Hipotrofia płodu (IUGR) – gdy dziecko rośnie zbyt wolno. Czy dieta ma znaczenie?

Hipotrofia płodu (IUGR) jest stosunkowo rzadkim schorzeniem. Według danych szacunkowych dotyczy około 7% ciąż. Badania wskazują, że wczesna diagnostyka choroby, jest kluczowa dla jej przebiegu |2|. Pozwala na wdrożenie specjalnego trybu prowadzenia ciąży. Na co więc należy zwrócić szczególną uwagę w przypadku hipotrofii? Czy dieta w trakcie ciąży ma w tym przypadku jakieś znaczenie?

Spis treści:

1. Czym jest hipotrofia płodu?
2. Przyczyny
3. Rola diety w ciąży a hipotrofia
4. Ogólne zalecenia żywieniowe
5. Podsumowanie
6. Bibliografia

Hipotrofia płodu – co oznacza i jakie ma skutki dla dziecka?

Hipotrofią nazywamy stan, w którym płód jest mniejszy i lżejszy, niż powinien być na danym etapie ciąży. Schorzenie to niesie ze sobą wiele konsekwencji zdrowotnych dla dziecka |4|. W przyszłości może być narażone na wystąpienie choroby wieńcowej czy nadciśnienia tętniczego. Ponadto istnieje ryzyko pojawienia się zaburzeń rozwoju umysłowego i ruchowego |1|. 

Przyczyny hipotrofii płodu

Kwestią budzącą wiele wątpliwości mogą być czynniki powodujące hipotrofię. Jej występowanie uzależnione jest od funkcjonowania łożyska |3|. To właśnie ono odpowiada za przekazywanie płodowi tlenu oraz składników odżywczych. Jeżeli nie pracuje prawidłowo, dziecko może być narażone na niedotlenienie |2|. 

Udowodniono, że na zbyt wolny rozwój płodu wpływ ma także rodzaj ciąży. Ciąże bliźniacze obciążone są dużo większym ryzykiem |2|.  Dzieje się tak, dlatego że łożysko musi dostarczyć tlen do dwóch płodów, a nie tylko jednego. Styl życia i stosowanie używek także odgrywa istotną rolę w tej kwestii. Wskazuje się, że spożywanie alkoholu czy palenie papierosów nawet na kilka lat przed ciążą może zwiększyć szansę pojawienia się hipotrofii |4|. 

Rola diety w ciąży a hipotrofia

Zadaniem diety w przypadku hipotrofii jest odpowiednie odżywienie dziecka. Jadłospis kobiety ciężarnej powinien opierać się na różnorodności posiłków. Umożliwi to dostarczenie witamin oraz składników odżywczych na zalecanym poziomie. Szczególną uwagę należy zwrócić na kaloryczność diety. Ilość dostarczanej energii nie powinna być zbyt niska. Wartość tą należy ustalić indywidualnie dla każdej kobiety, biorąc pod uwagę m.in. pomiary antropometryczne, etap ciąży czy stan zdrowia |5|.

Wskazuje się, że utrzymanie odpowiedniego poziomu cukru we krwi ma znaczenie w prewencji hipotrofii. Nieprawidłowa glikemia przyczynia się do powstania cukrzycy. Ta z kolei wykryta zbyt późno i długotrwale nieleczona, może skutkować powikłaniami naczyniowymi. Jednymi z nich może okazać się zahamowanie wewnątrzmacicznego wzrostu płodu |6|.

Kwas foliowy

Niezwykle ważny dla funkcjonowania płodu jest kwas foliowy. Znajdziemy go w takich produktach jak: szpinak, sałata, kapusta, buraki, rośliny strączkowe czy ziarna zbóż. Składnik ten odpowiada za powstawanie i wzrost komórek oraz warunkuje poprawne funkcjonowanie układu nerwowego dziecka |6|. Niedobór witaminy B9 w trakcie lub przed ciążą może skutkować niską masą urodzeniową* oraz nieprawidłowym funkcjonowaniem łożyska. Może dochodzić do jego odklejania |7|.

🔍 Obecna wiedza z badań na temat kwasu foliowego i jego niedoboru w czasie ciąży [8] wskazuje na pewne związki z niską masą urodzeniową noworodków. Podobnie jest z żelazem i cynkiem. Naukowcy wskazują, że dowody w tym zakresie są niewystarczające, by definitywnie powiązać oba zjawiska.

Żelazo

Składnikiem istotnym dla prawidłowego rozwoju płodu jest również żelazo. Wchodzi ono w skład hemoglobiny, która odpowiada za dostarczenie tlenu do komórek. Kobiety w ciąży powinny spożywać produkty będące jego bogatym źródłem: mięso, a szczególnie podroby, produkty zbożowe oraz orzechy i nasiona |7|. Długotrwałe braki żelaza w diecie przyczyniają się do niedokrwistości. Schorzenie to ma negatywne konsekwencje zarówno dla matki, jak i dla rozwijającego się płodu. U płodu obserwuje się hipotrofię wewnątrzmaciczną, a także występowanie wad rozwojowych |7|.

Ogólne zalecenia żywieniowe

Sposób żywienia w przypadku hipotrofii płodu powinien bazować na urozmaiconych posiłkach. Ważne jest utrzymanie poziomu cukru we krwi na odpowiednim poziomie. Dieta powinna dostarczać wszystkich niezbędnych składników odżywczych, mineralnych oraz witamin. 

W szczególności należy zwrócić uwagę na podaż kwasu foliowego, żelaza, magnezu i  witaminy C. Powinno się spożywać produkty nieprzetworzone, warzywa, owoce oraz przetwory mleczne |5|. Bezwzględnemu wykluczeniu podlega spożycie alkoholu oraz stosowanie używek. Należy nie przekraczać także zalecanych dawek spożycia kofeiny |6|. 

Podsumowanie

Wewnątrzmaciczne ograniczenie wzrostu płodu jest schorzeniem spowodowanym niewydolnością łożyska. Choć występuje dość rzadko, to niesie ze sobą wiele konsekwencji zdrowotnych dla narodzonego dziecka. Dieta nie ma bezpośredniego wpływu na przebieg czy zahamowanie hipotrofii. Jest jednak ważna pod względem odżywienia płodu. Zdrowe i zbilansowane posiłki spożywane przez matkę,  poprawią ukrwienie macicy. Tym samym, płód otrzyma więcej tlenu oraz składników odżywczych, niezbędnych do jego rozwoju. 

Bibliografia:

1. Bobiński R., Mikulska M. „The ins and outs of maternal-fetal fatty acid metabolism.Acta Biochimica Polonica 62.3 (2015).
2. Jabůrek, L., M. Procházka, and M. L’ubuský. „Fetal hypotrophy dopplerometry.” Ceska Gynekologie 76.5 (2011): 393-396.
3. Nardozza, Luciano Marcondes Machado, et al. „Fetal growth restriction: current knowledge.” Archives of gynecology and obstetrics 295.5 (2017): 1061-1077.
4. American College of Obstetricians and Gynecologists’ Committee on Practice Bulletins—Obstetrics and the Society forMaternal-FetalMedicin. ACOG Practice Bulletin No. 204: Fetal Growth Restriction. Obstet Gynecol. 2019 Feb;133(2):e97-e109. doi: 10.1097/AOG.
5. Musumeci, G., Castrogiovanni, P., Trovato, F. M., Parenti, R., Szychlinska, M. A., & Imbesi, R. (2015). Pregnancy, embryo-fetal development and nutrition: physiology around fetal programming. J Histol Histopathol, 2(1), 1-6.
6. Tebbani, F., Oulamara, H., & Agli, A. (2017). Maternal nutrition and birth weight: role of vitamins and trace elements. JFIV Reprod Med Genet, 5, 199.
7. Reveiz L., Gyte G.M., Cuervo L.G. Treatments for iron-deficiency anaemia in pregnancy. Cochrane Database of Systematic Reviews 2007; 2: Article ID CD003094. 
8. da Silva NP, de O Mercês R, Magalhães ES, Oliveira CA, de O Campos R, Santos MP, Dos Santos DB, da M Santana J. Association Between Iron, Folate, and Zinc Deficiencies During Pregnancy and Low Birth Weight: Systematic Review of Cohort Studies. Nutr Rev. 2024 Aug 28:nuae102. doi: 10.1093/nutrit/nuae102. Epub ahead of print. PMID: 39196766.

• Data pierwotnej publikacji: 13.08.2022
• Data ostatniej aktualizacji o wyniki badań: 8.09.2024