy problemy z nerkami [9].

Obserwuje się, że często suplementacja ortomolekularna jest stosowana bez konsultacji z lekarzem. A powinno być to zawsze poprzedzone odpowiednimi badaniami i wizytą u specjalisty [11].

Podsumowanie

Dieta ortomolekularna może być pomocna w uzupełnianiu niedoborów. Brak jednak obecnie odpowiednich dowodów naukowych, aby uznać tę metodę za w pełni skuteczną. Z pewnością warto śledzić dalsze postępy medycyny ortomolekularnej. Jest w niej duży potencjał jako wsparcie w chorobach przewlekłych i innych dolegliwościach.

Bibliografia:

1. Lakhan, K. Vieira. Nutritional therapies for mental disorders. Nutr J. (2008) 21(7):2
2. Gonzalez, J. Miranda-Massari, E. Mora, A. Guzman. Orthomolecular Oncology Review: Ascorbic Acid and Cancer 25 Years Later. Integrative Cancer Therapies (2005) 4(1): 32-44
3. Campos, C. Austerlitz, R. R. Allison, H. Povoa, C. Sibata. Nutrition and Orthomolecular Supplementation in Lung Cancer Patients. Integrative Cancer Therapies (2009) 8(4): 398-408
4. S. Carter. Orthomolecular Medicine. Integrative Medicine (2019) 18(3): 74
5. Janson. Orthomolecular Medicine: the therapeutic use of dietary supplements for anti-aging. Clin Interv Aging (2006) 1(3): 261-265
6. A. Frassetto, M. Schloetter, M. Mietus-Synder, R.C. Morris Jr., A. Sebastian. Metabolic and physiologic improvements from consuming a paleolithic, hunter-gatherer type diet. European Journal of Clinical Nutrition (2009) 63 947–955
7. https://centrumwitalnosci.pl/medycyna-ortomolekularna
8. https://ortmedis.eu/choroba-alzheimera/nasza-metoda/
9. https://www.topdoctors.co.uk/medical-dictionary/orthomolecular-nutrition
10. https://steptohealth.com/orthomolecular-nutrition-what-is-it/
11. https://health.howstuffworks.com/medicine/modern-treatments/orthomolecular-medicine.htm