Kolka niemowlęca. Objawy, postępowanie, dieta matki

Kolka niemowlęca jest zaburzeniem jelitowym o charakterze czynnościowym. Badania wskazują, że dotyka ona od 10%, do aż 40% niemowląt i stanowi duży problem dla rodziców niepokojących się o dziecko.

Spis treści:

1. Objawy kolki niemowlęcej
2. Przyczyny
3. Jak w praktyce zdiagnozować kolkę? 
4. Jak postępować z kolką niemowlęcą? 
5. Dieta matki a kolka

Objawy kolki niemowlęcej

Największe nasilenie kolki występuje między 4 a 6 tygodniem, natomiast ustępuje ona najczęściej do 3-6 miesiąca życia. Definicja z 1954 roku informuje, że kolkę rozpoznaje się w przypadku napadowego płaczu u dziecka, który występuje wraz z niepokojem co najmniej 3 godziny w ciągu dnia, powyżej 3 dni w tygodniu przez ponad 3 miesiące. Do innych objawów należy niepokój psychoruchowy (podciąganie nóżek i zaciskanie piąstek), wzrost napięcia powłoki brzusznej, gazy oraz zaróżowienie skóry twarzy. 

Przyczyny

Patogeneza zaburzenia nie jest dokładnie określona, a czynniki wywołujące kolki mogą być pochodzenia gastroenterologicznego, genetycznego, środowiskowego, a także emocjonalnego. Za powstawanie kolki odpowiedzialna może być niedojrzałość motoryki przewodu pokarmowego, co prowadzi do nieprawidłowej sekrecji hormonów oraz enzymów trawiennych lub alergia i nietolerancja np. białka mleka krowiego. Zwiększoną częstotliwość występowania obserwuje się również u dzieci narażonych na kontakt z dymem tytoniowym. Kolki częściej można spotkać u wcześniaków i dzieci z niską masą urodzeniową. 

Jak w praktyce zdiagnozować kolkę? 

Szczególną uwagę należy zwrócić na następujące objawy: 

• brak wcześniejszych objawów i oznak występowania innej jednostki chorobowej, 
• rozdrażnienie, którego nie uspokajają dotychczasowe metody stosowane przez rodzica,
• razem z płaczem występują objawy z układu pokarmowego tj. wzdęcia, powiększony obwód brzuszka, gazy oraz trudność z oddawaniem stolca,
• w czasie ataków krzyku dziecko napręża ciało i kurczy kończyny dolne,
• nie występują inne objawy niepokojące, a dziecko rozwija się prawidłowo.

Na leczenie kolki niemowlęcej składają się metody farmakologiczne, żywieniowe oraz behawioralne. Leczenie rozpoczyna się, gdy inne choroby zostaną wykluczone, ponieważ łatwo pomylić kolkę z zakażeniami układu moczowego, refluksem żołądkowo-przełykowym czy stanami zapalnymi w jamie brzusznej. 

Jak postępować z kolką niemowlęcą? 

• W przypadku dziecka karmionego mieszankami mlecznymi zaleca się wyeliminowanie tych z białkami mleka krowiego. Jeżeli przyczyną kolki jest alergia na białka mleka krowiego, efekty eliminacji powinny być zauważalne po 10-14 dniach. 
• Zadbanie o technikę karmienia. Przed rozpoczęciem karmienia zaleca się odciągniecie trochę mleka, aby spowolnić jego wypływ. Dodatkowo zaleca się karmienie jedną piersią przez minimum 10 minut, aby dziecko spożyło zarówno formę laktozową, jak i tłuszczową pokarmu. Jeżeli dziecko w trakcie karmienia zacznie mlaskać należy odstawić go od piersi i spróbować przystawić ponownie, aby nie łapało zbędnego powietrza.
• Po zakończonym karmieniu należy unieść dziecko do odbicia poprzez ułożenie na ramieniu i delikatnym poklepaniu pleców. 
• Warto wprowadzić również masaż brzuszka, który pobudzi jelita do działania oraz zadziała uspokajająco. Należy otwartą dłonią delikatnie masować zgodnie z ruchem wskazówek zegara.
• Ogrzać brzuch dziecka poprzez owinięty w ręcznik termofor lub nagrzaną pieluchę tetrową. Ciepło ma działanie rozluźniające i łagodzące ból 
• Zadbać o ciszę i spokój. Stres lub hałas może nasilać kolki. 
• Kryteria Rzymskie III wskazują również na celowość każdego postępowania wprowadzonego przez rodziców jako skuteczne m.in. kołysanie, jazda samochodem, puszczanie spokojnej, monotonnej muzyki. 

Dieta matki a kolka niemowlęca

Pomocna może być zmiana diety matki karmiącej poprzez unikanie mocnej kawy i herbaty, ostrych przypraw, orzechów, soi, czekolady, ryb, skorupiaków, jajek może okazać się słuszna, jeżeli jest to prawdopodobną przyczyną powstawania kolek.

🔎 Badanie [5] wykazało, że również usunięcie z diety warzyw krzyżowych, takich jak kapusta, cebula i brokuły, może znacznie zmniejszyć u niemowląt objawy wzdęć i dyskomfortu trawiennego. U niektórych niemowląt korzyści przynosiło również ograniczenie spożycia czosnku, choć efekt ten wymaga dalszego potwierdzenia. Matki mogą także rozważyć eliminację produktów mlecznych, takich jak mleko, sery i jogurty, jeśli podejrzewają nietolerancję laktozy u dziecka. Wskazane jest wprowadzenie diety eliminacyjnej na okres co najmniej 10-14 dni, aby zaobserwować poprawę lub jej brak. Kluczowe jest również uzupełnianie składników odżywczych poprzez zastąpienie eliminowanych produktów odpowiednikami, np. mlekiem bezlaktozowym lub napojami roślinnymi wzbogacanymi w wapń. Warto unikać diety eliminacyjnej opartej wyłącznie na metodzie prób i błędów bez konsultacji z dietetykiem. Wprowadzanie zmian w diecie matki karmiącej powinno odbywać się w sposób stopniowy, a efekty należy obserwować przez kilka dni po każdej modyfikacji.

Bibliografia: 

1. Maślany A., Kalicki B., Rustecka A., Jung A. Najczęstsze zaburzenia czynnościowe przewodu pokarmowego u niemowląt i ich związek z żywieniem. Część I. Kolka i ulewania. Pediatr Med. Rodz. 2010, 6 (3), 194-197 
2. Wąsowska-Królikowska K., Modzelewska-Hołyńska M.; Kolka niemowlęca, , Wyd. Specjalne Medycyny Praktycznej Pediatrii 1/2008; str.: 56-59
3. Wessel M.A. Paroxsymal fussing in infancy, sometimes called „colic”. Pediatrics 1954
4. Ryżko J., III klasyfikacja rzymska zaburzeń czynnościowych przewodu pokarmowego okresu niemowlęcego i młodszego dzieciństwa, Przegląd Gastroenterologiczny 2008; 3 (2); str.: 72–78
5. Vázquez, B., Barrow, M., Neil, J., & Seidler, K. (2024). Is there a role for nutritional advice during breastfeeding for infant colic relief? A mixed-method study. Heliyon.

• Data pierwotnej publikacji: 3.06.2020
• Data ostatniej aktualizacji o wyniki badań: 27.01.2025