Na podstawie najnowszych badań analizujących europejskie dane żywieniowe, naukowcy zauważyli, że status edukacji ma pozytywny wpływ na zdrową dietę, szczególnie w krajach o niskich dochodach.
Badanie opublikowane w czasopiśmie „PLOS ONE” pokazuje po raz pierwszy, że wyższe wykształcenie wydaje się mieć łagodzący wpływ na gorszej jakości dietę w krajach europejskich o niższych dochodach. Wraz ze wzrostem poziomu wykształcenia zauważono zwiększenie spożycia m.in. żelaza i kwasu foliowego.
Sprawdzono dane z 12 europejskich krajów – na czym polegało badanie?
Wykorzystując dane krajowe dotyczące 27 334 osób (w wieku 19-64 lat) z 12 krajów europejskich (Austria, Dania, Estonia, Finlandia, Francja, Niemcy, Węgry, Kazachstan, Macedonia, Holandia, Szwecja, Wielka Brytania), badacze z University of Leeds (Wielka Brytania), we współpracy z WHO Europe, zbadali zależność między statusem społeczno-ekonomicznym, edukacją i prowadzoną dietą. Czas gromadzenia ankiet obejmował lata 2005–2016. Stosowano metodę m.in. dzienniczków i wywiadów żywieniowych, aby zebrać potrzebne dane.
Co mówią zebrane dane?
Energia
Jak wykazano, węgierscy mężczyźni mieli najwyższe średnie dzienne spożycie energii (2800 kcal) i najwyższy udział energii z tłuszczu (39%), a mężczyźni z Wielkiej Brytanii mieli najniższe spożycie energii (2103 kcal) oraz udział tłuszczów w diecie (33%). U kobiet spożycie tłuszczów było najwyższe we Francji (39%), a najniższe w Macedonii (32%).
Kwasy tłuszczowe trans
Wszystkie kraje, które zgłosiły spożycie kwasów tłuszczowych trans (Dania, Estonia, Finlandia, Kazachstan, Macedonia, Holandia, Wielka Brytania) miały średnie dzienne spożycie w normie zalecanego przez WHO <1% energii zwyczajowej diety.
Kazachstan miał najwyższe spożycie – 0,63% i 0,61% odpowiednio dla mężczyzn i kobiet. Estonia miała najniższe spożycie zarówno wśród mężczyzn, jak i kobiet, odpowiednio 0,25% i 0,27%.
Cukry
Niemcy mieli najwyższy dzienny procent energii pochodzący z cukrów dla mężczyzn (22%) i kobiet (26%), a najniższe zauważono w Macedonii najniższe: odpowiednio 9% i 11%.
Na poziomie regionalnym w Europie nie było widocznych wzorców geograficznych w przyjmowaniu makroskładników pokarmowych.
Żelazo
Średnie dzienne spożycie żelaza było najwyższe w Macedonii dla mężczyzn i kobiet, odpowiednio 14,8 mg/dzień i 11,7 mg/dzień. Szwecja miała najniższe spożycie: dla mężczyzn 11,5 mg/dzień, a Wielka Brytania miała najniższe spożycie kobiet – 9,2 mg/dzień.
Foliany
Średnie dzienne spożycie folianów było najwyższe u macedońskich mężczyzn (462 μg/dzień) i kobiet (364 μg/dzień), a najniższe u mężczyzn w Kazachstanie (124 μg/dzień) i kobiet (107 μg/dzień).
Witamina D
Finlandia miała najwyższe średnie dzienne spożycie witaminy D u mężczyzn (10,7 μg/dzień) i kobiet (8,2 μg/dzień); Kazachstan miał najniższą, odpowiednio: 1,1 μg/dzień i 0,8 μg/dzień odpowiednio dla mężczyzn i kobiet.
Kraje Europy Środkowej i Wschodniej miały niższe spożycie folianów, z wyjątkiem Macedonii. Można to wytłumaczyć wysoką krajową produkcją owoców i warzyw w Macedonii, co z kolei może przełożyć się na indywidualne spożycie.
Kraje Europy Północnej miały wyższe spożycie witaminy D (poza Danią). Potencjalne wyjaśnienia obejmują skandynawskie zwyczaje żywieniowe, takie jak wyższe spożycie tłustych ryb, które są źródłem witaminy D. Finlandia i Szwecja mają również szeroko zakrojone programy fortyfikacji żywności.
Jak bogactwo kraju i edukacja obywateli wpływa na żywienie?
Wyższy PKB (krajowy produkt brutto) był dodatnio związany z całkowitym spożyciem cukru (5% energii na każde 10% wzrostu PKB).
Kraje skandynawskie miały najwyższe spożycie witaminy D. Uczestnicy o wyższym statusie edukacyjnym mieli wyższe spożycie składników odżywczych, szczególnie w krajach o niższym PKB. 10% wyższy PKB związany był z niższym całkowitym spożyciem tłuszczów (-0,2% energii) i wyższym dziennym spożyciem folianów przez osoby z wyższym wykształceniem.
Kraje o niższych dochodach i grupy o niższym poziomie edukacji prowadziły niższej jakości dietę, szczególnie w przypadku spożycia mikroelementów.
Najważniejsze wnioski z badania
W krajach o niższym PKB brak wykształcenia był związany z niższym średnim poborem energii, a wyższe wykształcenie z wyższym spożyciem tłuszczu. Natomiast szkolnictwo wyższe w krajach o wyższym PKB wiązało się z niższym spożyciem tłuszczu. Grupy osób z niższym poziomem wykształcenia miały ogólnie niższe spożycie mikroelementów.
Odkrycia podkreślają potrzebę silnej polityki wspierającej edukację żywieniową, stawiając na pierwszym miejscu grupy o niższym poziomie edukacji. Wadliwa dieta i niedożywienie związane z chorobami niezakaźnymi, takimi jak otyłość, nadciśnienie tętnicze i choroby sercowo-naczyniowe, stanowią poważne problemy zdrowotne w całej Europie.
Światowa Organizacja Zdrowia zachęca do przeprowadzania narodowych badań żywieniowych, które będą miały na celu gromadzenie danych, a dalej posłużą one do opracowania programów profilaktycznych. Praca ta jako pierwsza łączy dane z krajowych badań ankietowych dotyczących diety z regionu europejskiego.
Powyższa analiza pokazuje, że status ekonomiczny i jakość diety wydają się być powiązane, a edukacja może chronić przed niektórymi długoterminowymi negatywnymi skutkami złego odżywiania dla zdrowia populacji.
Źródło: H. L. Rippin, J. Hutchinson, D. C. Greenwood, J. Jewell, J. J. Breda, A. Martin, D. M. Rippin, K. Schindler, P. Rust, S. Fagt, J. Matthiessen, E. Nurk, K. Nelis, M. Kukk, H. Tapanainen, L. Valsta, T. Heuer, E. Sarkadi-Nagy, M. Bakacs, S. Tazhibayev, T. Sharmanov, I. Spiroski, M. Beukers, C. van Rossum, M. Ocke, A. K. Lindroos, Eva Warensjö Lemming, J. E. Cade. Inequalities in education and national income are associated with poorer diet: Pooled analysis of individual participant data across 12 European countries. PLOS ONE, 2020; 15 (5): e0232447
