Jagoda kamczacka, czyli suchodrzew jadalny, jest krzewem występującym w stanie naturalnym na obszarach północnej Azji. Roślinę tę można także spotkać pod nazwą haskap.
Choć niewiele osób zdaje sobie z tego sprawę – Polska jest największym producentem tego owocu na świecie. Jest to także taki superfood, który jadamy dość rzadko. Sprawia to, że jest to wybór ciekawy i niebanalny. W artykule postaramy się przekonać Was, że warto po jagodę kamczacką sięgnąć – nie tylko od święta.
Spis treści:
- Właściwości jagody kamczackiej
- Skąd pochodzi nazwa haskap?
- Wpływ na zdrowie
- Odmiany jagody kamczackiej
- Potencjał jagody kamczackiej
- Substancje aktywne
- Wyniki badań naukowych nad jagodą kamczacką
- Suplementy diety
- Działanie przeciwzapalne
- Działanie neuroprotekcyjne
- Zdrowie układu pokarmowego i mikroflora
- Zastosowanie w dietetyce klinicznej
- Podsumowanie
10 powodów, by pokochać jagodę kamczacką
1. Łagodzi stany zapalne
Zapalenie jest główną przyczyną rozwoju chorób przewlekłych. Jagody kamczackie, jako bogate źródło polifenoli, zapobiegają oraz łagodzą już istniejące stany zapalne. Antocyjany będące silnymi przeciwutleniaczami przeciwdziałają zapaleniom dziąseł, wspomagają terapię reumatoidalnego zapalenia stawów, a także stanów zapalnych w obrębie tkanki płucnej.
Więcej na ten temat w dalszej części artykułu: LINK
2. Dobra dla oczu
Antocyjany zawarte w owocach haskapu nie tylko działają przeciwzapalnie ale także korzystnie wpływają na zdrowie oczu i poprawę ostrości widzenia, szczególnie o zmierzchu. Związki te poprawiają krążenie w naczyniach włosowatych siatkówki, poprawiając widzenie w nocy. Regularne ich spożywanie przeciwdziała zwyrodnieniu plamki żółtej i zapobiega retinopatii u pacjentów z cukrzycą.
3. Działanie przeciwnowotworowe
Na skutek działania wolnych rodników dochodzi do oksydacyjnego uszkodzenia struktur DNA. Proces ten zachodzi tysiące razy dziennie w obrębie każdej komórce ciała. Badacze sądzą, że jest to jeden z powodów starzenia się. Błędy i niewydolność naprawy materiału genetycznego jest przyczyną degeneracji komórek i ich wejścia na ścieżkę nowotworową.
Przeciwutleniacze obecne w jagodach kamczackich mogą ograniczać uszkodzenia komórkowe wywołane na skutek oddziaływania reaktywnych form tlenu a tym samym zapobiegać procesom nowotworowym.
4. Korzystne dla układu sercowo-naczyniowego
Zawarte w jagodzie kamczackiej związki aktywne przeciwdziałają degeneracji tkanki łącznej, jednocześnie wspomagając naprawę uszkodzeń białek strukturalnych ścian naczyń krwionośnych. Udowodniono, ze jagody kamczackie korzystnie wpływają na obniżenie frakcji LDL cholesterolu a kwas chlorogenowy i fitozwiązki wspomagają kontrolę ciśnienia tętniczego krwi.
5. Wysoka wartość odżywcza
Jagody kamczackie są owocami niskoenergetycznymi, o wysokiej gęstości odżywczej. Oznacza to, że w stosunkowo niewielkiej objętości owoców zawartych jest wiele witamin i składników mineralnych, a także błonnika pokarmowego o korzystnym działaniu prozdrowotnym.
Już jedna porcja tych granatowych owoców pozwala dostarczyć 4 gramy błonnika, 24% RDA witaminy C, 25% RDA manganu i 36% RDA witaminy K. Ich kaloryczność jest niewielka, z uwagi na wysoką zawartość wody w świeżym owocu (około 84%).
Szacuje się, że jedna filiżanka jagody kamczackiej dostarcza 85 kcal i 15 g węglowodanów.
| Składnik | Wartość odżywcza w 100g |
| Wartość energetyczna | 60 kcal |
| Węglowodany | 14g |
| Cukry | 8g |
| Tłuszcze | 0g |
| Białko | 1g |
| Błonnik pokarmowy | 3g |
| Potas | 220mg |
6. Bogactwo przeciwutleniaczy
Przeciwutleniacze chronią nasze komórki przed uszkodzeniami wywołanymi na skutek działania wolnych rodników i niestabilnych cząsteczek. Nadmiar związków oksydacyjnych sprzyja starzeniu się komórek i procesom nowotworowym. Jagody kamczackie uważane są za jedne z najbogatszych źródeł przeciwutleniaczy w naszej diecie a ich regularne spożycie przekłada się na bezpośredni wzrost przeciwutleniaczy w ustroju.
Zdolność antyoksydacyjna haskapu została dość szeroko oceniona. Naukowcy, stosując kilka metod pomiarowych ustalili, że zdolność przeciwutleniająca jagód haskap jest porównywalna lub nawet większa w porównaniu do popularnych gatunków jagód, w tym borówek, świdośliwy, czarnych malin czy aronii [19].
Reaktywne formy tlenu (RFT), takie jak rodnikowy anion ponadtlenkowy, rodnik hydroksylowy, nadtlenek wodoru i tlenek azotu w niskich stężeniach są niezbędne w komórkach procesy sygnalizacyjnych i homeostazie fizjologicznej. Gdy jednak reaktywne formy tlenu osiągają wysokie stężenia powodują uszkodzenia oksydacyjne w struktur komórkowych w tym DNA.
Liczne testy in vitro potwierdziły, że jagody haskap jak i ich wyciągi działają silnie przeciwutleniająco i chronią komórki przed stresem oksydacyjnym [20].
7. Haskap w walce z nadciśnieniem
Jak dowodzą badania, jagody kamczackie mają potencjał obniżający wartości ciśnienia tętniczego. W eksperymencie przeprowadzonym na grupie dorosłych osób ze zdiagnozowanym zespołem metabolicznym, regularne spożywanie 50 g jagód haskap dziennie pozwoliło obniżyć wartości ciśnienia 6-7 procent w przeciągu 8 tygodni trwania badania.
8. Sprawna praca mózgu
Jagoda kamczacka może pomóc poprawić funkcjonowanie mózgu. Stres oksydacyjny dotyka każdą komórkę w ciele, w tym także komórki budujące centralny układ nerwowy.
Powolna degeneracja i postępujący proces starzenia sprawiają, że wydolność tego narządu spada. Przeciwutleniacze zawarte w owocach jagody kamczackiej wykazują tendencję do stymulacji neuronów odpowiedzialnych za funkcje poznawcze.
Więcej na temat wpływu jagód kamczackich na zdrowie układu nerwowego w dalszej części artykułu: LINK
9. Działanie przeciwcukrzycowe
Kilka badań wykazało, że haskap ma działanie przeciwcukrzycowe. Antocyjany obecne w jagodach kamczackich mają korzystny wpływ na poprawę wrażliwości tkankowej na działanie insuliny przy jednoczesnym ograniczeniu jej wchłaniania z przewodu pokarmowego, wynikającej z wysokiej zawartości błonnika w tych owocach.
10. Przeciw infekcjom dróg moczowych
Działanie moczopędne ale także przeciwbakteryjne jagód haskap jest pomocne w zapobieganiu oraz terapii infekcji pęcherza moczowego. Przypadłość ta diagnozowana bywa dość często wśród kobiet i wielokrotnie ma charakter nawracający.
Regularne spożywanie tych owoców pozwala zmniejszyć przywieranie bakterii do ścianek pęcherza a działanie moczopędne mechaniczne pozbywanie się drobnoustrojów z dróg moczowych.
Haskap? Skąd pochodzi ta nazwa?
To egzotyczne określenie pochodzi z języka rdzennych mieszkańców japońskiej wyspy Hokkaido [1] i brzmi „has ka ppu”, co można przetłumaczyć jako „garść małych prezentów na szczycie gałęzi”. W innych źródłach tłumaczony jest jako „eliksir życia”.
Sądząc po potencjale prozdrowotnym tych owoców, jest to określenie ze wszech miar trafne. O właściwościach leczniczych haskapu wiedzieli mieszkańcy Rosji, Japonii, Wysp Kurylskich, Chin oraz północnoazjatyckich wilgotnych i górzystych regionów [2], w których krzewy te występują w stanie dzikim.
Właściwości prozdrowotne jagody kamczackiej
Owoce jagody kamczackiej od tysięcy lat wykorzystywane były w medycynie ludowej w celu zmniejszenia ryzyka nadciśnienia, jaskry, zawału serca, niedokrwistości, osteoporozy i chorób przewodu pokarmowego a nawet malarii [3] (Anikina, Syrchina, Vereshchagin, Larin i Semenov, 1988; Thompson i Barney, 2007).
Lecznicze właściwości tej rośliny, poza owocami wykazują także liście i kora. Surowiec zielarski z jagody kamczackiej, wykorzystywany był przez mieszkańców północnej Azji do tworzenia remedium w chorobach gardła i oczu zaś przygotowane z haskapu napary zastępowały współczesne środki aseptyczne czy moczopędne [4].
Odmiany jagody kamczackiej
Krzew ten w latach 50. XX wieku trafił do Kanady, gdzie znalazł zastosowanie jako roślina ozdobna sadzona na preriach. Niestety z uwagi na gorzki smak, uprawianych w tym czasie odmian, nie odniósł on sukcesu na rynku owoców konsumpcyjnych. W Ameryce Północnej jak i Europie ten mało znany owoc w ciągu ostatniej dekady zyskał znaczne zainteresowanie.
Plantatorzy z USA i Kanady wyselekcjonowali kilka odmian o atrakcyjnych, smacznych owocach, odpornych na mrozy a jednocześnie dobrze plonujących na tych obszarach [5]. W Ameryce Północnej dominują trzy główne odmiany hashapap – „Borealis”, „IndigoGem” i „Tundra”, do których dołączają nowsze odmiany takie jak „Honey Bee”, „Aurora”, „Boreal Blizzard”, „Boreal Beauty”.
Haskap w Polsce
W Polsce, podobnie jak w Stanach Zjednoczonych i Kanadzie, uprawa jagody kamczackiej nie była do tej pory powszechna. Wzmożone zainteresowanie konsumentów jak i przemysłu przetwórczego tymi niecodziennymi owocami, przyniosło efekt w postaci wielu nowo zakładanych plantacji.
Skala, na którą Polacy zaczęli uprawiać haskap jest imponująca – obecnie jesteśmy jednym z największych producentów tej jagody na świecie, mimo, że areał, na którym się ją uprawia jest stosunkowo niewielki i wynosi nieco ponad 2 tys. hektarów.
Potencjał produkcyjny jest bardzo duży, choć obecnie plantacje są jeszcze młode i nie weszły w pełnię możliwości produkcyjnych, z uwagi na zastosowanie najnowszych rozwiązań agrotechnicznych. Dobór plennych odmian, w tym także deserowych, sprawia, że Polska jest liczącym się graczem na rynku tych owoców. Z grupy polskich odmian najczęściej uprawiane są:
Zojka
Jest naszą polską odmianą deserową o charakterystycznych, kulisto-owalnych owocach. Doskonale nadaje się do bezpośredniego spożycia ale także do mrożenia, suszenia i na soki.
Aurora
Pochodzi z Kanady i charakteryzuje się bardzo dużymi, w porównaniu do innych odmian wręcz ogromnymi jagodami, o owalnym kształcie. Uprawiana jest przede wszystkim na skalę towarową ale owoce są słodkie i smaczne.
Honeybee
Pochodząca także z Kanady, o cylindrycznych owocach. Najlepsza na soki, galaretki i wina.
Indigo
To kanadyjska odmiana o niewielkich ale bardzo słodkich owocach, nadających się do świeżego spożycia, jak i produkcji win.
Borealis
Jak mówią znawcy zagadnienia, jedna z najsłodszych dostępnych odmian. Do tego jest również bardzo plenna.
Wojtek
Wojtek – owoce tej odmiany są bardzo duże, dochodzące nawet do 4 cm długości o charakterystycznym baryłkowatym kształcie. Owocuje już pod koniec maja i jest bardzo plenna z tych względów często pojawia się w uprawie amatorskiej.
Ponadto można spotkać się z takimi odmianami jak:
Atut
Atut, której dojrzałe owoce są pokryte woskowym nalotem a barwa przeważnie ciemnofioletowa z odcieniem granatu. Jagody dorastają do 2,5 cm długości w smaku słodkie i lekko goryczkowate.
Czelabinka
Czelabinka, pochodząca z Rosji – odmiana o charakterystycznych gruszkowatych jagodach i lekko kwaśnym smaku.
Wołoszebnica
Wołoszebnica również wyselekcjonowana w Rosji odmiana o dużych, nieco nierównych jednak bardzo smacznych jagodach.
Do tego dochodzą trzy rodzime odmiany:
Duet
Duet – wyhodowana w Polsce odmiana o dużych, ciemnoniebieskich owocach pokrytych stosunkowo obfitą warstwą białego wosku
Jolanta
Jolanta o smacznych, aromatycznych, podłużnych owocach dojrzewających w pierwszej połowie czerwca. Charakteryzuje się stosunkowo niewielką domieszką goryczki. Odmiana ta jest niezwykle plenna i w sprzyjających warunkach można z jednego krzewu zebrać nawet pięć kilogramów jagód.
Niebanalny owoc z potencjałem
Jagoda kamczacka to jeden z najwcześniejszych krajowych owoców sezonowych – niektóre odmiany dojrzewają już w połowie maja. Haskap stanowi nadal nowość na rynku konsumenckim.
Niewiele osób miało okazję spróbować tych jagód, a to ze względu, że bardzo niewiele surowca trafia do obrotu w postaci świeżej, ponieważ są one nietrwałe i źle znoszą transport i długotrwałą ekspozycję sklepową.
Gro owoców jagody kamczackiej wykorzystywana jest w przemyśle do produkcji lodów, ciast ale także soków i win. Plantatorzy przewidują, że haskap podzieli sukces borówki wysokiej, która jeszcze w latach 90. ubiegłego wieku uchodziła za egzotyczną nowość. Te prognozy mają realne podstawy z uwagi na liczne właściwości prozdrowotne jagody kamczackiej, o których dowiaduje się coraz więcej konsumentów.
Substancje aktywne w jagodzie kamczackiej
Antocyjany
Jagody są bogatym źródłem antocyjanów. Jednym z najbardziej rozpowszechnionych w świecie roślinnym antocyjanów jest cyjanidyno-3-O-glukozyd [6] i to właśnie owoce haskapu są jego najlepszym źródłem.
Jagody kamczackie posiadają największą zawartość tego związku spośród wszystkich owoców jagodowych, w tym więcej nawet od aronii, borówki wysokiej czy borówki brusznicy [7]. Znaczenie cyjanidyno-3-O-glukozydu dla zdrowia jest dobrze poznane.
Podkreśla się jego działanie przeciwutleniające, przeciwzapalne, przeciwcukrzycowe i przeciwnowotworowe oraz kardioprotekcyjne, zarówno w badaniach in vitro, jak i in vivo [8],[9],[10]. Dla lepszego uzmysłowienia jak obfitym źródłem cyjanidyno-3-O-glukozydu są jagody kamczackie. Warto zwrócić uwagę na zawartość tego związku w tych owocach, wynoszącej w zależności od odmiany między 68 a 649 mg / 100 g świeżej masy [11] dla porównania truskawki (3,7 mg / 100 g świeżej masy), borówki (3,0 mg / 100 świeżej masy), żurawina (0,7 mg / 100 świeżej masy) i aronia (1,7 mg / 100 świeżej masy) [12].
Witamina C
Inną ważną cechą haskap jest wysoka zawartość witaminy C, której zawartość waha się od 29 do 187 mg / 100 g świeżej masy [13]. Co ciekawe, zawartość witaminy C w niektórych odmianach jagody kamczackiej jest znacznie wyższa w porównaniu z niektórymi z bardziej popularnymi źródłami witaminy C, takimi jak pomarańcze (53,2 mg / 100 g świeżej masy), truskawki (58,8 mg / 100 g świeżej masy), maliny (26,2 mg / 100 g świeżej masy).
Irydoidy
Owoce jagody kamczackiej zawierają związki lecznicze zwane irydoidami. W przemyśle zielarskim substancje te izoluje się z wielu roślin leczniczych. Przygotowuje się z nich preparat (np. maści) o działaniu przeciwbólowym, przeciwzapalnym oraz przeciwreumatycznym. Samym roślinom związku te służą jako jeden z mechanizmów obronnych przeciw zwierzętom i drobnoustrojom.
Owoce haskapu bogate są zarówno w związki polifenolowe oraz irydoidy. Obie te grupy związków wykazują działanie synergistyczne, czyli potęgujące swoje ochronne działanie na ludzki organizm [42][43].
Badania nad jagodą kamczacką – wpływ na zdrowie
Z uwagi na wysoką zawartość powyższych czynnych biologicznie związków jagoda kamczacka stała się obecnie obiektem wielu badań. Środowiska naukowe w tym Departamentem Rolnictwa Stanów Zjednoczonych (USDA) zauważyły duży potencjał dla owoców haskap jako żywności funkcjonalnej i nadania jej statusu superowocu. Lonicera caerulea jest również na liście Natural Health Products Canadian Health Ministry jako owoc z wysokim potencjałem antyoksydacyjnym.
Warto zwrócić uwagę na potwierdzone działanie lecznicze jagody kamczackiej. Właściwości te związane są przede wszystkim z fitoskładnikami zawartymi w tych owocach, nie spełniającymi funkcji odżywczej.
Jagody kamczackie są źródłem omawianych wcześniej antocyjanów oraz kwasów fenolowych. Głównym kwasem fenolowym w haskapie jest kwas chlorogenowy, ten sam, który znaleźć można np. w zielonej kawie. Najzasobniejszą w ten związek odmianą jagody kamczackiej jest Duet, zawierający do 294 mg na 100 g suchej masy [14]. W innych odmianach stężenie tego związku wahało się w granicach 21–44 mg na 100 g suchej masy [15]. Zmienne stężenia kwasu chlorogenowego w owocach haskapu, naukowcy argumentują stosunkową nietrwałością tego związku w przetwarzanym produkcie ale przede wszystkim warunkami środowiskowymi w jakich rosły krzewy.
Owoce jagody kamczackiej to także źródło innych korzystnych dla zdrowia flawonoidów, w tym kwercetyny i jej glikozydów, katechin i proantocyjanidyn.
Stężenie tych związków jest podobnie jak w przypadku kwasu chlorogenowego, zależne od odmiany i od stopnia dojrzałości owoców. Te zrywane później są zazwyczaj są większe i mają znacznie wyższą całkowitą zawartość polifenoli w porównaniu do jagód z wczesnych zbiorów.
Mankamentem może być jednak to, że mocno dojrzałe owoce tracą swoją jędrność i są bardziej podatne na uszkodzenia mechaniczne [16]. Na zawartość związków fenolowych w owocach jagody kamczackiej wpływają także zabiegi przetwórcze. Jak wykazano, długotrwałe (pół roku) mrożenie w temperaturze -18 ° C znacznie pogarsza całkowity poziom związków fenolowych i antocyjanów oraz aktywności przeciwutleniającej jagód haskap [17].
Straty te można łatwo ograniczać stosując blanszowanie para jagód przed zamrożeniem oraz późniejsze ich odmrażanie mikrofalowe, dzięki któremu możliwe jest zachowanie większego potencjału prozdrowotnego niż przy rozmrażaniu w temperaturze pokojowej czy lodówce.
Suplementy diety
Owoce jagody kamczackiej zyskały ogromne zainteresowanie branży suplementów diety. Na rynku dostępne są wyciągi, kapsułki, tabletki i proszki zawierające suszoną postać tych owoców. Jak udało się ustalić badaczom, w skórce haskapu znajduje się najwięcej biologicznie czynnych związków niż w miąższu owoców.
Dlatego też do wytwarzania suplementów stosuje się całe suszone owoce lub wysuszone wytłoki których największą część stanowią właśnie bogate w przeciwutleniacze skórki [18].
Wstępne badania na modelu zwierzęcym wykazały, że suplementacja diety polifenolami z haskapu znacznie hamuje akumulację tłuszczu w tkankach wątroby, naciek komórek zapalnych, peroksydacja lipidów i insulinooporność w myszy [40].
W badaniach przeprowadzonych na młodych osobach z cechami niealkoholowego stłuszczenia wątroby podawanie ekstraktów z jagody kamczackiej zawierającego cyjanidyno-3-O-glukozyd stwierdzono zaś niższy poziomy glukozy w osoczu, lipidów i niektórych niealkoholowych biomarkerów związanych ze stłuszczeniem wątroby niż wśród grupy kontrolnej [41].
Działanie przeciwzapalne
Stany zapalne są naturalną reakcją obronną organizmu przed czynnikami zakaźnymi czy uszkodzeniami tkanek. Zapaleniu najczęściej towarzyszą zaczerwienienie, ból stawów, a w konsekwencji pogorszenie funkcji, sztywność, podwyższona ciepłota w miejscu zapalenia lub stany gorączkowe.
Stan zapalny
Utrzymujący się przewlekle stan zapalny angażujący komórki układy odpornościowego prowadzi w konsekwencji do podwyższonego ryzyka wielu chorób przewlekłych, w tym miażdżycy, cukrzycy, zaburzeń neurodegeneracyjne i niektórych nowotworów [21] Nadmierna produkcja mediatorów prozapalnych, takich jak interleukina-6 (IL-6), interferon-gamma (IFN-γ), czynnik martwicy nowotworów alfa (TNF-α) i innych często przyczyniają się do postępu tych chorób.
Pacjenci zmagający się z ostrym lub przewlekłym stanem zapalnym, stosują preparaty farmaceutyczne w tym niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ). Bywa, że leki te są wystarczające w terapii przewlekłych chorób zapalnych a ich stosowaniu towarzyszą skutki uboczne. Niektóre prace wskazują na bardzo obiecujące działanie wyciągów z jagody kamczackiej w leczeniu przewlekłych stanów zapalnych u ludzi. Preparaty z haskap w swojej skuteczności dorównywały popularnemu lekowi (diklofenakowi) stosowanemu u chorych z zapaleniem stawów [22].
Dziąsła
Preparaty z jagody kamczackiej wykazywały również korzystne działanie przeciwzapalne w obrębie dziąseł [23]. Zapalenie dziąseł, zazwyczaj ma łagodny przebieg a wywołane jest osadzaniem się płytki nazębnej. Czasami jednak dochodzi do jego pogłębienia, co skutkuje nieodwracalnymi zmianami zapalnymi przyzębia.
Odpowiednio wdrożone działania profilaktyczne, dieta zawierająca źródła przeciwutleniaczy, takich jak jagody kamczackie i opieka stomatologiczna są w stanie skutecznie przeciwdziałać tej przykrej i bolesnej dolegliwości.
Wątroba
W badaniu z 2016 roku dowiedzono, że jagody kamczackie wykazują potencjał przeciwzapalny w obrębie komórek wątroby, hamując wydzielanie cytokim prozapalnych.
Ponadto stymulują czynność tego narządu oraz przemiany eznymatyczne w nim zachodzące [24].
Płuca
Jednym z ważniejszych badań dotyczących przeciwzapalnego działanie jagody kamczackiej jest badanie z 2003 roku [25]. Dowiedziono w nim, że antocyjany, obecne w ekstrakcie z owoców haskap, łagodzą wszystkie parametry stanu zapalnego toczącego się w obrębie tkanki płucnej. Wyniki te stwarzają pole do pogłębionych badań nad tym zjawiskiem, mogące przynieść wymierne korzyści przy terapii zakażeń wirusowych.
Działanie neuroprotekcyjne
Liczne badania epidemiologiczne i eksperymentalne wskazują, że regularne spożycie jagód haskap pozwala na zmniejszenie występowania chorób neurodegeneracyjnych a jednocześnie poprawia funkcje poznawcze i motoryczne, szczególnie wśród osób w starszym wieku [26].
Działanie neuroprotekcyjne tych owoców powiązane jest przede wszystkim z wysoką zawartością antocyjanów. Związki te posiadają zdolność hamowania nadmiernej produkcji wolnych form tlenowych i mediatorów prozapalnych związanych z zaburzeniami neurodegeneracyjnymi [27].
Jak wykazali badacze, zawarty w jagodach kamczackich cyjanidyno-3-O-glukozyd wykazuje działanie przeciwdziałające programowanej śmierci komórkowej neuronów. Większa liczba żywych neuronów przekłada się na mniejszy zanik funkcji poznawczych, co jest szczególnie istotne u pacjentów w starszym wieku [28].
Ponadto związek ten wykazuje zdolność naprawy uszkodzeń komórek i poprawy przeżycia neuronów hipokampu podatnych na przyspieszenie starzenia.
Obiecujące badania nad zastosowaniem substancji czynnych zawartych w jagodzie kamczackiej, zostały przeprowadzone w 2013 roku modelu zwierzęcym. Jak wiadomo, główną cechą charakterystyczną choroby Alzheimera jest postępująca akumulacja agregatów amyloidu beta (Aβ) w ludzkim mózgu [29].
Jak zbadano, cyjanidyno-3-O-glukozyd znacznie spowolniło indukowane przez Aβ upośledzenie uczenia się i pamięci u myszy. Niestety nie zanotowano dodatniego wpływu na proces uczenia się i zapamiętywania [30].
Podsumowując zatem, cyjanidyno-3-O-glukozyd jest substancją o udowodnionym pozytywnym wpływie regulującym funkcje poznawcze i motoryczne, jednocześnie poprawia wzrost i przeżycie neuronów. Skuteczność tego związku można w dużej mierze przypisywać jego zdolności do przechodzenia przez barierę krew-mózg.
Działanie przeciwstarzeniowe oraz neuroprotekcyjne tych owoców sprawia, że warto rozważyć ich regularne włączenie do jadłospisu.
Jagoda kamczacka w służbie ludzkiej mikroflory
Kilka badań potwierdziło działanie przeciwdrobnoustrojowe owoców jagody kamczackiej. W badaniu z zastosowaniem liofilizowanych jagód haskapu oraz jego ekstraktów bogatych w polifenole u uczestników zaobserwowano zmniejszenie przylegania patogennych szczepów drobnoustrojów takich jak Candida, Staphylococcus epidermidis, Enterococcus faecalis i Streptococcus mutans[37].
Przyleganie do tkanek gospodarza i tworzenie biofilmu są kluczowymi etapami kolonizacji drobnoustrojów patogennych i rozwoju infekcji. Haskap hamuje rozwój chorobotwórczych mikroorganizmów wewnątrz przewodu pokarmowego ale także z środkach spożywczych.
Odnotowano, że związki zawarte w jagodach kamczackich hamują bakerie rozwijające się na powierzchni produktów spożywczych, w tym groźne szczepy Listeria monocytogenes, Escherichia coli i Campylobacter jejuni.
Co ciekawe, nie przeciwdziałają rozwojowi bakterii probiotycznych, takich jak Bifidobacterium bifidum [38]. Jak wykazano, polifenole zawarte w jagodach kamczackich bardzo korzystnie wpływają na zdrowie jelit. Wzmacniają między innymi barierę jelitową przez zwiększenie wydzielania mucyny i immunoglobuliny A, ale także przeciwdziałają powstawaniu dysbiozy jelitowej, której sprzyja dieta wysokotłuszczowa [39].
Powyższe właściwości owoców jagody kamczackiej dają jej potencjał jako naturalnego środka przeciwdrobnoustrojowego do konserwowania żywności, który jednocześnie spełnia funkcję probiotyczną.
Zastosowanie jagód kamczackich w dietetyce klinicznej
Liczne badania wskazują na silny związek między spożyciem owoców a zmniejszeniem ryzyka chorób sercowo-naczyniowych [31], [32]. Osoby ze zdiagnozowanym zespołem metabolicznym borykają się z hiperglikemią, dyslipidemią, miażdżyca tętnic i nadciśnieniem którym dodatkowo towarzyszy otyłość.
Wszystkie te zaburzenia stanowią główne czynniki ryzyka rozwoju chorób układu krążenia [33]. Z uwagi na fakt, że jagody są szczególnie bogate antocyjany i kwasy fenolowe, dzięki nim wykazują wyraźne ochronne działanie na układ sercowo-naczyniowy [34]. Efekt ten zaobserwowano już kilkaset lat temu, stosując owoce jagody kamczackiej jako ludowe remedium na obniżenie ciśnienia krwi [35].
Spożywanie jagód haskap ma udokumentowany wpływ obniżający poposiłkowe stężenie triacyloglicerolu jak i glukozy we krwi. Redukcja stężenia LDL cholesterolu oraz hamowanie hiperglikemii poposiłkowej przy jednoczesnym uwrażliwieniu tkanek na działanie insuliny ma istotny wpływ kardioprotekcyjny.
Naukowcy efekty te przypisują obecnemu w tych jagodach związkowi aktywnemu cyjanidyno-3-O-glukozydowi. Związkowi temu przypisuje się działanie hamujące postęp miażdżycy w badaniach na zwierzętach z rozwiniętą cukrzycą, a także poprawę funkcji śródbłonka naczyń krwionośnych.
Wykazano, że ekstrakty bogate w cyjanidyno-3-O-glukozyd wykazują złożoną aktywność przeciwcukrzycową. Chronią między innymi trzustkowe komórek β, odpowiedzialne za sekrecję insuliny, zwiększając jej wydzielanie a jednocześnie zmniejszając wchłanianie cukrów w jelicie cienkim. Zanotowano także korzystny wpływ cyjanidyno-3-O-glukozyd na usprawnienie wydzielniczej funkcji wątroby, a także działanie ochronne przed rozwojem niealkoholowego stłuszczenia wątroby.
Związek ten dodatkowo wykazuje działanie apoptotyczne i antyprzerzutowe wobec komórek nowotworowych. Owoce bogate w cyjanidyno-3-O-glukozyd mają ogromny potencjał w unicestwianiu komórek złośliwie zmienionych jak i utrzymywaniu lokalizacji komórek nowotworowych w obrębie guza [36].
Naukowcy wskazują na coraz liczniejsze dowody wskazujące na jakoby kamczackie jako źródło nutraceutyków pomocnych w zapobieganiu przewlekłych dietozależnych chorób cywilizacyjnych.
Podsumowując, regularne spożywanie owoców jagody kamczackiej może przynosić wiele korzyści zdrowotnych. Zawarte w nich aktywne biologicznie związki roślinne takie jak polifenole, kwas chlorogenowy i cyjanidyno-3-O-glukozyd pomagają zapobiegać czynnikom ryzyka rozwoju chorób przewlekłych i metabolicznych u podłoża których leży stres oksydacyjny.
Istnieje uzasadniona potrzeba wzmożonych badań klinicznych w celu lepszego poznania mechanizmów w prozdrowotnego działania haskapu jego oddziaływania na przebieg starzenia się oraz zapewnienie dobrego samopoczucia.
Superowoc, który czeka na odkrycie – podsumowanie
Im więcej konsumentów będzie miało szansę poznać, a przede wszystkim spróbować ten ciekawy owoc, tym szansa powodzenia staje się większa. Wzrastająca liczb plantacji, szeroko zakrojone akcje edukacyjne i promocyjne wzmagają zainteresowanie odbiorców.
Plantatorzy oraz dystrybutorzy powinni zadbać o to, by na rynek konsumenta detalicznego trafiały wyłącznie najwyższej jakości owoce odmian deserowych. Sprawi to, że konsument będzie rozpoznawał jagodę kamczacką jako atrakcyjny, smaczny, prozdrowotny owoc, zasługujący na miano superfood, z uwagi na wysokie walory odżywcze.
Warto, by konsumenci znali także przetwory powstające z owoców jagody kamczackiej takie jak soki, lody, ciasta, liofilizaty, wina czy nalewki. Haskap to także doskonały surowiec do produkcji suplementów diety trafiających do aptek i sklepów ze zdrową żywnością.
Bibliografia
[1] Thompson, M. M. (2006). Introducing haskap, Japanese blue honeysuckle. Journal of the American Pomological Society, 60(4), 164.
[2] Svarcovaa, I., Heinrichb, J., & Valentovaa, K. (2007). Berry fruits as a source of biologically active compounds: the case of Lonicera caerulea. Biomedical Papers of the Medical Faculty of Palacky University in Olomouc, 151(2).
[3] Thompson, M. M., & Barney, D. L. (2007). Evaluation and breeding of haskap in North America. Journal of the American Pomological Society, 61(1), 25.
[4] Jurikova, T., Rop, O., Mlcek, J., Sochor, J., Balla, S., Szekeres, L.,.. & Kizek, R. (2012). Phenolic profile of edible honeysuckle berries (genus Lonicera) and their biological effects. Molecules, 17(1), 61-79.
[5] Rupasinghe, H. V., Yu, L. J., Bhullar, K. S., & Bors, B. (2012). Haskap (Lonicera caerulea): A new berry crop with high antioxidant capacity. Canadian Journal of Plant Science, 92(7), 1311-1317.
[6] Miyazawa, T., Nakagawa, K., Kudo, M., Muraishi, K., & Someya, K. (1999). Direct intestinal absorption of red fruit anthocyanins, cyanidin-3-glucoside and cyanidin-3, 5-diglucoside, into rats and humans. Journal of agricultural and food chemistry, 47(3), 1083-1091.
[7] Dudonné, S., Dubé, P., Anhê, F. F., Pilon, G., Marette, A., Lemire, M.,.. & Desjardins, Y. (2015). Comprehensive analysis of phenolic compounds and abscisic acid profiles of twelve native Canadian berries. Journal of Food Composition and Analysis, 44, 214-224.
[8] Celli, G. B., Ghanem, A., & Brooks, M. S. L. (2014). Haskap berries (Lonicera caerulea L.)—A critical review of antioxidant capacity and health-related studies for potential value-added products. Food and bioprocess technology, 7(6), 1541-1554.
[9] Cassidy, A. (2018). Berry anthocyanin intake and cardiovascular health. Molecular aspects of medicine, 61, 76-82.
[10] Wang, Y., Zhu, J., Meng, X., Liu, S., Mu, J., & Ning, C. (2016). Comparison of polyphenol, anthocyanin and antioxidant capacity in four varieties of Lonicera caerulea berry extracts. Food chemistry, 197, 522-529.
[11] Bhullar, K. S., & Rupasinghe, H. V. (2015). Antioxidant and cytoprotective properties of partridgeberry polyphenols. Food chemistry, 168, 595-605.
[12] Wang, S. Y., Zheng, W., & Galletta, G. J. (2002). Cultural system affects fruit quality and antioxidant capacity in strawberries. Journal of Agricultural and Food Chemistry, 50(22), 6534-6542.
[13] OCHMIAN, I. D., Skupien, K., Grajkowski, J., Smolik, M., & Ostrowska, K. (2012). Chemical composition and physical characteristics of fruits of two cultivars of blue honeysuckle (Lonicera caerulea L.) in relation to their degree of maturity and harvest date. Notulae Botanicae Horti Agrobotanici Cluj-Napoca, 40(1), 155-162.
[14] Wojdyło, A., Oszmiański, J., & Bielicki, P. (2013). Polyphenolic composition, antioxidant activity, and polyphenol oxidase (PPO) activity of quince (Cydonia oblonga Miller) varieties. Journal of agricultural and food chemistry, 61(11), 2762-2772.
[15] Khattab, R., Brooks, M. S. L., & Ghanem, A. (2016). Phenolic analyses of haskap berries (Lonicera caerulea L.): Spectrophotometry versus high performance liquid chromatography. International Journal of Food Properties, 19(8), 1708-1725.
[16] OCHMIAN, I. D., Skupien, K., Grajkowski, J., Smolik, M., & Ostrowska, K. (2012). Chemical composition and physical characteristics of fruits of two cultivars of blue honeysuckle (Lonicera caerulea L.) in relation to their degree of maturity and harvest date. Notulae Botanicae Horti Agrobotanici Cluj-Napoca, 40(1), 155-162.
[17] Khattab, R., Celli, G. B., Ghanem, A., & Brooks, M. S. L. (2015). Effect of frozen storage on polyphenol content and antioxidant activity of haskap berries (Lonicera caerulea L.). Journal of Berry Research, 5(4), 231-242.
[18] Oszmiański, J., Wojdyło, A., & Lachowicz, S. (2016). Effect of dried powder preparation process on polyphenolic content and antioxidant activity of blue honeysuckle berries (Lonicera caerulea L. var. kamtschatica). LWT-Food Science and Technology, 67, 214-222.
[19] Bakowska-Barczak, A. M., Marianchuk, M., & Kolodziejczyk, P. (2007). Survey of bioactive components in Western Canadian berries. Canadian journal of physiology and pharmacology, 85(11), 1139-1152.
[20] Celli, G. B., Ghanem, A., & Brooks, M. S. L. (2014). Haskap berries (Lonicera caerulea L.)—A critical review of antioxidant capacity and health-related studies for potential value-added products. Food and bioprocess technology, 7(6), 1541-1554.
[21] Libby, P. (2007). Inflammatory mechanisms: the molecular basis of inflammation and disease. Nutrition reviews, 65(suppl_3), S140-S146.
[22] Rupasinghe, H. P., Boehm, M., Sekhon-Loodu, S., Parmar, I., Bors, B., & Jamieson, A. R. (2015). Anti-inflammatory activity of haskap cultivars is polyphenols-dependent. Biomolecules, 5(2), 1079-1098.
[23] Zdařilová, A., Svobodová, A. R., Chytilová, K., Šimánek, V., & Ulrichová, J. (2010). Polyphenolic fraction of Lonicera caerulea L. fruits reduces oxidative stress and inflammatory markers induced by lipopolysaccharide in gingival fibroblasts. Food and Chemical Toxicology, 48(6), 1555-1561.
[24] Wang, Y., Li, B., Ma, Y., Wang, X., Zhang, X., Zhang, Q., & Meng, X. (2016). Lonicera caerulea berry extract attenuates lipopolysaccharide induced inflammation in BRL-3A cells: Oxidative stress, energy metabolism, hepatic function. Journal of Functional Foods, 24, 1-10.
[25] De Rossi, A., & Desiderio, C. (2003). Separation of negatively charged nonsteroidal anti-inflammatory drugs by reversed-phase capillary electrochromatography. Journal of Chromatography A, 984(2), 283-290.
[26] Devore, E. E., Kang, J. H., Breteler, M. M., & Grodstein, F. (2012). Dietary intakes of berries and flavonoids in relation to cognitive decline. Annals of neurology, 72(1), 135-143.
[27] Bhullar, K. S., & Rupasinghe, H. P. (2013). Polyphenols: multipotent therapeutic agents in neurodegenerative diseases. Oxidative medicine and cellular longevity, 2013.
[28] Shukitt-Hale, B., Cheng, V., & Joseph, J. A. (2009). Effects of blackberries on motor and cognitive function in aged rats. Nutritional neuroscience, 12(3), 135-140.
[29] Murphy, M. P., & LeVine III, H. (2010). Alzheimer’s disease and the amyloid-β peptide. Journal of Alzheimer’s disease, 19(1), 311-323.
[30] Shu, X., Qin, Y. Y., Zhang, S., Jiang, J. J., Zhang, Y., Zhao, L. Y.,.. & Zhu, W. Z. (2013). Voxel-based diffusion tensor imaging of an APP/PS1 mouse model of Alzheimer’s disease. Molecular neurobiology, 48(1), 78-83.
[31] Thilakarathna, S. H., & Rupasinghe, H. V. (2012). Anti-atherosclerotic effects of fruit bioactive compounds: A review of current scientific evidence. Canadian Journal of Plant Science, 92(3), 407-419.
[32] Rupasinghe, H. V., Sekhon-Loodu, S., Mantso, T., & Panayiotidis, M. I. (2016). Phytochemicals in regulating fatty acid β-oxidation: Potential underlying mechanisms and their involvement in obesity and weight loss. Pharmacology & therapeutics, 165, 153-163.
[33] Galassi, A., Reynolds, K., & He, J. (2006). Metabolic syndrome and risk of cardiovascular disease: a meta-analysis. The American journal of medicine, 119(10), 812-819.
[34] Basu, A., Rhone, M., & Lyons, T. J. (2010). Berries: emerging impact on cardiovascular health. Nutrition reviews, 68(3), 168-177.
[35] Anikina, E. V., Syrchina, A. I., Vereshchagin, A. L., Larin, M. F., & Semenov, A. A. (1988). BITTER IRIDOID GLUCOSIDE FROM LONICERA-CAERULEA FRUIT. Khimiya Prirodnykh Soedinenii, (4), 598-599.
[36] Zhao, J., Zhang, S., Wu, L. Y., & Zhang, X. S. (2012). Efficient methods for identifying mutated driver pathways in cancer. Bioinformatics, 28(22), 2940-2947.
[37] Palíková, I., Heinrich, J., Bednář, P., Marhol, P., Křen, V., Cvak, L.,.. & Šimánek, V. (2008). Constituents and antimicrobial properties of blue honeysuckle: a novel source for phenolic antioxidants. Journal of agricultural and food chemistry, 56(24), 11883-11889.
[38] Celli, G. B., Ghanem, A., & Brooks, M. S. L. (2014). Haskap berries (Lonicera caerulea L.)—A critical review of antioxidant capacity and health-related studies for potential value-added products. Food and bioprocess technology, 7(6), 1541-1554.
[39] Taira, T., Yamaguchi, S., Takahashi, A., Okazaki, Y., Yamaguchi, A., Sakaguchi, H., & Chiji, H. (2015). Dietary polyphenols increase fecal mucin and immunoglobulin A and ameliorate the disturbance in gut microbiota caused by a high fat diet. Journal of clinical biochemistry and nutrition, 15-15.
[40] Wu, X., & Tian, Z. (2017). Gut-liver axis: gut microbiota in shaping hepatic innate immunity. Science China Life Sciences, 60(11), 1191-1196.
[41] Guo, J., Ren, W., Li, X., Xi, G., Li, Y., Gao, L.,.. & Su, D. (2018). Altering of FTO in the serum and livers of NAFLD patients: A correlation analysis. Int. J. Clin. Exp. Med, 11, 6046-6053.
[42] Levy, J., & Sharoni, Y. (2009). A method to predict synergy between various phytonutrients in activation of the antioxidant response element, a major system for cancer prevention: DP20-06. Annals of Nutrition and Metabolism, 55..
[43] Kucharska, A. Z., Szumny, A., Sokół-Łętowska, A., Piórecki, N., & Klymenko, S. V. (2015). Iridoids and anthocyanins in cornelian cherry (Cornus mas L.) cultivars. Journal of Food Composition and Analysis, 40, 95-102.
