Garcinia Cambogia (Tamaryndowiec Malabarski). Działanie i bezpieczeństwo stosowania

Czy wiesz, że tamaryndowiec to nie tylko ciekawy składnik potrawy Curry? Ekstrakt z niego stanowi jeden z najbardziej kontrowersyjnych suplementów diety. Nazwa Tamaryndowiec zazwyczaj kojarzy się z Tamaryndowcem Indyjskim (Tamarindus indica). Bohaterem dzisiejszego tekstu będzie jednak Tamaryndowiec Malabarski (Garcinia Cambogia).

Niezwykły rodzaj Garcinia

Rodzaj Garcinia obejmuje prawie 250 gatunków na całym świecie. Zazwyczaj to małe lub średniej wielkości zielone drzewa. Są one rozpowszechnione przede wszystkim w Azji Południowo-Wschodniej. Nazwa rodzaju Garcinia pochodzi od holenderskiego lekarza wojskowego i przyrodnika Laurentiusa Garcina. On jako pierwszy opisał owocujący okaz mangostanu zebrany w regionie wysp Moluków w Indonezji. Gatunek ten został później nazwany Garcinia mangostana przez Linneusza w 1753 roku, który stał się gatunkiem typowym dla rodzaju.

Wiele gatunków ma owoce z jadalnymi łupinami i są spożywane lokalnie. Z suszonych skórek owoców Garcinia powstają przyprawy stosowane w kuchni. Wykorzystuje się je w celu nadania żywności kwaśnego smaku i wydłużenia okresu przydatności do spożycia. G. cambogia i G. indica używane są często jako substytut dla Tamaryndowca Indyjskiego. Służą do przyrządzania curry w południowych regionach Indii, takich jak Wybrzeże Malabarskie, Wybrzeże Konkan i Travancore [1,2].

Wartość odżywcza Garcinia cambogia

Witaminy i składniki mineralne

Wśród owoców roślin z rodzaju Garcinia najwyższym stężeniem składników mineralnych i witamin wyróżnia się owoc Mangostanu. Omawiana Garcinia cambogia inaczej nazywana Garcinia gummi-gutta, wyróżnia się najniższą zawartością cukrów redukujących (0,51 g/100g owocu) i niewielką zawartością składników mineralnych. Zawierają w pewnym zakresie witaminy B1, B2, B3, B12 i C. Największe znaczenie ma kwas askorbinowy, którego stężenie waha się od 14,0% do 60,0%. Najlepszym źródłem spośród analizowanych ekstraktów owocowych jest Mangostan, a najgorszym G. cambogia. Garcinia gummi-gutta cechuje się również najniższym stężeniem witamin ogółem w porównaniu do innych owoców z rodzaju Garcinia (14,75 mg/100g), to czterokrotnie mniej niż Garcinia mangostana (61,05 mg/100g) [2].

Kwasy organiczne – kwas hydroksycytrynowy

Jeżeli Tamaryndowiec Malabarski wydaje się mieć najniższą wartość odżywczą, to skąd popularność tych suplementów diety? Wynika to z obecności kwasów organicznych. W badanych owocach zostały wykryte: kwas (-) hydroksycytrynowy (HCA), kwas jabłkowy, kwas cytrynowy, kwas winowy, kwas octowy i kwas szczawiowy. Najbardziej kwaśny był owoc G. kydia (27,3%), a następnie G. gummi-gutta (23,81%). Jednak to G. gummi-gutta zawiera najwyższe stężenia kwasu hydroksycytrynowego (HCA). Według niektórych danych jego stężenie w owocu może sięgać do 30% jego masy. Gatunki Garcinia i Hibiscus sabdariffa to jedyne bogate naturalne źródła [2,3].

Zaobserwowano, że regionalne dania z dodatkiem skórki z tego owocu są uważane za bardziej sycące. Twierdzenie to zostało potwierdzone w pobieżnych obserwacjach z badań klinicznych i z badań na szczurach. Ponieważ wydaje się, że HCA nie przedostaje się do mózgu, to nie wywołuje skutków ubocznych ze strony OUN. Również kwas hydroksycytrynowy może wpływać na utratę masy ciała poprzez zahamowanie syntezy kwasów tłuszczowych de novo oraz zwiększone utlenianie lipidów.

Jednym z potencjalnych mechanizmów odpowiadających za efekt sytości HCA może być hamowanie liazy cytrynianowej ATP. Ograniczyłoby to dostępność acetylo-koenzymu A (acetylo-CoA) do syntezy lipidów podczas podaży węglowodanów i zwiększenie syntezy glikogenu. Drugi możliwy mechanizm anorektycznego działania HCA polega na tym, że poprzez redukcję acetylo-CoA obniżane są poziomy malonylo-CoA. Powoduje to zmiany w sprzężeniu zwrotnym z acylotransferazą karnityny. Prowadzi to do zwiększonego transportu lipidów do mitochondriów i nieefektywnego utleniania, w wyniku czego powstają ciała ketonowe, a te mogą prowadzić do zmniejszenia uczucia głodu [3].

Substancje bioaktywne

Rośliny z rodzaju Garcinia to źródło polifenoli między innymi ksantonów np. Karbogiol, biflawonoidów i benzofenonów np. Garcinol. Te składniki rośliny wykazały działanie hipolipidemiczne, przeciwcukrzycowe, przeciwzapalne, przeciwnowotworowe, przeciwpasożytnicze, antycholinesterazowe i hepatoprotekcyjne w badaniach in vitro i in vivo.

Garcinol

Garcinol (camboginol) to naturalny polifenol odpowiadający za żółte zabarwienie. Owoce Tamaryndowca Malabarskiego stanowią bogate źródło pochodnej garcinolu – guttiferonu K. Mechanizmy działania garcinolu i jego pochodnych nie są jak do końca znane. Może wykazywać silniejsze działanie antyoksydacyjne niż α-tokoferol poprzez hamowanie produkcji rodnika hydroksylowego [2,4]. Garcinol stanowi obiekt badań nie tylko w profilaktyce chorób układu krążenia, ale nawet w profilaktyce chorób neurodegeneracyjnych np. Chorobie Parkinsona. Wykazano korzystne działanie, mogące stanowić alternatywę dla leczenia lewodopą. Niestety główne dowody naukowe stanowią badania na zwierzętach i na liniach komórkowych [4,5].

Tłuszcz z nasion tamaryndowca malabarskiego

Nasiona z Tamaryndowca Malabarskiego cechują się wysoką zawartością tłuszczu (46,54%). Najwyższe stężenie stanowi kwas stearynowy (30,61%), ale poza nim ma wysoką zawartość nienasyconych kwasów tłuszczowych takich jak kwas oleinowy (26.23), linolowy (11.38) i elaidynowy (9,54). Tłuszcz z nich pozyskiwany cechuje się stałą konsystencją o twardości zbliżonej do masła kakaowego. Temperatura topnienia jest wysoka (około 40 ° C). Tłuszcz ten może być stosowany jako zamiennik masła kakaowego lub wraz z nim w celu poprawy konsystencji czekolady i wyrobów czekoladowych [2].

Garcinia Cambogia jako składnik suplementów

Tamaryndowiec a odchudzanie, czyli efekt redukcji masy ciała

Pierwszy artykuł dotyczący skuteczności stosowania ekstraktu z Garcinia Cambogia opublikowany został w 1998 roku w czasopiśmie JAMA. Autorzy przeprowadzili badanie randomizowane, w którym uczestnicy otrzymali suplementy zawierające 3000 mg G. Cambogia, a w tym 1500 mg kwasu hydroksycytrynowego lub placebo. Ponadto otrzymali zalecenia żywieniowe, jednak stosowanie się do nich nie było kontrolowane. Interwencja trwała przez okres 12 tygodni. Udało się uzyskać efekt redukcji masy ciała, bez istotnych statystycznie różnic w przyjmowaniu środków [6].

Mimo braku jakichkolwiek znaczących efektów suplementy z Tamaryndowca nadal były popularne. W przeglądzie i meta-analizie z 2011r. autorstwa I Onakpoya i współpracowników wykazano, że ekstrakty Garcinia / HCA powodują utratę masy ciała w krótkim okresie. Jednak uzyskany efekt jest niewielki i jakość badań jest wątpliwa [7].

W meta-analizie z 2020 roku uzyskano wyniki na korzyść suplementacji z Tamaryndowca Malabarskiego i HCA. Wykazano, że Garcinia cambogia znacząco obniża masę ciała, w porównaniu z placebo. Jednak autorzy M. Golzarandab, M. Omidianb i K. Toolabic podkreślają, że wyniki należy interpretować z ostrożnością ze względu na obserwowaną znaczną niejednorodność między badaniami. Zaobserwowano również istotny nieliniowy związek między dawką, a uzyskanymi zmianami masy ciała i BMI [8].

🔎 Systematyczny przegląd i meta-analiza z 2024 roku [14] wskazała na mechanizmy działania Garcinii. Suplementacja Garcinia cambogia znacząco obniża poziom leptyny w surowicy w porównaniu do placebo, szczególnie wśród osób powyżej 30. roku życia i w badaniach z większą liczbą uczestników. Oznacza to, że może mieć potencjalne zastosowanie w regulacji metabolizmu tłuszczu i apetytu. Tu ponownie jednak naukowcy zalecają ostrożność z uwagi na znaczną heterogeniczność wyników i sugerują ostrożną interpretację wniosków.

Poziom glukozy

🔎 Suplementacja Garcinia cambogia nie wpływa jednak znacząco na poziom glukozy na czczo, insuliny ani enzymów wątrobowych ALT i AST. U kobiet i osób z BMI ≥30 kg/m² odnotowano wzrost insuliny, a w tej samej grupie także wzrost poziomu glukozy. Dłuższa suplementacja (powyżej 8 tygodni) może obniżać poziom insuliny [15].

Cholesterol

Dodatkowo w badaniu grupy H G Preuss podkreśla się korzystne zmiany w profilu lipidowym takie jak cholesterolu całkowitego, lipoprotein o małej gęstości (LDL), trójglicerydów, a zwiększenia lipoprotein o dużej gęstości (HDL) [9].

🔎 Nowa meta-analiza [13] wykazała, że suplementacja Garcinia cambogia może skutecznie obniżać poziomy cholesterolu całkowitego (TC) oraz triglicerydów (TG) u dorosłych, jednocześnie podnosząc poziomy cholesterolu HDL-C. Wyniki sugerują, że dłuższy okres stosowania może przynosić jeszcze lepsze efekty, ale potrzebne są dalsze badania w tym zakresie.

Działania niepożądane

W większości badań analizowanych przez Oknapoya odnotowano działanie niepożądane. Najczęściej występowały bóle głowy, nudności, objawy ze strony górnych dróg oddechowych i przewodu pokarmowego. Jednak w większości z nich nie było istotnych różnic między suplementem, a placebo [7].

Bezpieczeństwo stosowania

Na etykietach dostępnych na rynku suplementów z ekstraktem z Tamaryndowca nie ma informacji o zagrożeniach związanych ze spożyciem, ale nie oznacza to, że są bezpieczne. W 2005r. na podstawie badań na szczurach wyznaczono dawkę bezpieczną NOAEL 389 mg HCA / kg masy ciała / dzień). Wyższe dawki wywoływały atrofię jąder u tych zwierząt i zmiany histopatologiczne w tkankach [10].

W suplementach z tamaryndowca główne znaczenie ma kwas hydroksycytrynowy, składnik aktywny również występujący w suplementach odchudzających zakazanych przez Food and Drug Administration w 2009 roku ze względu na hepatotoksyczność. Suplementy są reklamowane w celu stymulowania utraty masy ciała poprzez zwiększenie podstawowego tempa metabolizmu organizmu; jednak kampanie są pozbawione powiązanych skutków ubocznych. Również w dostępnych na rynku polskim, w informacjach od producenta często nie ma wymienionych działań niepożądanych lub możliwych interakcji z lekami lub innymi składnikami diety.

Wiele firm produkuje suplementy o tej samej nazwie o różnym składzie, zanieczyszczeniach i stężeniach składników aktywnych, co może skutkować różnym toksycznym wpływem. Wysiłki podjęte przez FDA w celu zebrania danych dotyczących toksyczności za pośrednictwem „Safety Reporting Portal” w systemie MedWatch są uzależnione od zgodności raportów konsumenckich i branżowych. W rezultacie rozpoznanie toksyczności może następować powoli.

Hepatotoksyczność – przypadek hydroxycut

G. cambogia była również głównym składnikiem aktywnym w suplemencie odchudzającym Hydroxycut. W maju 2009 roku FDA wydała ostrzeżenie dla konsumentów, wycofując wszystkie produkty Hydroxycut z powodu 23 przypadków hepatotoksyczności. Przed 2004 r. Preparat zawierał również efedrę, którą usunięto po wprowadzeniu zakazu FDA. Jednak dziesięć z 23 przypadków hepatotoksyczności, w tym śmierć pacjenta, wystąpiło po przeformułowaniu w 2004 r. Po wystąpieniu dodatkowych przypadków nastąpiło drugie wycofanie w 2009 r. Skład suplementu został ponownie zmieniony i powrócił do dalszej sprzedaży. Aktualnie. G. cambogia nie występuje w obecnie dostępnych na rynku preparatach Hydroxycut [11].

Przypadek kliniczny nr 1

W 2016 roku opublikowano przypadek kliniczny. Mężczyzna w wieku 34 lat zgłosił się do lekarza z objawami takimi jak nudności, wymioty, bóle brzucha ciemne zabarwienie moczu. W badaniach stwierdzono podwyższony poziom transaminaz i bilirubiny, ale w badaniach obrazowych nie zaobserwowano nieprawidłowości anatomicznych lub marskości wątroby. Wykluczono większość znanych chorób wątroby.

Stwierdzono podwyższony poziom ferrytyny w wysokości 7089 mg/dl, ale wyniki badań w kierunku hemochromatozy były ujemne. Pacjent miał ujemne testy na obecność narkotyków, deklarował okazjonalne spożycie alkoholu w towarzystwie. Zaprzeczał spożywanie napojów energetyzujących, ziół i chińskich herbat czy produktów na przyrost masy mięśniowej. Zalecono eliminacje alkoholu, do czego się zastosował. Objawy początkowo ustąpiły, ale 6 tygodni później nastąpiło znaczące pogorszenie. W biopsji stwierdzono zmiany martwicze w wątrobie. Wykluczono występowanie chorób o tle wirusowym czy autoimmunologicznym. Najbardziej prawdopodobne wydawało się być uszkodzenie wątroby spowodowane przyjmowaniem leków. Po długotrwałym dokładnym przesłuchaniu, pacjent wyznał, że przyjmuje Garcinia cambogia, kupioną w sklepie internetowym Swanson Vitamins. Przyjmował 80 mg kapsułki po 80mg „Garcinia Cambogia 5: 1 Extract” 3 razy dziennie przed posiłkami przez 5 miesięcy poprzedzających pierwsze zgłoszenie o pomoc medyczną. Ponieważ nie odradzano mu przyjmowania, kontynuował suplementację. Zaprzeczał brania jakichkolwiek leków lub innych suplementów i spożywania alkoholu.

Stan zdrowotny i psychiczny pacjenta pogorszył się i został umieszczony na liście statusu 1A dla przeszczepu wątroby. Otrzymał przeszczep wątroby i wyzdrowiał bez incydentów. Badanie histopatologiczne wątroby wykazało prawie całkowitą martwicę z masywnym zanikiem komórek wątrobowych i mieszanymi naciekami komórek zapalnych, co jest zgodne z ciężkim uszkodzeniem wątroby wywołanym lekami [11].

Przypadek kliniczny nr 2

Istnieją nieliczne dowody naukowe, że kwas hydroksycytrynowy może zwiększyć poziom serotoniny. Analogi HCA w badaniach na szczurach zwiększały stężenie serotoniny w obrębie mózgu, a w randomizowanych badaniach na ludziach stwierdzono podwyższenie stężenia wolnej serotoniny w surowicy. Przedstawiono kolejny przypadek kliniczny zdrowej osoby. 35 letnia kobieta została transportowana ambulansem. Miała problem z jąkaniem, ale bez afazji i wzmożoną potliwością. Ciśnienie tętnicze wynosiło (169/100 mmHg) oraz towarzyszyła tachykardia, zaobserwowano również objawy neurologiczne. W badaniu moczu wykazano obecność kannabinoidów i oksykodonu, z których oba były przepisane jej przez głównego lekarza z powodu przewlekłego bólu.

Pacjent dobrowolnie podał te informacje. Przyznał się również do przyjmowania suplementu G. cambogia przez ostatnie 2-3 miesiące. Etykieta produktu zawierała jako składniki aktywne: ekstrakt z G. cambogia (skórki owoców) (60% HCA) 1000 mg, chrom 200 μg, potas 50 μg, i wapń 50 μg. Wielkość porcji została wymieniona jako dwie kapsułki, a pacjentka potwierdziła swoją dawkę przy dwóch kapsułkach trzy razy a dzień.

W przeszłości była leczona (20 mg) przez ponad 1 rok, ale 1 miesiąc temu i około 1–2 miesiące przebiegało bez komplikacji. Jednak po rozpoczęciu przyjmowania G. cambogia, pacjent rozwinęło się drżenie, zaczerwienienie i pocenie się. Zdiagnozowano toksyczność serotoniny i przerwano kurację escitalopramem. W tamtym czasie nie zgłosiła przyjmowania G. cambogia spożycie do swojego lekarza i zawsze brała suplement razem z escitalopramem. To silnie działający lek należący do grupy selektywnych inhibitorów wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI).

Autorzy publikacji nie mogą jednoznacznie stwierdzić, czy przyczyną było przyjmowanie środka z Garcinia Cambogia. Największa próba sprawdzająca działanie G. cambogia obejmowała 100 osób. Nie wykazano różnicy w występowaniu skutków ubocznych między suplementem, a placebo i i nie odnotowano klinicznych objawów nadmiaru serotoniny. Jednak z tego badania wykluczono osoby, które przyjmowali leki na receptę [12].

Nie wykazano jednoznacznego negatywnego wpływu na zdrowie. Należy pamiętać, że mowa o suplementach diety, które nie muszą być poddane takiej kontroli i badaniom klinicznym jak leki, przed wprowadzeniem do obrotu. Brak informacji o niebezpieczeństwie na etykietach suplementów, nie oznacza, że są one mniej szkodliwe od produktu leczniczego o długiej liście działań niepożądanych.

Podsumowanie

Tamaryndowiec Malabarski to roślina o wysokim potencjale leczniczym. Stanowi źródło polifenoli między innymi ksantonów, biflawonoidów i benzofenonów a także kwasów organicznych. Ich działanie prozdrowotne cechuje się niskim dowodami naukowymi w postaci badań na zwierzętach i liniach komórkowych. Wyjątek stanowi kwas hydroksycytrynowy, którego potwierdzony efekt na redukcję masy ciała jest udowodniony w postaci meta-analiz i przeglądów badań randomizowanych na ludziach. Istnieją kontrowersje związane z bezpieczeństwem stosowania. Większość udokumentowanych sytuacji dotyczyło preparatów wieloskładnikowych lub pojedynczych przypadków. Może wykazywać działanie toksyczne. Pamiętajmy, że suplementy to nie lek. Oznacza to inne regulacje prawne i procedury związane z wprowadzeniem do obrotu i monitorowaniem obecności na rynku. Ich przyjmowanie powinno zostać skonsultowane wcześniej z lekarzem.

Bibliografia:

1. Semwal, R. B., Semwal, D. K., Vermaak, I., & Viljoen, A. (2015). A comprehensive scientific overview of Garcinia cambogia. Fitoterapia, 102, 134-148.
2. B, Rameshkumar. (2017). Diversity of Garcinia species in the Western Ghats: Phytochemical Perspective.
3. Mattes, R. D., & Bormann, L. (2000). Effects of (−)-hydroxycitric acid on appetitive variables. Physiology & behavior, 71(1-2), 87-94.
4. Kołodziejczyk-Czepas, J., & Olas, B. (2011). Garcinia–a valuable medicinal plants in prophylaxis of cardiovascular diseases. Postępy Fitoterapii.
5. Deb, S., Phukan, B. C., Mazumder, M. K., Dutta, A., Paul, R., Bhattacharya, P., Sandhir, R., & Borah, A. (2019). Garcinol, a multifaceted sword for the treatment of Parkinson’s disease. Neurochemistry international, 128, 50–57. https://doi.org/10.1016/j.neuint.2019.04.004
6. Heymsfield, S. B., Allison, D. B., Vasselli, J. R., Pietrobelli, A., Greenfield, D., & Nunez, C. (1998). Garcinia cambogia (hydroxycitric acid) as a potential antiobesity agent: a randomized controlled trial. Jama, 280(18), 1596-1600
7. Onakpoya, I., Hung, S. K., Perry, R., Wider, B., & Ernst, E. (2011). The Use of Garcinia Extract (Hydroxycitric Acid) as a Weight loss Supplement: A Systematic Review and Meta-Analysis of Randomised Clinical Trials. Journal of obesity, 2011, 509038. https://doi.org/10.1155/2011/509038
8. Golzarand, M., Omidian, M., & Toolabi, K. (2020). Effect of Garcinia cambogia supplement on obesity indices: A systematic review and dose-response meta-analysis. Complementary Therapies in Medicine, 102451.
9. Preuss, H. G., Bagchi, D., Bagchi, M., Rao, C. S., Satyanarayana, S., & Dey, D. K. (2004). Efficacy of a novel, natural extract of (–)-hydroxycitric acid (HCA-SX) and a combination of HCA-SX, niacin-bound chromium and Gymnema sylvestre extract in weight management in human volunteers: A pilot study. Nutrition Research, 24(1), 45-58.
10. Saito, M., Ueno, M., Ogino, S., Kubo, K., Nagata, J., & Takeuchi, M. (2005). High dose of Garcinia cambogia is effective in suppressing fat accumulation in developing male Zucker obese rats, but highly toxic to the testis. Food and chemical toxicology : an international journal published for the British Industrial Biological Research Association, 43(3), 411–419. https://doi.org/10.1016/j.fct.2004.11.008
11. Lunsford, K. E., Bodzin, A. S., Reino, D. C., Wang, H. L., & Busuttil, R. W. (2016). Dangerous dietary supplements: Garcinia cambogia-associated hepatic failure requiring transplantation. World journal of gastroenterology, 22(45), 10071–10076. https://doi.org/10.3748/wjg.v22.i45.10071
12. Lopez, A. M., Kornegay, J., & Hendrickson, R. G. (2014). Serotonin toxicity associated with Garcinia cambogia over-the-counter supplement. Journal of medical toxicology : official journal of the American College of Medical Toxicology, 10(4), 399–401. https://doi.org/10.1007/s13181-014-0390-7
13. Amini MR, Rasaei N, Jalalzadeh M, Akhgarjand C, Hashemian M, Jalali P, Hekmatdoost A. The effects of Garcinia cambogia (hydroxycitric acid) on lipid profile: A systematic review and meta-analysis of randomized controlled trials. Phytother Res. 2023 Dec 27. doi: 10.1002/ptr.8102. Epub ahead of print. PMID: 38151892.
14. Amini, M. R., Salavatizadeh, M., Kazeminejad, S., Javadi, F., Hajiaqaei, M., Askari, G., & Hekmatdoost, A. (2024). The effects of Garcinia cambogia (hydroxycitric acid) on serum leptin concentrations: a systematic review and meta-analysis of randomized controlled trials. Complementary Therapies in Medicine, 103060.
15. Tavakoli S, Amini MR, Rabiee R, Salavatizadeh M, Afsharianfar M, Askarpour M, Hekmatdoost A. The effects of Garcinia cambogia on glycaemic control and liver enzymes in adults: a systematic review and meta-analysis of randomised controlled trials. J Nutr Sci. 2025 Jan 23;14:e8. doi: 10.1017/jns.2024.91. PMID: 39943939; PMCID: PMC11811849.

• Data pierwotnej publikacji: 30.03.2021
• Data ostatniej aktualizacji o wyniki badań: 15.03.2025