Dieta w polipach jelita grubego

Nowotwory stanowią poważny problem dzisiejszego świata. Obecnie rak jelita grubego zajmuje drugie miejsce pod względem częstości występowania niezależnie od płci. Szanse przeżycia różnią się w zależności od rodzaju i wynosi w granicach 24-50%. Mimo coraz lepszych możliwości diagnostycznych, schorzenie to jest diagnozowane późno, czasem wcale [1].

Początkiem choroby nowotworowej mogą być występujące w jelicie grubym polipy [1]. Są to uwypuklenia błony śluzowej ponad jej powierzchnię w stronę światła jelita. Polipy mogą różnić się między sobą, między innymi kształtem oraz usytuowaniem [2].

Nie poznano dotąd dokładnych przyczyn powstawania raka jelita grubego. Duże znaczenie w etiologii na pewno mają czynniki genetyczne, styl życia oraz sposób odżywiania [1]. Do modyfikowalnych czynników stylu życia mających wpływ na rozwój polipów jelita grubego są palenie papierosów, spożywanie alkoholu oraz aktywność fizyczna [3].

Składowe stylu życia

Pierwszym aspektem wartym omówienia jest palenie papierosów. Tytoń zawarty w papierosach zawiera substancje rakotwórcze, które mogą powodować nieodwracalne uszkodzenia błony śluzowej jelita grubego, co zapoczątkowuje powstawanie polipów. Jak pokazują badania osoby palące mają aż 2-krotnie wyższe ryzyko wystąpienia polipów [3].

Kolejnym czynnikiem jest alkohol. Mechanizm wpływu alkoholu na ryzyko występowania polipów jelita grubego nie jest do końca znany. W badaniu Mostofsky i in. wykazano, że kobiety spożywające powyżej 30 g alkoholu dziennie miały większe ryzyko występowania polipów jelita grubego.

Inne badania zebrane w formie metaanalizy potwierdziły tę zależność. Osoby zakwalifikowane do grupy chorych w badaniu Tantamago i in. spożywały alkohol częściej w stosunku do grupy kontrolnej. Badacze Beralu i in. wyjaśnili, że spożycie dużych ilości alkoholu prawdopodobnie mogą prowadzić do wyższego narażenia na substancje mające potencjalny wpływ genotoksyczny i toksyczny potencjał, a co za tym idzie mogą przyczyniać się do powstawania polipów [5-7].

Trzecim istotnym aspektem jest nadwaga lub otyłość. W badaniu wykazano, że osoby chore na polipy jelita grubego miały wyższy wskaźnik WHR, częściej miały nadwagę lub otyłość. Inne badanie potwierdziło wzrost ryzyka występowania polipów przy wyższym BMI [6,8-10].

Istnieją badania naukowe potwierdzające pozytywny wpływ aktywności fizycznej na ryzyko występowania polipów jelita grubego. Zależność ta utrzymuje się zarówno dla kobiet jak i mężczyzn, jednak wydaje się być mocniejsza w przypadku dużych lub zaawansowanych polipów. Potencjalny pozytywny wpływ aktywności fizycznej w procesie nowotworzenia, prawdopodobnie ma związek z lepszą odpornością, mniejszym stanem zapalnym oraz niższym stężeniem insuliny [3,9,10].

Dyslipidemia

W pracy Yeong-Ju i in. badano zależność między dyslipidemią, a ryzykiem występowania polipów jelita grubego. Co prawda nie wykazano związku między wskaźnikami dyslipidemii takimi jak stężenie trigliderydów, cholesterolu HDL, cholesterolu LDL i cholesterolu całkowitego, a występowaniem polipów okrężnicy, jednak ciekawe wyniki uzyskano na temat polipów gruczolakowatych. Wśród mężczyzn ryzyko występowania tego typu polipów wzrastało 2-krotnie, w przypadku gdy stężenie trigliderydów wynosiło >= 150 mg/ dL lub poziom cholesterolu HDL wynosił <40 mg/ dL. Nie stwierdzono takiej zależności u kobiet [11].

Znaczenie mikrobiomu

Największą część mikrobiomu jelita grubego stanowią bakterie z rodzaju Bacterioides oraz Firmicutes. Innymi komponentami są Probacteria, Actinobacteria oraz Fusobacteria. Skład mikrobiomu każdego człowieka różni się między sobą, w zależności od diety, uwarunkowań genetycznych oraz środowiskowych. Skład mikrobiomu jelitowego ma wpływ na wiele procesów zachodzących w układzie odpornościowym oraz układzie trawienia. Zmiany mogą prowadzić do przewlekłego stanu zapalnego, co może przyczyniać się do procesu rakotwórczego, na przykład w chorobach zapalnych jelit.

Badania wykazały, że osoby z polipami jelita grubego mają mniejszą stabilność mikrobiomu oraz zwiększoną różnorodność bakterii z grupy Clostridium leptum i C. coccides, gdzie w grupie kontrolnej były to bakterie z grupy Firmicutes, Bacterioides oraz Proteobacteria. Mimo wszystko nie można określić jednego lub kilku gatunków mikrobioty jelitowej, która odpowiada za powstawanie polipów jelita grubego [12].

Wnioskiem innego badania badającego zależność między mikroflorą jamy ustnej i jelita grubego było, że nie da się określić rodzajów mikroflory, które predysponuje lub zapewnia odporność na chorobę, ale jej skład może być pomocny w wykrywaniu tej jednostki chorobowej [13].

Kolejne badanie wykazało różnice w liczebności poszczególnych gatunków. W próbie badanej ilości Acidovorax, Aquabacterium, Cloacibacterium, Helicobacter, Lactococcus, Lactobacillus i Pseudomonas były wyższe niż w próbie kontrolnej. Tylko jeden gatunek miał wyższe stężenie w grupie kontrolnej i był to Streptococcus. Po analizie wyników jednak nie powiązano składu mikrobiomu z ryzykiem występowania choroby, ze względu na to, że otyłość jest czynnikiem ryzyka, a zmiany w mikrobiomie były spowodowane otyłością [14].

Sposób odżywiania a występowanie polipów

Osoby spożywające duże ilości mięsa, zwłaszcza czerwonego mogą być bardziej narażone na występowanie polipów jelita grubego. Potencjalna zależność wiąże się z narażeniem na wysokie dawki amin heterocyklicznych, które mają genotoksyczny wpływ na komórki jelita grubego człowieka, dlatego może przyczyniać się do powstawania nowotworów [6,7].

Polipy jelita grubego – jak zapobiegać im dietą?

Badania wykazują silną zależność między spożyciem błonnika, a występowaniem choroby. Średnie spożycie błonnika było wyższe u osób bez polipów, pochodził on z trzech źródeł – owoców, warzyw oraz zbóż. Średnie spożycie błonnika z wyróżnieniem na różne jego źródła przedstawiono w tabeli 1. Wykazano, że osoby będące w najwyższym kwartylu spożycia błonnika miały o 29% mniejsze ryzyko rozwinięcia polipów. Co ciekawe, po analizie źródła błonnika wykazano, że osoby z najwyższego kwartylu spożycia błonnika z warzyw mają o 35% niższe ryzyko choroby, podobną zależność uzyskano dla błonnika z ziaren lecz nie wykazano takiej zależności dla błonnika pochodzącego z owoców. Wykazano również, że prawdopodobnie największe znaczenie w tym przypadku mają warzywa takie jak pomidory, nasiona roślin strączkowych oraz gotowane zielone warzywa [6].

Tabela 1. Średnie spożycie błonnika w grupie osób z polipami jelita grubego i zdrowych [6]. 

	Osoby z incydentem polipów jelita grubego	Osoby zdrowe
Całkowite spożycie błonnika	11,2 +/- 4,3 g/ d	11,7 +/- 4,8 g/d
Błonnik pochodzący z owoców	4,4 +/- 2,7 g/d	4,7 +/- 3,1 g/d
Błonnik pochodzący z warzyw	5,0 +/- 2,5 g/d	5,2 +/- 2,6 g/d
Błonnik pochodzący ze zbóż	1,8 +/- 0,6 g/d	1,9 +/- 0,5 g/d

W badaniu Witte i in. [10] wykazano, że osoby z grupy badanej, czyli te, u których wystąpiły incydenty polipów jelita grubego spożywały mniej warzyw, owoców oraz zbóż. Szczegółowe dane przedstawiono w tabeli 2. Badanie wykazało, że ryzyko występowania polipów mogą potencjalnie obniżać niektóre produkty – warzywa o wysokiej zawartości karotenoidów, warzywa krzyżowe, brokuły oraz czosnek.

Tabela 2. Ilość porcji spożywanych w ciągu tygodnia przez osoby chore i zdrowe [10].

	Osoby zdrowe	Osoby chore
Warzywa	29,9 porcji tygodniowo	26,4 porcji tygodniowo
Owoce	13,8 porcji tygodniowo	12,3 porcji tygodniowo
Zboża	23,3 porcji tygodniowo	22,4 porcji tygodniowo

Ważnym aspektem do omówienia w przypadku polipów jelita grubego jest dieta śródziemnomorska. Wykazano więcej przypadków zaawansowanych polipów u osób nie stosujących się do modelu diety śródziemnomorskiej. Wykazano, że niskie spożycie czerwonego mięsa i wysokie spożycie orzechów oraz nasion wpływa na niższe ryzyko choroby [9].

W badaniach można znaleźć informacje na temat wpływu składników mineralnych i witamin. Wykazano, że wyższe spożycie wapnia (>700 mg na dzień) może wiązać się z mniejszym ryzykiem występowania dystalnego raka jelita grubego. Również niedobory żelaza, cynku, folianów i witaminy B12 mogą wiązać się z występowaniem tego typu nowotworu [7].

Podsumowanie

Podsumowując, udokumentowany pozytywny wpływ w przypadku schorzenia jakim są polipy jelita grubego mają zarówno składowe stylu życia oraz sposób odżywiania.

Należy zachęcać pacjentów do ograniczenia spożycia alkoholu do minimum, zrezygnowania z palenia tytoniu oraz do zwiększenia aktywności fizycznej. Kluczową rolę w patogenezie polipów ma otyłość oraz nadwaga, dlatego też należy zadbać o redukcję masy ciała u osób, która ma jej nadmiar. Składnikami diety, które są ważne w kontekście tej jednostki chorobowej niewątpliwe są błonnik pokarmowy, szczególnie ten pochodzący z warzyw, odpowiednia ilość porcji warzyw w ciągu tygodnia, głównie z grupy krzyżowych oraz zielonych warzyw liściastych. Należy również zwrócić uwagę na odpowiednią podaż składników mineralnych i witamin oraz ograniczenie do minimum spożycie czerwonego mięsa. Z uwagi na charakter diety śródziemnomorskiej, może ona mieć zastosowanie w prewencji występowania polipów jelita grubego.

Bibliografia:

1. Nowacki M., Nowakowska D., Rutkowski A., (2011). Rak jelita grubego. Pobrane z: https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.4.21., (13.07.2020).
2. Oines M., Helsingen L., Bretthauer M., Emilsson L., (2017).Epidemiology and risk factors of colorectal polyps, Best Practice & Research Clinical Gastroenterology, 2017 (31), s.419-424.
3. Mostofsky E., Mukamal K., Giovannucci E., Stampfer M., Rimm E. (2016). Key find- ings on alcohol consumption and a variety of Health outcomes from the Nurses’ Health study. Am J Public Health, 2016(106), s.1586-91.
4. Cho E., Smith-Warner S., Ritz J., van den Brandt P., Colditz G., Folsom A., (2004). Alcohol intake and colorectal cancer: a pooled analysis of 8 cohort studies. Ann Intern Med, 2004(140), s.603-13.
5. Tantamango Y., Knutsen S., Beeson L., Fraser G., Sabate J. (2011) Association Between Dietary Fiber and Incident Cases of Colon Polyps: The Adventist Health Study. Gastrointestinal Cancer Research, 2011(4), s.161-167.
6. Berlau J., Glei M., Pool-Zobel B. (2004). Colon cancer risk factors from nutrition. Anal Bioanal Chem, 2004(378), s.737–743.
7. Sanapareddy N., Legge R., Jovov B., McCoy A., Burcal L., Araujo-Perez F., Randall T., Galanko J., Benson A., Sandler R., Rawls J., Abdo Z., Fodor A., Keku T. (2012). Increased rectal microbial richness is associated with the presence of colorectal adenomas in humans. The ISME Journal, 2012(6), s.1858–1868.
8. Fliss-Isakov N., Kariv R., Webb M., Ivancovsky D., Margalit D., Zelber-Sagi S. (2018). Mediterranean dietary components are inversely associated with advanced colorectal polyps: A case-control study. World J Gastroenterol, 2018(24), s. 2617-2627.
9. Wftte J., Longnecker M., Bird C., Lee E., Frankl H., Haile R. (1996). Relation of Vegetable, Fruit, and Grain Consumption to Colorectal Adenomatous Polyps. Am J Epidemiol, 1996(144).
10. Yeong-Ju K., Kyung-Jin L., Si-Young P., Jee-Hae H., Kil-Young K., Jung-Hwan K. (2014). Association between Dyslipidemia and the Prevalence of Colon Polyps Based on a Health Evaluation of Subjects at a Hospital. Korean J Fam Med, 2014(35(, s.143-151.
11. Wroblewski L., Peek R., Coburn L. (2016). The Role of the Microbiome in GI Cancer. Gastroenterol Clin North Am, 2016(45), s.543–556.
12. Flemer B., Warren R., Barrett M., Cisek K., Das A., Jeffery I., Hurley E., O’Riordain M., Shanahan F., O’Toole P. (2018). The oral microbiota in colorectal cancer is distinctive and predictive. Gut 2018(67), s.1454–1463.
13. Sanapareddy N., Legge R., Jovov B., McCoy A., Burcal L., Araujo-Perez F., Randall T., Galanko J., Benson A., Sandler R., Rawls J., Abdo Z., Fodor A., Keku T. (2012). Increased rectal microbial richness is associated with the presence of colorectal adenomas in humans. The ISME Journal, 2012(6), s.1858–1868.