Gastroenterolog i zespół multidyscyplinarny

Gastroenterologia to specjalizacja lekarska. Daje ona kwalifikacje do wykonywania zawodu gastroenterologa. Lekarz ten zajmuje się diagnostyką i leczeniem chorób związanych z układem pokarmowym. Może on wchodzić w skład zespołu multidyscyplinarnego. Zgodnie z definicją słownika języka polskiego — multidyscyplinarny dotyczy wielu dziedzin [1]. Specjaliści, jakich dziedzin wchodzą w skład takiego zespołu? Jakie są ich zadania? Z czym wiąże się grupowy charakter pracy oraz jakie są jego wady i zalety?

Współpraca na linii gastrontereolog – dietetyk

Przyp. redakcji: Według świeżego badania opublikowanego w renomowanym the Lancet [12] pacjenci zgłaszający się z zaburzeniami żołądkowo-jelitowymi do lekarza znacznie zyskują, gdy opiekuje się nimi zespół multidyscyplinarny. W tym badaniu w skład zespołu oprócz gastroenterologa wchodził też między innymi dietetyk. Co ciekawe, w przeliczeniu na udaną terapię koszt obsługi przez zespół multidyscyplinarny był niższy.

Gastroenterolog, czyli kto?

Gastroenterolog to lekarz posiadający kwalifikacje do leczenia chorób wątroby i przewodu pokarmowego. Oznacza to, że zajmuje się postępowaniem diagnostyczno-leczniczym zaburzeń funkcjonowania przełyku, żołądka, jelita cienkiego, okrężnicy i odbytnicy.

Diagnostyka i leczenie obejmują takie schorzenia jak:

• zapalenie i polipy okrężnicy,
• rak,
• zapalenie wątroby,
• refluks żołądkowo-przełykowy,
• choroba wrzodowa, 
• choroby pęcherzyka żółciowego i dróg żółciowych,
• problemy żywieniowe,
• zespół jelita drażliwego (IBS),
• zapalenie trzustki [2].

Gastroenterolog wykonuje również endoskopię. Jest to zabieg polegający na zbadaniu przewodu pokarmowego za pomocą wziernika [2].

Gastroenterolog dziś

Zawód gastroenterologa uległ zmianie i rozwinął się. Dziś lekarz taki może świadczyć usługi z zakresu chirurgii endoskopowej, dietetyki, genetyki, immunologii, chemioterapii, a także medycyny paliatywnej. W swojej pracy stosuje także zestawienie procedur endoskopowych z technikami obrazowania radiologicznego [3].

Zespół multidyscyplinarny. Co to takiego?

Zespół multidyscyplinarny składa się z więcej niż 2 dyscyplin medycznych i przedstawicieli służby zdrowia. W skład tego zespołu włączani są np.:

• lekarze,
• pielęgniarki,
• dietetycy,
• psycholodzy,
• farmaceuci,
• terapeuci zajęciowi.

Zespół multidyscyplinarny obejmuje grupową opiekę nad pacjentem oraz współpracę z opiekunem pacjenta. Specjaliści wchodzący w jego skład ustalają regularne spotkania. Mogą odbywać się one co tydzień lub rzadziej. Prowadzone są podczas obchodu lekarskiego lub pod nieobecność pacjenta – na konferencji specjalistów medycznych. Spotkania te mają na celu sprecyzowanie wspólnych zaleceń diagnostycznych. Ustalane są na nich też dalsze działania w leczeniu pacjentów [4], [5], [6].

Przykładowy skład zespołu multidyscyplinarnego (zespół wsparcia żywieniowego)

Specjalista	Pełnione funkcje
Lekarz	– ogólna odpowiedzialność – skoordynowana opieka – możliwość wprowadzania zgłębników dojelitowych i dożylnych  – współpraca z głównym zespołem pacjenta – znajomość choroby i jej rokowania
Pielęgniarka, Specjalista ds. żywienia	– nauka i nadzorowanie pielęgnacji rurek i cewników – rozpoznanie i leczenie powikłań – umieszczanie/pomoc w umieszczeniu cewników do żywienia dojelitowego i pozajelitowego – działanie jako rzecznik pacjenta – szkolenie pacjentów/opiekunów w celu samodzielnego wykonywania czynności związanych z chorobą w domu
Dietetyk	– ocena odżywiania – projektowanie schematu żywienia – monitorowanie stanu odżywienia i płynów.
Farmaceuta	– odpowiedzialność za zapewnienie żywienia dojelitowego i sterylnych roztworów do żywienia pozajelitowego – doradzanie w kwestiach zgodności /stabilności oraz interakcji lek/składnik odżywczy.

Źródło: Nightingale, J. (2010). Nutrition support teams: how they work, are set up and maintained. Frontline Gastroenterology, 1(3), 171–177. doi:10.1136/fg.2009.000224

Rozszerzony skład zespołu multidyscyplinarnego (zespół wsparcia żywieniowego):

• chirurg
• fizjoterapeuta
• terapeuta zajęciowy
• psychiatra / psycholog
• logopeda (dla pacjentów z trudnościami w połykaniu).

W  razie potrzeby do zespołu mogą dojść również inni specjaliści medyczni (np. hematolog, urolog, ginekolog itp.) [7].

Zalety

Zespół multidyscyplinarny skupiony jest na kompleksowym wsparciu w leczeniu pacjentów.  Taki charakter pracy uczy m.in. sprawniejszej komunikacji między specjalistami oraz sprawniejszego podejmowania decyzji. Poza tym, zaletą jest również wymiana ważnych informacji o pacjencie między pracownikami służby zdrowia oraz zachodząca między nimi interakcja [6]. W zespole mamy też do czynienia z motywowaniem siebie nawzajem. W działaniu w pojedynkę nie jest możliwe otrzymanie takiego wsparcia. Praca w grupie wiąże się też z wyższym standardem świadczenia usług i bardziej usatysfakcjonowanymi pacjentami [8].

Przeszkody i wady pracy w zespole

W pracy zespołowej mogą pojawić się również bariery w postaci niejednoznaczności ról czy przeciwstawnych wartości. Wynika to między innymi z niesprecyzowanych celów, zakresu pracy itp. Przeszkody te mogą przyczynić się do wystąpienia konfliktu między pracownikami. Kluczowe jest wtedy dojście do porozumienia i praca nad komunikacją wewnątrz zespołu [8].

Umiejętności potrzebne do stworzenia zespołu

Do stworzenia wydajnego zespołu potrzebnych jest kilka umiejętności. Współpracujące ze sobą osoby powinny mieć kompetencję efektywnej wymiany informacji. Ponadto, ważne jest, aby dochodziły do wspólnego zrozumienia. Liczy się tu również wsparcie i chęć stworzenia zgranego teamu. W zespole multidyscyplinarnym nie może także zabraknąć zdolności rozstrzygania sporów [9].  

Podsumowanie

Literatura dotycząca tego tematu jest wciąż uboga. Stworzenie dobrego i zgranego zespołu multidyscplinarnego wymaga gotowości do dzielenia się doświadczeniami, kompetencjami i zdobytą wiedzą. Osoby wchodzące w jego skład powinny zdawać sobie także sprawę z tego, że mają ogromny wpływ na jakość świadczonej opieki [11]. Opieka ta może zapewnić lepsze wyniki leczenia pacjentów. Poza tym, taki team jest w stanie skupić się na wielu jednostkach chorobowych ze względu na różnorodność specjalizacji poszczególnych pracowników wchodzących w skład zespołu.

Daje to większą przewagę w rozpoznaniu oraz rozwiązaniu problemów pacjenta mającego więcej niż jedno schorzenie [12]. Wobec tego nasuwa się myśl, że może to właśnie zespół multidyscyplinarny jest lepszym charakterem pracy i powinien być wdrażany jak najczęściej.

Pamiętać należy jednak, że praca w zespole wymaga umiejętności komunikacji i organizacji w grupie [9], a to jest już trudnym zadaniem.

Bibliografia

1. https://sjp.pwn.pl/slowniki/multidyscyplinarny.html
2. https://gi.org/wp-content/uploads/2011/10/WhatIsAGastroenterologist.pdf
3. Evans L, Donovan B, Liu Y, Shaw T, Harnett P. A tool to improve the performance of multidisciplinary teams in cancer care. BMJ Open Quality. 2019 ;8(2):e000435. DOI: 10.1136/bmjoq-2018-000435.
4. Naugler, W. E., Alsina, A. E., Frenette, C. T., Rossaro, L., & Sellers, M. T. (2015). Building the Multidisciplinary Team for Management of Patients With Hepatocellular Carcinoma. Clinical Gastroenterology and Hepatology, 13(5), 827–835. doi:10.1016/j.cgh.2014.03.038
5. https://medical-dictionary.thefreedictionary.com/multidisciplinary
6. Rosell, L., Alexandersson, N., Hagberg, O. et al.Benefits, barriers and opinions on multidisciplinary team meetings: a survey in Swedish cancer care. BMC Health Serv Res 18, 249 (2018). https://doi.org/10.1186/s12913-018-2990-4
7. Nightingale, J. (2010). Nutrition support teams: how they work, are set up and maintained. Frontline Gastroenterology, 1(3), 171–177. doi:10.1136/fg.2009.000224
8. Iliffe, S. (2008). Myths and realities in multidisciplinary team-working. London Journal of Primary Care, 1(2), 100–102.doi:10.1080/17571472.2008.11493220
9. Haycock, A., Matharoo, M. K., & Thomas-Gibson, S. (2011). Effective teamworking in gastroenterology. Frontline Gastroenterology, 3(2), 86–89.doi:10.1136/flgastro-2011-100048 
10. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC1578408/?page=2
11. Nancarrow, S. A., Booth, A., Ariss, S., Smith, T., Enderby, P., & Roots, A. (2013). Ten principles of good interdisciplinary team work. Human Resources for Health, 11(1). doi:10.1186/1478-4491-11-19
12. Basnayake, C., Kamm, M. A., Salzberg, M., Khera, A., Liew, D., Burrell, K., … Thompson, A. J. (2019). Defining optimal care for functional gut disorders – Multi-disciplinary versus standard care: A randomized controlled trial protocol. Contemporary Clinical Trials, 105828.doi:10.1016/j.cct.2019.105828