Goździki. Jak je wykorzystać w kuchni i jak wspomagają zdrowie

Goździki to przyprawa znana już od czasów starożytności. Od wieków wykorzystuje się je w celach kulinarnych, zdrowotnych oraz konserwujących. Są również antyoksydantami i antyseptykami. Skutecznie zwalczają wirusy oraz działają przeciwnowotworowo. To wszystko za sprawą bioaktywnego związku goździków, jakim jest eugenol [1]. Jeśli chcesz dowiedzieć się więcej o samych goździkach, jak i ich leczniczych właściwościach, zapraszam Cię do przeczytania reszty artykułu.

Czy wiesz, że…

Jedną niezwykłą właściwością goździków jest ich wpływ na nieświeży oddech? Starożytna chińska służba dworska miała za zadanie przetrzymywać w buzi kilka goździków w celu zneutralizowania nieprzyjemnego zapachu z ust podczas rozmowy z cesarzem. Dzięki temu utrzymywali oni świeżość oddechu, a cesarz mógł bez problemu rozmawiać z poddanymi [2].

Uprawa goździków na świecie

Indonezja zajmuje pierwsze miejsce w produkcji goździków na świecie. Pochodzi z niej ponad 70% zbiorów tej rośliny, uprawianej na ziemi liczącej około 500 000 ha. Żniwa obejmują zwykle 100 000 ton goździków rocznie. W 2018 roku ich produkcja w Indonezji osiągnęła liczbę około 124 000 ton [3].

Drugim co do wielkości wytwórcą, ale także eksporterem goździków, jest Madagaskar. Tam zbiory wynoszą ponad 10 000 ton rocznie. Kolejno, co do wielkości produkcji, można wymienić Zanzibar, Indie oraz Sri Lankę [4].

Biorąc pod uwagę import oraz eksport goździków z 2018 roku, głównym importerem były kolejno: Indie, Indonezja, Singapur oraz Malezja [5].

Goździkowiec korzenny

Goździkowiec korzenny (Syzygium aromaticum) zwany jest inaczej czapetką pachnącą. Jest to wiecznie zielone drzewo rosnące w lasach tropikalnych lub subtropikalnych. Pochodzi z Wysp Moluckich, zwanych także Wyspami Goździkowymi. Znajdują się one w Indonezji.

Sama uprawa obejmuje takie państwa jak wcześniej niewymieniona Gwinea, Brazylia czy Tanzania [6], [7]. Do wzrostu drzewo to potrzebuje optymalnych dla siebie warunków. Są nimi pH – 5,5-6,7; opady na poziomie 500-3500 mm rocznie; temperatura – 22-32 C oraz wilgotność na poziomie 60-80%.

W odpowiednich warunkach uprawy drzewo jest w stanie osiągnąć od 8 do 20 m wysokości. Pąki kwiatów drzewa goździkowego mają kolor jasnoczerwony i znajdują się na czubku gałęzi. Liście drzewa są natomiast czerwone w trakcie dojrzewania. Po jego osiągnięciu nabierają koloru ciemnozielonego. Owoce goździkowca są czerwone i pojawiają się po około 15-20 latach od zasiania. Drzewo zakwita dwa razy w ciągu roku, w każdym kraju sezon ten jest nieco inny. Może on trwać od września do października lub od grudnia do lutego [6], [8], [9], [10], [11], [12].

Zbiory goździków

Żniwa pąków kwiatowych goździków następują po 6-12 latach od ich uprawy. Należy zbierać pąki czerwone oraz nierozwinięte. Dokonuje się tego ręcznie lub z pomocą specjalnych środków chemicznych. Po zbiorach suszy się je przez 4-5 dni na słońcu lub w przeznaczonych do tego suszarniach [6], [11].

Skąd pochodzi słowo „goździk”

Nazwa przyprawy w języku angielskim (cloves) wywodzi się z łaciny, a dokładnie ze słowa „clavus” oznaczającego „paznokieć”. Sama nazwa goździków, tłumaczona z języka łacińskiego („cariophyllum”), oznacza „płatek orzecha” [13], [14].

Substancje czynne goździkowca korzennego

Goździkowiec korzenny składa się z następujących substancji biologicznych:

• olejek eteryczny
• flawonoidy
• garbniki (kwas galusowy)
• śluz
• kwas oleanowy [6].

Wartości odżywcze

Składnik odżywczy	Zawartość w 100g produktu
Energia	274 kcal
Węglowodany	65,53 g
Cukry	2,38 g
Białko	5,97 g
Tłuszcze ogółem	13 g
Wapń, Ca	632 mg
Żelazo, Fe	11,83 mg
Magnez, Mg	259 mg
Sód, Na	277 mg
Witamina C	0,2 mg

Właściwości prozdrowotne goździków

Wsparcie na problemy trawienne

Goździki to cenne źródło składników odżywczych wpływających zbawiennie na procesy trawienia zachodzące w przewodzie pokarmowym. Pomagają one skutecznie usunąć większość dolegliwości żołądkowych, takich jak mdłości, gazy czy zgaga. Wspomagają także procesy trawienne oraz okazują się łagodzić dyspepsję, biegunkę, podrażnienia żołądka oraz nudności. To wszystko dzięki ich właściwościom przeciwbakteryjnym oraz antyseptycznym.

Aby pozbyć się problemów żołądkowych, możesz:

• przegryźć w ustach dwa goździki, które uwolnią cenne składniki i zapobiegną pieczeniu w okolicach przełyku,
• sporządzić herbatę goździkową i pić ją rano i wieczorem,
• dodać goździki do potrawy składającej się, np. z ryżu [15], [16], [17].

Sposób na ból zębów i głowy

Olejek goździkowy wykorzystywany jest przez dentystów do znieczulenia doustnego oraz jako środek dezynfekcyjny przy leczeniu kanałowym zębów. Prócz tego wykorzystywany jest w pastach, płynach do płukania ust i balsamach. To wszystko za sprawą działania przeciwbakteryjnego. Należy jednak pamiętać, iż produkty te dają chwilowe ukojenie. Tak więc warto udać się do specjalisty, jeśli ból zęba będzie nam długo doskwierał [18].

W przypadku bólu zębów należy nanieść na gazik/chusteczkę symboliczną ilość olejku i przyłożyć do danego zęba. Czynność najlepiej powtórzyć parę razy w ciągu dnia. Można również rozcieńczyć olejek z niewielką ilością wody tak, aby powstał płyn do płukania jamy ustnej [19].

Na ból głowy z kolei zbawienny może okazać się aromatyczny olejek goździkowy, który powinniśmy wdychać. Redukuje on pulsujący ból za sprawą swoich orzeźwiających oraz łagodzących właściwości. W tym celu rozkrusz (np. używając moździerza) kilka goździków, a następnie wdychaj ich woń podczas bólów głowy [20], [21].

Lepsza odporność

Większość chorób powstaje w naszym organizmie za sprawą stresu oksydacyjnego oraz wolnych rodników. Aby je zwalczyć, potrzebne są przeciwutleniacze (zwane też antyoksydantami) powstrzymujące szkodliwe działanie tych cząsteczek. Goździki są cennym źródłem antyoksydantów, dlatego skutecznie wspomagają nasz układ immunologiczny, wykazując działanie antywirusowe i oczyszczające [22], [23].

Walka z trądzikiem

Według starożytnej medycyny indyjskiej (ajurweda) świat wyposażony jest w wiele naturalnych przypraw mających leczniczy wpływ na zdrowie. Wśród nich swoje miejsce znalazł goździk, który jak już wcześniej wspomniano, jest antyoksydantem i ma działanie przeciwbakteryjne.

Okazuje się, że wykorzystuje się go również do walki z trądzikiem, pryszczami, rumieńcem i bliznami występującymi na skórze, również twarzy. Goździki mogą jednak być problemem dla osób o skórze wrażliwej, podrażniając ją.

Olejku goździkowego możemy użyć do bezpośredniego wmasowania na trądzik lub na pojedyncze wypryski. Można również dodać go do kremu i dopiero wtedy nałożyć na skórę [24].

Przechowywanie goździków

Goździki powinny być magazynowane w hermetycznie zamkniętym, najlepiej szklanym opakowaniu. Ważne, aby do ich przechowywania wybrać nieoświetlone, chłodne i suche miejsce. Można też przetrzymać je w lodówce. Pozwoli to przedłużyć ich przydatność do spożycia [25], [26].

Cały czy mielony? Którą formę goździka wybrać?

Obie formy goździków są dobre i zachowują swoje właściwości. Jednak różnią się one trwałością oraz smakiem. Zmielony goździk pozostaje świeży od 3 do około 6 miesięcy, podczas gdy cały goździk przez około rok. W przypadku smaku – mielone goździki przez krótszy okres utrzymują swój niepowtarzalny smak [25], [26].

Wykorzystanie w kuchni

Goździki mają szereg zastosowań w domowej kuchni. Wykorzystywane są przy marynowaniu mięs, aromatyzowaniu napojów, zwłaszcza gorących, takich jak herbata czy grzane piwo lub wino. Dodaje się je również do potraw przyrządzanych na słodko, np. do wypieków dyniowych czy też pierników [27].

Jaką inna przyprawą można zastąpić goździki?

Goździki możemy zastąpić w kuchni dobrze znanym cynamonem, zielem angielskim lub gałką muszkatułową [27].

Toksyczność goździków

FDA (Food and Drug Administration) wykazało brak zagrożenia ze strony goździków, ich olejku oraz eugenolu stosowanych jako suplement diety. WHO (Światowa Organizacja Zdrowia) uznała z kolei dzienną dopuszczalną dawkę goździków u ludzi za 2,5 mg goździków na kilogram masy ciała człowieka [28].

Podsumowanie

Nie ulega wątpliwości, że goździki powinny znaleźć się w kolekcji przypraw każdego Polaka. Zatem drodzy czytelnicy, jeśli na waszych półkach nie gości jeszcze ta wspaniała przyprawa, biegnijcie do sklepów i czym prędzej zacznijcie z nią eksperymentować.

Bibliografia

1. Cortés-Rojas, D. F., de Souza, C. R., & Oliveira, W. P. (2014). Clove (Syzygium aromaticum): a precious spice. Asian Pacific journal of tropical biomedicine, 4(2), 90–96. https://doi.org/10.1016/S2221-1691(14)60215-X.
2. https://www.straganzdrowia.pl/blog/ciekawostki/przyprawowe-ciekawostki?fbclid=IwAR3zPGbUjMWrTuBstfQXaY-CDsD1NZehPzcpDOzRg9t29gpLJst–Xtqnw4
3. http://documents1.worldbank.org/curated/en/166181507538499946/pdf/120318-REVISED-WP-WBGIndoCloveFarmingweb.pdf
4. https://www.worldatlas.com/articles/the-world-s-top-clove-producing-countries.html
5. https://www.mordorintelligence.com/industry-reports/global-clove-market
6. http://internetowyogrod.xaa.pl/_data/ogrodnictwo/rosliny/s/syzygiumaromaticum.php
7. http://bazhum.muzhp.pl/media/files/Analecta_studia_i_materialy_z_dziejow_nauki/Analecta_studia_i_materialy_z_dziejow_nauki-r2004-t13-n1_2_(25_26)/Analecta_studia_i_materialy_z_dziejow_nauki-r2004-t13-n1_2_(25_26)-s221-239/Analecta_studia_i_materialy_z_dziejow_nauki-r2004-t13-n1_2_(25_26)-s221-239.pdf
8. https://pfaf.org/user/Plant.aspx?LatinName=Syzygium+aromaticum
9. Mahulette, Hariyadi, Yahya, Wachjar, Alfian. (2019). Morphological Traits of Maluku Native Forest Clove (Syzygium aromaticum L. Merr & Perry). Journal of Tropical Crop Science, 6(02):105-111. DOI: 10.29244/jtcs.6.02.105-111
10. https://www.gardeningchannel.com/how-to-grow-clove-syzygium-aromaticum/
11. https://www.indiaagronet.com/horticulture/CONTENTS/clove.htm
12. https://www.kisansuvidha.com/cloves/?v=ad4f1670f142
13. Singletary. (2014). Clove Overview of Potential Health Benefits. Culinary Nutrition, 49(4):207-224. doi: 10.1097/NT.0000000000000036.
14. Nowak, Ogonowski, Jaworska, Grzesik. (2012). Olejek goździkowy – właściwości i zastosowanie. CHEMIK 2012, 66, 2, 145-152.
15. Milind, Deepa. (2011). Clove: A champion spice. International Journal of Research in Ayurveda and Pharmacy, 2 (1) 47-54.
16. https://www.lifealth.com/wellness/healthy-living/clove-for-digestion-how-to-use-cloves-for-digestion-and-stomach-related-problems-sd/84995/
17. https://food.ndtv.com/health/cloves-for-acidity-this-simple-remedy-will-keep-tummy-troubles-at-bay-1886328
18. Castelman. (2011). The New Healing Herbs: The Classic Guide to Nature’s Best Medicines Featuring the Top 100 Time-Tested Herbs. USA: Rodale Books.
19. https://www.healthline.com/health/dental-and-oral-health/home-remedies-for-toothache#clove
20. Hussain, Rahman, Mushtaq, Zerey-Belaskri. (2017). Clove: A review of a precious species with multiple uses. International Journal of Chemical and Biochemical Sciences, 11, 129-133.
21. https://food.ndtv.com/health/10-natural-home-remedies-for-headaches-that-actually-work-1215616
22. Tiwari, L. Singh, Sharma, P. Singh. (2018). Formulation Development of Fast Dissolving Tablet of Clove – The Best Nutraceutical Analgesic Tablet. Asian Food Science Journal, 1(3): 1-7. https://doi.org/10.9734/AFSJ/2018/39776
23. https://www.solsticemed.com/Articles.asp?ID=289
24. https://timesofindia.indiatimes.com/life-style/food-news/heres-how-clove-oil-is-beneficial-for-your-skin/articleshow/68181978.cms
25. http://www.whfoods.com/genpage.php?tname=foodspice&dbid=69
26. https://www.thespruceeats.com/what-are-cloves-995621
27. https://www.masterclass.com/articles/what-are-cloves-culinary-uses-of-cloves#what-are-the-culinary-uses-for-cloves
28. Batiha, G. E., Alkazmi, L. M., Wasef, L. G., Beshbishy, A. M., Nadwa, E. H., & Rashwan, E. K. (2020). Syzygium aromaticum L. (Myrtaceae): Traditional Uses, Bioactive Chemical Constituents, Pharmacological and Toxicological Activities. Biomolecules, 10(2), 202.