Gruszki. Owoce pełne wartości odżywczych i prozdrowotnych właściwości

Gruszka nazywana była przez Homera „boskim darem”. Nie bez powodu. Jej wspaniałe właściwości prozdrowotne są w dzisiejszych czasach często niedoceniane. Gruszka swoim kształtem przypomina kobiecą sylwetkę. Z tego też względu w średniowieczu uznawana była ona za owoc grzeszny. Jednak nie tylko wygląd i smak gruszki sprawiają, że należy do grupy owoców miłości – afrodyzjaków. Gruszka stanowi bogate źródło witamin i wartości odżywczych o wielu korzyściach zdrowotnych. Jakich? Więcej w poniższym artykule.

Spis treści:

1. Spożycie gruszek w Europie
2. Zbiory i odmiany
3. Właściwości prozdrowotne
4. Tabela wartości odżywczych
5. Gruszki i ich wpływ na zdrowie
   1. Wpływ na jelita
   2. Nadciśnienie
   3. Cukrzyca
   4. Nowotwory
   5. Tarczyca
   6. Układ moczowy
   7. Kobiety w ciąży
6. Jak kupować gruszki
7. Wykorzystanie w kuchni
8. Zastosowanie w kosmetyce
9. Ciekawostki 
10. Podsumowanie
11. FAQ

Spożycie gruszek w Polsce i Europie

W Europie, największe spożycie gruszek na osobę jest w krajach z ich największą produkcją. We Włoszech konsumpcja gruszek w latach dużych zbiorów osiąga poziom 10 kg rocznie na osobę. Bardzo duże spożycie gruszek jest również w Belgii, Niderlandach i Hiszpanii (do ok. 6 kg w latach z wysokimi zbiorami). Obecnie Polska, jak również Litwa, Łotwa i Słowacja należy do grupy państw, w których spożycie gruszek jest bardzo małe i nie przekracza 2 kg na osobę rocznie. [1] 

Zbiory i odmiany

Pierwsze dojrzałe gruszki pojawiają się późnym latem i jesienią. Zbiory następują, gdy pierwsze gruszki zaczną spadać z drzew. Owoce przeznaczone do przechowywania zbierane są nieco wcześniej – około 1 do 2 tygodni przed osiągnięciem pełnej dojrzałości. 

W Polsce jedną z najpopularniejszych odmian jest”Klapsa„. Dojrzewa w drugiej połowie sierpnia. Charakteryzuje się wyjątkowo słodkim smakiem i jest doskonała do deserów.”Isolda” to gruszka o słodko-kwaśnym miąższu. W sklepach i na straganach znajdziemy ją na przełomie lipca i sierpnia. Podłużna, matowa i u dołu rdzawobrązowa „Konferencja” jest bardzo znana i lubiana w Polsce. To rodzaj słodkiej gruszki deserowej. Te trzy odmiany charakteryzują się większą soczystością od pozostałych.

Jesienną odmianą o smaku słodko-winnym, jest „Lukasówka„. Jest ona dobra na przetwory. Słodko-winna „General Leclerc” o miodowym kolorze, również znakomicie nadaje się na przetwory. Ta ostatnia oraz „Komisówka” to zimowe odmiany gruszy osiągające dojrzałość w listopadzie.

„Bonkreta Williamsa” to jedna z najstarszych rodzajów gruszek. Nadaje się ona zarówno do deserów, jak i na przetwory.

Właściwości prozdrowotne

Podobnie jak jabłka, gruszki są szczególnie bogate we fruktozę i sorbitol w porównaniu z innymi owocami. [2] Choć charakteryzują się słodkim smakiem, 100 g owoców dostarcza zaledwie 63 kcal.

Istotna w gruszkach jest obecność potasu — w jednej średniej gruszce jest go ponad 212 mg. Według  Instytutu Żywności i Żywienia pokrywa to 6% dziennego zapotrzebowania na ten pierwiastek. Wspomaga on pracę serca, wpływa na obniżenie ciśnienia krwi i prawdopodobnie chroni również przed udarem mózgu. [3]

Gruszki stanowią także doskonałe źródło przeciwutleniaczy i fenoli. Antyoksydanty, takie jak witamina A czy C obecne w gruszkach, hamują procesy starzenia, niszczą wolne rodniki, zmniejszając ryzyko rozwoju nowotworów. [4] W 100 g owocu znajduje się około 4 mg witaminy C. Jest ona bardziej skoncentrowana w skórze owocu. Gruszka bogata jest również w takie witaminy jak: B1, B2, B6 i PP. Owoce te zawierają kwasy owocowe – jabłkowy i cytrynowy, które powodują stymulowanie procesów trawiennych. Z tego względu, gruszki szczególnie polecane są osobom starszym, by pobudzić apetyt.

Wysoka zawartość błonnika pokarmowego i jego wpływ na zdrowie jelit wyróżniają gruszki od innych owoców. Średniej wielkości gruszka to ok. 5 g błonnika rozpuszczalnego i nierozpuszczalnego, czyli nieulegającego procesom trawiennym ani rozpuszczeniu w przewodzie pokarmowym. Według IŻŻ taka ilość stanowi ok. 1/5 zalecanego dziennego spożycia. [5] Gruszki wspierają także leczenie niektórych schorzeń tarczycy, ponieważ jako nieliczne owoce zawierają w sobie jod. Obecność kwasu foliowego w gruszkach sprawia, że są one polecane również kobietom w ciąży. 

Wartości odżywcze

Składnik odżywczy	Zawartość w 100 g owocu
Energia	63 kcal
Woda	84,1 g
Białko	0,38 g
Tłuszcz	0,16 g
Węglowodany	15,1 g
Błonnik pokarmowy	3,1 g
Wapń	8 mg
Żelazo	0,17 mg
Magnez	5.7 mg
Fosfor	10 mg
Potas	87 mg
Sód	7 mg
Cynk	0,07 mg
Miedź	0,07 mg
Mangan	0,032 mg
Selen	0,2 µg
Witamina C	4,4 mg
Witamina A	1 µg
Beta-karoten	8 µg
Tiamina	0,012 mg
Ryboflawina	0,026 mg
Niacyna	0,164
Witamina B6	0,026 mg
Foliany	6 µg

Źródło: FoodData Central Search Results

Gruszki i ich wpływ na zdrowie

Wpływ na jelita

Miękkie i dojrzałe gruszki korzystnie wpływają na pracę jelit. Występujące w gruszkach komórki kamienne (sklereidy) zapobiegają zaparciom. Są to komórki tkanki wzmacniającej. Gruszki zawierają fruktozę oraz błonnik, które ułatwiają wypróżnianie się.

Owoce gruszy zawierają 6.5% fruktozy i 1.3% sacharozy. Wolna fruktoza jest słabo wchłaniana i działa podobnie do błonnika pokarmowego. Nie zostaje wchłonięta w jelicie cienkim, lecz przechodzi dalej do jelita grubego. Tam ulega fermentacji. Powoduje to wytwarzanie krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych, co związane jest ze wchłanianiem niewielkich ilości energii w okrężnicy. [6]

Niektóre odmiany gruszek zalecane są w leczeniu biegunek, ponieważ zawierają dużą ilość garbników. Charakteryzują się cierpkim smakiem i małą zawartością wody. Z kolei sfermentowane soki gruszkowe mają korzystne działanie przeciw tworzeniu się wrzodów żołądka, powodowanych przez bakterię Helicobacter pylori. [7] Nie należy jednak przesadzać z ilością spożywanych gruszek. Ich nadmiar w diecie może powodować biegunkę.

Nadciśnienie

Potas obecny w gruszkach korzystnie wpływa na problemy z nadciśnieniem tętniczym. Pierwiastek ten podawany osobom z hipertensją skutkuje obniżeniem ciśnienia tętniczego. Wiele badań wykazało, że prawidłowe stężenie potasu wywiera ochronny wpływ na układ sercowo-naczyniowy. [8]

Cukrzyca

Gruszki, zwłaszcza te twarde i niedojrzałe, posiadają niski indeks i ładunek glikemiczny. Owoc ten zaleca się często spożywać. Powinien się znaleźć w diecie u osób z cukrzycą oraz osób dbających o utrzymanie szczupłej sylwetki.

Nowotwory

Bogactwo gruszek w przeciwutleniacze, zwłaszcza związki fenolowe i flawonoidy, może zapobiegać wielu chorobom. Może także zmniejszać ryzyko niektórych rodzajów raka. W gruszkach i jabłkach obecna jest floretyna. Badania wykazały, że hamuje ona wzrost komórek nowotworowych. Ponadto, indukuje apoptozę komórek czerniaka B16 i ludzkiej białaczki HL60. [9]

Tarczyca

Gruszka jest jednym z niewielu owoców, które zawierają jod. Wpływa on korzystnie na funkcjonowanie tarczycy i zapobiega jej schorzeniom. Jod to niezbędny pierwiastek odpowiadający za wytwarzanie hormonów tarczycy: tyroksyny i trijodotyroniny. Te hormony warunkują prawidłowy rozwój oraz funkcjonowanie mózgu, a także układu nerwowego i kostnego.

Układ moczowy

Gruszka jako składnik zdrowej diety może przeciwdziałać zapaleniu dróg moczowych, ponieważ posiada właściwości przeciwzapalne. Odpowiada za to obecna w niej arbutyna, która wykazuje działanie bakteriobójcze. [10] Te owoce polecane są również przy kamicy nerkowej i przy stanach zapalnych gruczołu krokowego.

Kobiety w ciąży

Owoce gruszy są bogate w kwas foliowy. Szczególnie zalecany jest on kobietom w ciąży ze względu na swoje właściwości. Przyczynia się do prawidłowego dojrzewania czerwonych krwinek (erytrocytów). Brak odpowiedniej ilości kwasu foliowego może powodować rozwój anemii.

Jak kupować gruszki?

Wybierając owoce gruszy, najlepiej kupować te bardziej twarde. Im dojrzalszy owoc, tym więcej w nim węglowodanów, maleje zaś ilość kwasów owocowych i pektyn.

Powinno się również unikać gruszek z brązowymi plamami. Wywołane są przez mikotoksyny o działaniu rakotwórczym.

Gruszki w kuchni

Gruszki w kuchni można wykorzystać na wiele różnych sposobów. Gruszka jest świetnym dodatkiem do dań zarówno słodkich, jak i słonych. Idealnie wkomponowuje się do deserów, w parze z czekoladą. Można z nich przyrządzić najsłynniejszy deser z gruszek — tzw. Piękną Helenę (fr. Poire belle Hélène). Jest to klasyczny francuski przysmak — gruszki oblane czekoladą deserową i posypane podprażonymi migdałami. Owoc gruszy równie dobrze smakuje pod kruszonką albo pieczony z orzechami. Tworzy także wspaniałe połączenie z potrawami mięsnymi, którym dodaje słodkiego akcentu i aromatu. Ponadto, gruszki mogą być nadzieniem np. pieczonej kaczki lub dodatkiem do sałatek.

Owoce gruszy równie świetnie nadają się na przetwory — dżemy, konfitury i pikle. Najlepiej się tu sprawdzą odmiany: słodko-winna w smaku „Lukasówka” czy zimowa „Komisówka”. Do suszenia zaś najlepsza będzie gruszka „Bonkreta Williamsa”.

Stosowanie gruszek w kosmetyce

Wyciąg z gruszek używany jest do produkcji kosmetyków. Ma działanie wygładzające, co wykorzystywane jest do produkcji szamponów do włosów. Glukoza łatwo wiąże się z keratyną włosa, dając efekt gładkich i błyszczących włosów.

Ekstrakt stosowany jest również do leczenia problemów skórnych: dermatoz, egzem i trądziku. Zawarte w nim kwasy i witaminy przywracają cerze blask i koloryt, usuwając martwe komórki. Z gruszek przygotowuje się także napary i stosuje je jako okłady przyspieszające gojenie się ran.

Ciekawostki o gruszkach

• Owoc gruszy składa się w 85% z wody. Resztę stanowią węglowodany (15%) i niewielka ilość białka i tłuszczów. [11]
• W miąższu owocu gruszy znajdują się komórki kamienne (sklereidy). Są one nasycone solami mineralnymi i są najtwardszą tkanką roślinną.
• Zjedzenie jednej gruszki dostarcza organizmowi około 15% dziennego zapotrzebowania na błonnik. [12]
• Grusze uprawiano już w starożytnej Grecji. 
• Ekstrakt z gruszek stosowany jest do szamponów. Wygładza włosy i zapobiega rozdwajaniu końcówek.
• Napar ze świeżych skórek gruszy wykorzystywany jest jako okłady na trudno gojące się rany i owrzodzenia.
• Wyciąg z gruszek przywraca skórze blask i spowalnia proces starzenia.
• Największa wyhodowana gruszka ważyła blisko 3 kilogramy. [13]
• Z drewna gruszy tworzone są zarówno elementy instrumentów dętych, jak i fortepiany. Jest także często używane w rzeźbiarstwie i meblarstwie.

Podsumowanie

Gruszki posiadają wiele cennych wartości odżywczych. Jak najbardziej, powinny się znaleźć w naszej diecie. Te owoce, często niedoceniane, są doskonałym źródłem błonnika, witamin i składników mineralnych. Posiadają wiele korzystnych i przeróżnych właściwości prozdrowotnych.

Najczęstsze pytania

Bibliografia:

1. Zmarlicki K., Brzozowski P. 2019 Perspektywy, szanse i zagrożenia dla produkcji gruszek i śliwek
2. Slavin JL, Lloyd B. Health benefits of fruits and vegetables. Adv Nutr. 2012; 3: 506– 516. 
3. Ding, E. L., & Mozaffarian, D. (2006, March). Optimal dietary habits for the prevention of stroke. In Seminars in neurology (Vol. 26, No. 01, pp. 011-023). Copyright© 2006 by Thieme Medical Publishers, Inc., 333 Seventh Avenue, New York, NY 10001, USA..
4. La Vecchia, C., Altieri, A., & Tavani, A. (2001). Vegetables, fruit, antioxidants and cancer: a review of Italian studies. European Journal of Nutrition, 40(6), 261-267.
5. Jarosz, M., Rychlik, E., Stoś, K., & Charzewska, J. (2020). Normy żywienia dla populacji Polski i ich zastosowanie (pp. 68-437). Warszawa, Poland: Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego-Państwowy Zakład Higieny.
6. Joanne L. Slavin, Beate Lloyd, Health Benefits of Fruits and Vegetables, Advances in Nutrition, Volume 3, Issue 4, July 2012, Pages 506–516.
7. Sarkar, D., Ankolekar, C., Pinto, M., & Shetty, K. (2015). Dietary functional benefits of Bartlett and Starkrimson pears for potential management of hyperglycemia, hypertension and ulcer bacteria Helicobacter pylori while supporting beneficial probiotic bacterial response. Food research international, 69, 80-90.
8. Krasińska, B., Uruski, P., Miazga, A., Dudlik, P., Krasiński, Z., Zdaniewicz, M., & Tykarski, A. (2013). Potas a nadciśnienie tętnicze—patofizjologia, implikacje terapeutyczne. Arterial Hypertension, 17(5), 393-404.
9. Park, S. Y., Kim, E. J., Shin, H. K., Kwon, D. Y., Kim, M. S., Surh, Y. J., & Park, J. H. Y. (2007). Induction of apoptosis in HT-29 colon cancer cells by phloretin. Journal of medicinal food, 10(4), 581-586.
10. Wang, S., Fu, C., Bilal, M., Hu, H., Wang, W., & Zhang, X. (2018). Enhanced biosynthesis of arbutin by engineering shikimate pathway in Pseudomonas chlororaphis P3. Microbial cell factories, 17(1), 174. https://doi.org/10.1186/s12934-018-1022-8
11. Wydro M. Medycyna przeciwstarzeniowa. Woda-eliksir zdrowia i życia i… do zjedzenia!.
12. Jarosz, M., Rychlik, E., Stoś, K., & Charzewska, J. (2020). Normy żywienia dla populacji Polski i ich zastosowanie (pp. 68-437). Warszawa, Poland: Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego-Państwowy Zakład Higieny.
13. Strona WWW Guiness World Records, https://www.guinnessworldrecords.com/world-records/heaviest-pear 
14. O’Neil, C. E., Nicklas, T. A., & Fulgoni III, V. L. (2015). Fresh pear consumption is associated with better nutrient intake, diet quality, and weight parameters in adults: National Health and Nutrition Examination Survey 2001-2010. Journal of Nutrition, 5, 377.