Dodatki do kawy. Pomysły ma ciekawe i zdrowe urozmaicenie smaku kawy

Kawa jest napojem, który wielu z nas towarzyszy każdego dnia. Jej miłośnicy dzielą się na zwolenników kawy bez dodatków oraz tej z dodatkami. Dodatki mogą występować w wielu formach- zaczynając od słodzików, mleka, poprzez alkohole, na przyprawach kończąc. Zatem, które dodatki stosować do kawy, a których unikać? Przyjrzyjmy się temu tematowi.

Spis treści:

1. Co zawiera kawa?
2. Najpopularniejsze dodatki do kawy
3. Kawy białe
4. Kawy z dodatkami słodzącymi
5. Kawy z dodatkami przypraw
6. Kawa z dodatkiem kakao
7. Kawy z dodatkami alkoholów
8. Kawy z dodatkami aromatów
9. Matcha
10. Desery kawowe
11. Którą kawę najlepiej wybrać?
12. Czy kawa jest zdrowa?
13. Podsumowanie
14. Bibliografia

Co zawiera kawa?  

Kawa jest przede wszystkim źródłem kofeiny, która jest związkiem bioaktywnym. Wykazuje ona działanie pobudzające na ośrodkowy układ nerwowy i pozytywny wpływ na pamięć długotrwałą. [10] Należy pamiętać, że ten pozytywny wpływ na zdrowie utrzymuje się pod warunkiem, że napój nie jest spożywany w nadmiarze (max. 3-4 filiżanki dziennie) [1]. Jednak kawa jest także elementem kulturowym, który jest z nami obecny od dekad.

W czasach PRL była ekskluzywnym towarem, po który ludzie ustawiali się w długich kolejkach. Popularne było parzenie kawy „po turecku”. Sposób ten polegał na zmieleniu ziaren kawy, a następnie zalaniu 3 łyżeczek wrzącą wodą. W dzisiejszych czasach popularniejsze stało się spożywanie kawy z dodatkami.   

Najpopularniejsze dodatki do kawy  

Dodatki do kawy mają przede wszystkim za zadanie nadawać napojowi specyficzny smak. Są one przydatne dla osób, które nie przepadają za samym smakiem kawy. Najpopularniejsze z nich to:  

• Mleka, w tym: mleko świeże 3,2%, mleko półtłuste, odtłuszczone, bez laktozy 
• Napoje roślinne, w tym: owsiany, kokosowy, sojowy 
• Substancje słodzące, w tym: cukier biały, cukier brązowy, słodziki oraz aromaty i syropy smakowe 
• Przyprawy, głównie przyprawy korzenne 
• Kakao 
• Alkohole, w tym: rum, whisky, likiery, wódki smakowe, koniak i tequila 
• Aromaty 
• Matcha, czyli zmielone liście zielonej herbaty  
• Słodkie dodatki, takie jak: bita śmietana, posypki, np. Czekoladowe lub owocowe 

Kawa biała  

Kawa biała w większości przypadków jest niczym innym jak delikatną w smaku kawą z dodatkiem mleka. Jednak pojęcie te może w zależności od kontekstu może odnosić się do różnych rodzajów napoju. Można wyróżnić 3 najpopularniejsze wariancje kawy białej. Są to:  

• Cappuccino, 
• Latte 
• Flat White

Cappuccino jest kawą, która składa się z jednej porcji espresso oraz spienionego, ciepłego mleka. W wyniku tego otrzymujemy kubek pełen mlecznej, puszystej pianki. Latte podobnie do Cappuccino składa się z porcji espresso oraz mleka. Jednak w tym przypadku mleko jest mniej spienione oraz jest go więcej. To czyni latte, jedną z najsłabszych kaw dostępnych na rynku. Flat White natomiast składa się z 2 porcji espresso, również uzupełnionych mlekiem. W jej przypadku mleko jest minimalnie spienione. W kawiarniach sieciowych bez problemu znajdziemy wszystkie 3 wymienione rodzaje kawy białej. [2,3,4]

Co dodaje się do kawy białej?

Dodatkowo wybór obejmuje różne wielkości kubka oraz różne rodzaje mleka. W ofercie znajdziemy:  

• mleko świeże 3,2%, 
• mleko półtłuste, 
• odtłuszczone, 
• bez laktozy 
• napój owsiany, 
• napój kokosowy, 
• napój sojowy. 

Kaloryczność kawy białej

Bazując na informacjach, podanych na stronie jednej z polskich sieci kawiarni 100 ml Cappuccino z dodatkiem mleka świeżego 3,5% dostarcza 27 kcal. W przypadku zamiany mleka pełnotłustego, na napój kokosowy, otrzymujemy napój z zawartością 16 kcal. Natomiast Flat White oraz Latte z dodatkiem mleka świeżego 3,2% dostarczają 36 kcal/100 ml, natomiast ta sama kawa z napojem kokosowym – 22 kcal/100 ml. [2].

Właściwości kawy białej oraz zawartość kofeiny są zbliżone do tych, w tradycyjnej kawie czarnej. Jednak dodatek mleka powoduje, że ma ona zwiększoną wartość kaloryczną, w porównaniu do 3 kcal zawartych w 100 ml espresso.

Warto zatem wybierać dodatek mleka odtłuszczonego lub roślinnego, które dostarczają mniej kilokalorii. Kawa biała może być dobrym wyborem dla osób z wrażliwszym żołądkiem, ponieważ działa dużo łagodniej i nie podrażnia układu trawiennego.

Więcej na temat kaloryczności w kawie w artykule: https://dietetycy.org.pl/kawa-kalorie/

Kawa z dodatkami słodzącymi  

Dodatek substancji słodzących jest najczęściej wybieranym dodatkiem do kawy. Najpopularniejsze z nich to: 

• Cukier biały 
• Cukier brązowy 
• Miód 
• Słodziki syntetyczne, takie jak: sacharyna, acesulfam K czy aspartam  
• Słodziki naturalne, takie jak: stewia, ksylitol czy fruktoza  
• Aromaty, gdzie najpopularniejsze to: waniliowo -orzechowy, cynamonowy, z orzechów laskowych, koniakowy, karmelowy, cappuccino 
• Syropy, gdzie najpopularniejsze to: waniliowy, czekoladowy, toffi, orzechowy, piernikowy, cynamonowy,  

Cukier

Jednak dodatek cukru białego, mimo że poprawia smak napoju, to stosowany w nadmiarze zwiększa ryzyko występowania próchnicy, cukrzycy czy chorób serca. Posiada on wysoki indeks glikemiczny, a co za tym idzie, powoduje szybki wzrost poziomu glukozy we krwi. Takie skoki cukru w ciągu dnia mogą prowadzić do insulinooporności. Jest to sytuacji, kiedy tkanki stają się mniej wrażliwe na insulinę. Jej nadmiar we krwi może utrudniać redukcję masy ciała i przyczyniać się do tycia. [11]

🔎 Większość organizacji zaleca minimalizację cukru w diecie i warto trzymać się tych wytycznych. Z drugiej strony warto wspomnieć o tym, że w 32-letnim badaniu obserwacyjnym duńskich mężczyzn [14], stwierdzono, że dodawanie cukru do kawy lub herbaty nie wiązało się ze znaczącym wzrostem ryzyka śmiertelności ogólnej, śmiertelności z powodu chorób sercowo-naczyniowych, śmiertelności z powodu raka czy występowaniem cukrzycy. Wyniki te wskazują na brak istotnego związku między spożyciem cukru w tych napojach a długoterminowym ryzykiem zdrowotnym – w tym przypadku wśród starszych mężczyzn.

Syropy

Syropy, mimo że, wydają się lepszym rozwiązaniem, to jednak w dużej mierze produkowane są na bazie białego cukru lub chemicznych substancji. Dlatego też, jeśli chcemy wypić kawę z ich dodatkiem, warto poszukać tych z dobrym składem lub samemu przygotować syrop. Jeśli koniecznie chcemy słodzić kawę, lepiej wybrać do tego miód lub naturalne substancje słodzące.

Miód, mimo że podobnie jak cukier ma wysoki indeks glikemiczny, to wyróżnia się także właściwościami prozdrowotnymi. Ma on działanie bakteriobójcze, przeciwalergiczne oraz wzmacnia odporność. Należy jednak pamiętać, że miód jest wrażliwy na wysoką temperaturę, która może wpływać negatywnie na jego właściwości. Idealna temperatura dla miodu to 35 C, dlatego też powinniśmy odczekać kilka minut, zanim dodamy go do kawy.[12] Naturalne słodziki natomiast mają zdecydowanie mniej kilokalorii oraz niższy indeks glikemiczny niż cukier.

Kawa z dodatkiem przypraw  

Dodatek przypraw do kawy może nie tylko wzbogacać smak napoju, ale również poprawiać odporność, krążenie czy przemianę materii. Mogą one być dobrą alternatywą dla środków słodzących. Przyprawy idealnie nadające się do kawy, to te, które zaliczane są do tzw. przypraw korzennych. Należą do nich między innymi: cynamon, kardamon, imbir czy kurkuma.

Dodatek cynamonu do kawy wzbogaca ją w przeciwutleniacze, które zwalczają wolne rodniki. Dodatkowo może także chronić serce oraz usprawniać funkcjonowanie układu krwionośnego.

Kolejną charakterystyczną przyprawą, dodawaną do kawy jest imbir. Nadaje on nieco ostrości kawie, działa przeciwzapalnie oraz wspomaga odporność.

Kurkuma natomiast poprawia trawienie, polepsza pracę wątroby, wspomaga leczenie wrzodów oraz łagodzi stany zapalne. Przyprawy korzenne wykazują także działanie rozgrzewające oraz charakteryzują się pięknym zapachem. [5] Kawę z dodatkiem przypraw w tym sproszkowanej zielonej herbaty, możemy znaleźć między innymi w popularnych kawiarniach, gdzie 100 ml chai late, z dodatkiem mleka świeżego 3,5% dostarcza 53 kcal. [2]  

Kawa z dodatkiem kakao  

Dodatek kakao nadaje kawie oryginalny, czekoladowy smak oraz aromat. Składnik ten jest bogaty w antyoksydanty. Zawiera również składniki mineralne, takie jak żelazo czy magnez. Dodatkowo kakao wspomaga pracę serca (dzięki obecności flawonoli), obniża ciśnienie krwi, poprawia nastrój oraz redukuje stres i zmęczenie. [6] Należy pamiętać, aby stosować jedynie kakao gorzkie, a najlepiej nieprażone ziarna kakaowca, które sami zmielimy. W porównaniu do gotowych mieszanek dostępnych w sklepie dostarczają one więcej kilokalorii, jednak posiadają także większą ilość składników mineralnych. 100 g kakao gorzkiego dostarcza 459 kcal, natomiast 100 kcal mieszanki Nesquik 383 kcal. [13] W kawiarniach najczęściej znajdziemy oferty kawy z dodatkiem czekolady zamiast samego kakao. W tym zestawieniu najpopularniejsza jest kawa Mocha. Jest to espresso z dodatkiem spienionego mleka oraz czekolady. Niestety dodatki te powodują, że jest ona również kalorycznym wyborem. 100 ml kawy Mochy zamówionej w popularnej sieci dostarcza aż 112 kcal w przypadku dodatku mleka świeżego 3,2%. [2] Dlatego też lepiej postawić na dodatek samego kakao lub niewielkiej ilości gorzkiej czekolady.  

Kawa z dodatkiem alkoholu  

Przy dodatku alkoholu do kawy smak zależy głównie od rodzaju oraz ilości dodanego trunku. Najpopularniejsze dodatki w tej grupie to:  

• Rum 
• Whisky  
• Likiery, takie jak: kokosowy, migdałowy, jajeczny, brzoskwiniowy, śliwkowy 
• Wódki smakowe, takie jak: jagodowa, truskawkowa, orzech włoski, orzech laskowy, cytrynowa 
• Koniak 
• Tequila 

Dodatek alkoholu do kawy nadaje jej właściwości rozgrzewających. Dzięki temu napój ten świetnie sprawdzi się w chłodne wieczory. Jedną z popularniejszych kaw z alkoholem jest kawa po irlandzku z dodatkiem whisky. Z kolei najbardziej znany włoski napój to Caffe Coretto, który łączy espresso z dodatkiem likieru lub destylatu. To właśnie likiery są najczęściej spotykanymi dodatkami alkoholowymi do kawy. Częstym wyborem w tym przypadku jest Amaretto, czyli likier migdałowy. Kawy z dodatkiem likieru mają słodki smak, natomiast te z koniakiem lub whisky są bardziej wytrawne. Mogą być one stosowane zarówno do kawy na ciepło, jak i na do kaw mrożonych oraz deserów kawowych. Kaloryczność kaw z dodatkiem alkoholu będzie zależała przede wszystkim od jego rodzaju. Porównanie kaloryczności wybranych alkoholi w 23 g (kieliszek) 

• Rum: ok. 23 kcal 
• Whisky: ok. 51 kcal, 
• likier kokosowy: ok. 71 kcal 
• Wódka: 51 kcal 
• Ajerkoniak: ok. 64 kcal [13] 

Kawa z dodatkiem aromatów

Stosowanie aromatów jest kolejnym sposobem na urozmaicenie smaku kawy. Aromaty mogą być dobrą alternatywą dla cukru. Są one łatwo dostępne oraz tanie. 10-mililitrowa buteleczka kosztuje zaledwie kilka złotych. Biorąc pod uwagę, że wystarczy kilka kropel, aby nadać kawie wybrany smak, powoduje, że zakupiony aromat starcza na długo.

Na rynku można znaleźć bardzo zróżnicowane rodzaje aromatów. Od waniliowych, poprzez czekoladowe, orzechowe aż do owocowych, np. truskawkowych lub bananowych. W ich składzie nie ma substancji, które dostarczają kilokalorii. Dlatego też są dobrym rozwiązaniem dla osób na redukcji.

Matcha

Matcha jest zmieloną zieloną herbatą, która może być stosowana jako dodatek do kawy lub parzona i pita samodzielnie. Jest ona bogatym źródłem przeciwutleniaczy oraz niewielkich ilości witamin (głównie z grupy B, E, C oraz K) i składników mineralnych (wapń i potas). Dodatkowo zawiera także substancje o nazwie katechiny, które wykazują działanie przeciwzapalne.

Matcha ma właściwości podobne do kawy, również działa pobudzająco. Pijąc ją, dostarczamy organizmowi dawkę kofeiny podobną do tej zawartej w jednej filiżance kawy. Dlatego też stosowanie matchy jako dodatku powinno być umiarkowane. W sklepie można także spotkać już gotowe kawy zmielone z dodatkiem matchy. [7]  

Desery kawowe  

Desery kawowe to grupa, która obejmuje zarówno kawy mrożone, jak i te na ciepło. Są one bogate w dodatki takie jak bita śmietana, polewy smakowe czy posypki. W ofercie można znaleźć między innymi polewy o smaku: gorzkiej czekolady, białej czekolady, karmelu czy nawet owocowe. Podobnie sprawa wygląda z posypkami, wśród których także wyróżniamy: posypki czekoladowe, karmelowe, owocowe, a także kakao czy przyprawy.

Dodatki te wyróżniają się wysoką kalorycznością. Mimo wszystko, w kawiarniach można znaleźć bogatą ofertę deserów kawowych. W ofercie polskiej sieci kawiarni znajdujemy między innymi Frappé Karmelowe lub czekoladowe. Jest to blendowana kawa mrożona z dodatkiem bitej śmietany oraz karmelu lub czekolady. 100 ml tego napoju dostarcza 96 kcal, natomiast cała szklanka aż 459 kcal. Podobne oferty znajdziemy także w innej sieciowej kawiarni, gdzie wybór smakowych Frappé jest jeszcze bogatszy. Możemy znaleźć tam między innymi takie smaki jak: słony karmel, truskawka, krówka, czekolada czy mango. W sieciówce amerykańskiej dodatkowo dostępne są: mrożona Mocha z bitą śmietaną i dodatkiem syropów smakowych oraz karmelowe Macchiato na ciepło. Wszystkie te kawy dostarczają ok. 80-100 kcal/100 ml. [2,3,4]

Którą kawę najlepiej wybrać?  

W trakcie wybierania kawy często zwracamy uwagę na jej prezentację. Kawy przyozdobione bitą śmietaną, posypkami czy syropami zdecydowanie przyciągają uwagę i zachęcają do spróbowania. Dzięki dodatkom kawa rzeczywiście zyskuje wartość smakową, jednak równocześnie także wartość energetyczną. Dlatego też najzdrowszym rozwiązaniem jest wybór kawy czarnej, czyli espresso.

Dostarcza ona najmniej wartości energetycznej (ok. 3 kcal/filiżanka), a jednocześnie najwięcej wartości odżywczej. Jeśli jednak nie smakuje nam zwykła kawa, warto mądrze wybierać dodatki. Zamiast cukru białego lepiej dodać do miód, który wzbogaci wartość odżywczą kawy. Dla osób na redukcji doskonale sprawdzą się naturalne słodziki oraz aromaty. Poprawią one smak kawy oraz nie zwiększą w dużym stopniu jej kaloryczności. Natomiast w przypadku miłośników kawy z mlekiem, lepiej jest wybierać napoje roślinne lub mleko odtłuszczone. Warto także pokusić się o kawę z przyprawami korzennymi, szczególnie w okresie zimowym.  

Kawa jako źródło przeciwutleniaczy?  

Kawa w swoim składzie zawiera cenne antyoksydanty (przeciwutleniacze). Są to przede wszystkim kwasy: chlorogenowy oraz kawowy. Są one niezbędne w organizmie do neutralizacji wolnych rodników. Te w nadmiarze mogą niszczyć zdrowe komórki narządów, osłabiać odporność czy też uszkadzać materiał genetyczny w komórkach. Co ciekawe badania wykazały, że palone ziarna kawy zawierają więcej antyoksydantów niż ziarna zielone. Wynika to, z faktu, że część przeciwutleniaczy powstaje podczas reakcji brązowienia, która zachodzi właśnie w czasie palenia kawy. [8]  

Czy kawa jest zdrowa?  

Kawa, czyli napój z mielonych ziaren kawowca wykazuje działanie zdrowotne. Dodaje ona sił oraz dobrze wpływa na serce i tętnice. Może także zmniejszać ryzyko występowania raka pęcherza, jelita grubego czy też kamieni żółciowych i cukrzycy typu 2. [1,10] Ważne jednak by nie przesadzać z dodatkami, które mogą zaburzać działanie prozdrowotne. Nie należy łączyć kawy z tłustą śmietanką. Kiepskim wyborem jest także śmietanka w proszku, w której znajdziemy m.in. konserwanty, barwniki, sztuczne słodziki czy regulatory kwasowości. [9]

Podsumowanie  

Kawa pita czy to samodzielnie, czy to z dodatkami, może mieć dobry wpływ na zdrowie i samopoczucie. Należy jednak pamiętać, aby dodatki, które używamy zawsze były dobrej jakości i pochodzenia naturalnego. Oczywiście raz na jakiś czas można pozwolić sobie na relaks z mrożoną kawą lub deserem kawowym z dodatkiem bitej śmietany. Trzeba jednak pamiętać, aby zachować w tym umiar i częściej sięgać po mniej kaloryczne oraz zdrowsze wersje napoju. 

Bibliografia:

1. Poole R i wsp. Coffee consumption and health: umbrella review of meta-analyses of multiple health outcomes. BMJ 2018: 10 (10): pii: E1373. doi: 10.3390/nu10101373.
2. greencafenero.pl
3. starbucks.pl   
4. costacoffee.pl  
5. Tapsell LC, Hemphill I i wsp, (2006), Health benefits of herbs and spices: the past, the present, the future, Faculty of Health and Behavioural Sciences – Papers (Archive)
6. Vega C, Kwik-Uribe C, (2012), 2 – Theobroma cacao—An Introduction to the Plant, Its Composition, Uses, and Health Benefit, Cocoa Butter and Related Compoundst, pages 35-65
7. Kochman J, Jakubszyk K i wsp, ( 2020) Health Benefits and Chemical Composition of Matcha Green Tea: A Review, 26(1), 85
8. Svilaas A, Sakhi AK i wsp, (2004), Intakes of antioxidants in coffee, wine, and vegetables are correlated with plasma carotenoids in humans, 134(3):562-7
9. Wikoff D i wsp. Systematic review of the potential adverse effects of caffeine consumption in healthy adults, pregnant women, adolescents, and children. Food and Chemical Toxicology 2017; 109: 585-648.
10. Gonzales de Mejia, Ramirez-Mares MV, (2014), Impact of coffeine and coffe on our health, Trends in Endocrynology and Metabolism, Volume 25, Issue 10
11. Gupta L, Khandelwal D i wsp, (2018), The Twin White Herrings: Salt and Sugar, 22(4): 542-551
12. Bogdanov S, Jurendic T i wsp, (2008), Honey for nutrition and health: a reviev, 27(6): 667-89
13. Ilewazy.pl
14. Treskes, R. W., Clausen, J., Marott, J. L., Jensen, G. B., Holtermann, A., Gyntelberg, F., & Jensen, M. T. (2023). Use of sugar in coffee and tea and long-term risk of mortality in older adult Danish men: 32 years of follow-up from a prospective cohort study. Plos one, 18(10), e0292882.

• Data pierwotnej publikacji: 20.06.2022
• Data ostatniej aktualizacji o wyniki badań: 19.01.2024