Grypa żołądkowa czy zatrucie — jak rozpoznać?

Jesień to okres częstych infekcji, a niektóre z nich bezpośrednio związane są z naszym układem pokarmowym. Symptomy, takie jak biegunka i wymioty, mogą być wynikiem różnych chorób. Czy wiesz, jak odróżnić zatrucie pokarmowe od grypy żołądkowej? Objawiają się bardzo podobnie, ale wywołane są różnymi patogenami. Jednak w przypadku obu infekcji kluczowe jest nawadnianie organizmu, a także uzupełnianie elektrolitów.

Grypa żołądkowa – co to takiego?

Grypa żołądkowa, inaczej nazywana grypą jelitową, wirusowym zapaleniem żołądka lub jelitówką jest chorobą układu pokarmowego spowodowaną przez różne typy wirusów. Najczęściej są to norowirusy i rotawirusy. W terminologii medycznej choroba ta jest określana jako nieżyt żołądkowo-jelitowy lub wirusowe zakażenie układu pokarmowego. Choroba ta łatwo się rozprzestrzenia, zwłaszcza w miejscach, gdzie jest dużo ludzi, takich jak szkoły czy przedszkola. [1].

Przyczyny grypy jelitowej

Grypa żołądkowa jest spowodowana przez wirusy, które dostają się do organizmu poprzez kontakt z chorymi osobami lub zanieczyszczonymi przedmiotami. Oto główne sposoby, w jakie choroba ta może się rozprzestrzeniać:

• Kontakt z chorymi osobami: choroba jest bardzo zaraźliwa i może się przenosić przez bezpośredni kontakt z osobą zarażoną lub poprzez współdzielenie rzeczy osobistych, takich jak sztućce czy ręczniki.
• Spożycie zakażonej żywności lub wody: wirusy grypy żołądkowej mogą znajdować się w jedzeniu, lub napojach. Kontakt z zanieczyszczoną wodą, np. na basenie również może prowadzić do infekcji.
• Niewłaściwa higiena: Brak dokładnego mycia rąk może prowadzić do przeniesienia wirusów z dłoni do ust [2].

Nawet niewielka ilość wirusów może wywołać infekcję, a dodatkowo te drobnoustroje są odporne na skrajne temperatury, zarówno wysokie, jak i niskie. Wirusy rozmnażają się w przewodzie pokarmowym i wywołują stan zapalny błony śluzowej.

Objawy jelitówki

Objawy grypy żołądkowej mogą być bardzo uciążliwe i obejmują:

• biegunkę
• nudności
• wymioty
• bóle brzucha
• bóle głowy i stawów
• gorączkę
• ogólne osłabienie i złe samopoczucie [3]

Jelitówka zwykle zaczyna się od objawów grypopodobnych. Infekcja może trwać od kilku do 10 dni, w zależności od nasilenia zakażenia. Chorzy często tracą apetyt, a przez częste wypróżnianie oraz wymioty, bardzo łatwo dochodzi do odwodnienia.

Leczenie grypy żołądkowej

Leczenie grypy żołądkowej skupia się przede wszystkim na łagodzeniu objawów i zapobieganiu odwodnieniu. Oto kilka kroków, które mogą pomóc:

• Nawodnienie: regularne picie wody lub elektrolitów jest kluczowe dla zapobiegania odwodnieniu. Można również skorzystać ze specjalnych płynów nawadniających dostępnych bez recepty w aptekach.
• Farmakoterapia: jeśli objawy są nasilone, lekarz może przepisać leki przeciwwymiotne lub przeciwbiegunkowe.
• Dietoterapia: zaleca się spożywanie lekkostrawnych produktów i unikanie tłustych potraw, ostrych przypraw, alkoholu oraz cukru. Po konsultacji z lekarzem można również dodać do diety odpowiednie probiotyki.
• Odpoczynek: jest niezwykle ważny dla wspomagania procesów regeneracji organizmu, podobnie jak zdrowy sen.

Odwodnienie i inne niepokojące objawy. Kiedy skonsultować się z lekarzem?

Objawy takie jak rzadkie oddawanie moczu, spierzchnięte usta, sucha skóra i spojówki, a także wzmożone pragnienie, mogą sugerować odwodnienie organizmu. U dzieci może wystąpić płacz bez łez. Jeśli objawy nie ustępują przez kilka dni, a do tego pojawiają się nowe dolegliwości, takie jak krew w stolcu lub brak poprawy samopoczucia mimo stosowania doustnych płynów nawadniających, konieczna jest konsultacja z lekarzem. Odwodnienie i zaburzenia równowagi elektrolitowej mogą stanowić poważne zagrożenie dla zdrowia dzieci, kobiet w ciąży i osób starszych.

Czy można uniknąć zachorowania na jelitówkę?

Zapobieganie grypie żołądkowej jest trudne, ale istnieją pewne kroki, które mogą pomóc zminimalizować ryzyko zakażenia:

1. Starannie myj ręce mydłem i wodą przez co najmniej 20 sekund. Prawidłowa higiena rąk znacząco zmniejsza ryzyko wielu infekcji.
2. Unikaj bliskiego kontaktu z chorymi osobami, jeśli tylko to możliwe.
3. Odpoczywaj i dbaj o odporność: wzmocnienie swojego systemu odpornościowego może pomóc w zapobieganiu infekcjom lub załagodzić ich przebieg.
4. Szczepienia przeciwko rotawirusom: w Polsce od 2021 r. niemowlęta są objęte bezpłatnym szczepieniem.

Zatrucia pokarmowe

Zatrucie pokarmowe jest zazwyczaj spowodowane przez bakterie, ich toksyny lub pasożyty, które dostają się do organizmu przez spożywane jedzenie. W Polsce najczęstszymi sprawcami zatruć są bakterie z rodzaju Salmonella i Campylobacter [4]. Inne bakterie, które mogą powodować zatrucia, to między innymi szczepy Escherichia coli, Shigella, Listeria, gronkowiec złocisty i laseczki Clostridium. Te ostatnie wytwarzają botulinę, która jest niebezpieczna dla ludzi. Jaja, mięso, nieprzegotowana woda, niepasteryzowane mleko oraz nabiał są głównymi źródłami zakażenia. Objawy zatrucia pokarmowego pojawiają się krótko po spożyciu pożywienia lub wody zanieczyszczonej mikrobiologicznie. Łagodne przypadki zatrucia pokarmowego, podobnie jak grypa żołądkowa, zazwyczaj ustępują same po kilku dniach. Najczęstsze objawy to biegunka, wymioty, bóle brzucha i gorączka.

Czy możemy ustrzec się przed zatruciem pokarmowym?

Sposób przygotowania potraw, ich przechowywanie i transport mająolbrzymi wpływ na bezpieczeństwo żywności. Oto kilka porad, jak zapobiegać zatruciom pokarmowym:

1. Unikaj jedzenia surowej żywności (np. jaj i owoców morza) szczególnie z niesprawdzonych źródeł.
2. Pamiętaj o regularnym myciu rąk. Owoce i warzywa umyj pod bieżącą wodą przed ich spożyciem. Dbaj o czystość blatów, przyborów i akcesoriów kuchennych.
3. Nie przechowuj mięsa, nabiału czy mrożonek, poza lodówką lub zamrażarką. Nie zamrażaj ponownie produktów, które były już rozmrożone.
4. Upewnij się, że żywność jest dobrze ugotowana, zwłaszcza mięso i jajka.
5. Nie mieszaj surowego mięsa z innymi produktami spożywczymi podczas ich przechowywania.
6. Sprawdzaj daty przydatności do spożycia i nie jedz żywności po terminie. Zawartość konserw z wydętym wieczkiem nie nadaje się do spożycia.
7. Nie jedz w miejscach, gdzie higiena i podstawowe wymogi sanitarne nie są zachowane.
8. Pij tylko wodę z pewnego źródła. Podróżując po krajach rozwijających się, pij wodę butelkowaną, a do celów higienicznych używaj tylko przegotowanej wody [5].

Leczenie

W większości przypadków zatrucia pokarmowe ustępują samoistnie po kilku dniach i nie wymagają specjalistycznej interwencji. W zależności od rodzaju zakażenia, wieku i stanu zdrowia pacjenta, lekarz może zalecić antybiotyk. Jak w przypadku grypy żołądkowej, trzeba zadbać o odpowiednie nawodnienie i stosować lekkostrawną dietę.

Różnice pomiędzy zakażeniem wirusowymi a bakteryjnymi

Zatrucia pokarmowe są częstsze latem, a zachorowania na grypę żołądkową występują głównie w okresie jesienno-zimowym. Podczas gdy jelitówka często wiąże się z wysoką gorączką, nawet do 40°C, zatrucie pokarmowe zazwyczaj nie podnosi temperatury tak bardzo i nie jest powszechnym objawem. Niektóre bakterie mogą wywołać nieprzyjemne dolegliwości bardzo szybko, nawet po 30 min od posiłku [6]. Co więcej, w przypadku zatruć pokarmowych mogą wystąpić nietypowe objawy, np. ze strony układu nerwowego (zaburzenia świadomości, ślinotok), problemy z widzeniem, przyspieszone bicie serca [7]. Grypą jelitową można się łatwo zarazić, czego nie możemy powiedzieć o zatruciach pokarmowych.

Dieta

Najważniejszym elementem jest odpowiednie nawodnienie organizmu. Jeśli objawy są krótkotrwałe i niezbyt dokuczliwe, wysokozmineralizowana woda może być wystarczająca. Gdy wystąpiła znaczna utrata płynów, warto sięgnąć po doustne płyny nawadniające, aby przywrócić równowagę gospodarce wodno-elektrolitowej. Doustne płyny nawadniające (ORS) to łatwo dostępne w aptece mieszanki elektrolitów z dodatkiem glukozy. Odpowiednie odżywianie nie tylko pozwala uniknąć niedoborów pokarmowych, ale także może przyczynić się do skrócenia okresu rekonwalescencji w przypadku choroby. Ponadto prawidłowa dieta przyspiesza regenerację błony śluzowej jelit. Stanowczo odradza się stosowanie głodówki, picia alkoholu i słodzonych napojów, spożywania ciężkostrawnych pokarmów, słodyczy i wysokoprzetworzonej żywności. Wybieraj łagodne i lekkostrawne jedzenie, takie jak: rozgotowane kasze (np. jęczmienna, manna, kuskus), congee, puree ziemniaczane, płatki owsiane, jasne pieczywo i makarony pszenne [8]. Surowe warzywa i owoce, a także produkty pełnoziarniste są bogate w błonnik, który może nasilić biegunkę.

Osobom zmagającym się z biegunką wirusową można podawać preparaty probiotyczne zawierające m.in. bakterie Lactobacillus GG i drożdże Saccharomyces boulardii [9].

Podsumowanie

Grypa żołądkowa i zatrucia to powszechne infekcje układu pokarmowego, które mogą być bardzo uciążliwe. Przestrzeganie podstawowych zasad higieny oraz dbanie o zdrowy styl życia mogą pomóc w minimalizacji ryzyka zachorowania. Najczęstszą przyczyną ostrej biegunki u dzieci poniżej 5 r.ż. jest zakażenie rotawirusowe. Niemowlęta chorujące na grypę żołądkową mogą bardzo szybko się odwodnić, co stanowi bezpośrednie zagrożenie życia. Warto zaszczepić maluch

Bibliografia:

1. Stuempfig, N. D., & Seroy, J. (2023). Viral Gastroenteritis. StatPearls Publishing
2. DiLonardo, M. J. (b.d.). Gastroenteritis (Stomach ’Flu’). Pobrano 2 październik 2023, z https://www.webmd.com/digestive-disorders/gastroenteritis
3. Viral Gastroenteritis (“Stomach Flu”)—NIDDK. (2022, październik 14). National Institute of Diabetes and Digestive and Kidney Diseases. https://www.niddk.nih.gov/health-information/digestive-diseases/viral-gastroenteritis
4. Nowakowska, A., Demkow, U., & Podsiadły, E. (2021). Zakażenia przewodu pokarmowego w XXI wieku w Polsce i na świecie. Postępy Higieny i Medycyny Doświadczalnej, 75(1), 48–57. https://doi.org/10.5604/01.3001.0014.6955.
5. Wielkopolski Oddział Wojewódzki NFZ w Poznaniu: Środa z Profilaktyką – 21 lipca 2021 r. – Profilaktyka zatruć pokarmowych. (b.d.). Pobrano 3 październik 2023, z https://nfz-poznan.pl/page.php/1/0/show/16478/
6. (2023, sierpień 9). Food Poisoning Symptoms. Centers for Disease Control and Prevention. https://www.cdc.gov/foodsafety/symptoms.html
7. Medycyna praktyczna dla pacjentów. Zatrucie pokarmowe. (b.d.). Pobrano 3 październik 2023, z http://www.mp.pl/social/article/157482
8. Sajór. (2017, maj 28). Biegunka – zalecenia i przeciwwskazania dietetyczne. Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej. https://ncez.pzh.gov.pl/choroba-a-dieta/biegunka-zalecenia-i-przeciwwskazania-dietetyczne/
9. Biegunka wirusowa. (b.d.). Pobrano 3 październik 2023, z p://www.mp.pl/social/article/157364