Koper włoski, inaczej fenkuł włoski, był wykorzystywany przez ludzi już w starożytności. Wzmianki o nim można znaleźć w literaturze rzymskiej, greckiej, egipskiej, a nawet w Starym Testamencie. Przy jego pomocy leczono bóle głowy, choroby skóry czy kolki. Wierzono, że posiada on właściwości magiczne. [8]
Skąd pochodzi koper włoski?
Roślina ta pochodzi z krajów leżących nad Morzem Śródziemnym. Obecnie uprawiana jest szczególnie w Ameryce Północnej, Azji i Europie. [8]
Warzywo to jest dobrze znane przez kucharzy, specjalizujących się w daniach kuchni śródziemnomorskiej. Pomijając walory smakowe kopru włoskiego, czy wiedziałeś, że jest on cenionym surowcem w ziołolecznictwie? [1]
Czym jest koper włoski?
Koper włoski, inaczej Foeniculum vulgare Mill to roślina należąca do rodziny Apiaceae. W Polsce częściej uprawiany jest jego krewniak – koper ogrodowy. Koper włoski zazwyczaj wysiewany jest na polach, ale zdarza się, że rośnie też dziko. [2]
Posiada on wiele właściwości leczniczych, na przykład: przeciwbólowe, przeciwzapalne, antybakteryjne, moczopędne, przeciwmutagenne i galaktogenne.
Warzywo to składa się z:
- łodygi
- liści
- kwiatów
- owoców
- korzenia
Najczęściej sprzedawaną częścią kopru włoskiego jest korzeń. Ma on żółtobiałą barwę i obły kształt. To właśnie korzeń jest jego najcenniejszą częścią z punktu dietetycznego. Wspominając o koprze włoskim nie można zapomnieć o jego nasionach. Wykorzystuje się je w przemyśle spożywczym i wcześniej wspomnianym ziołolecznictwie. [2]
Właściwości i zastosowanie kopru włoskiego
Roślina ta, bogata jest w składniki mineralne i witaminy oraz olejki eteryczne posiadające właściwości prozdrowotne. Badania dowodzą, że koper włoski działa wspomagająco w leczeniu różnych chorób.
Oddziałuje on głównie na układ moczowy i pokarmowy. Może być wykorzystywany przy chorobach pochodzenia bakteryjnego, wirusowego i grzybiczego. [2] Mówiąc o tym warzywie, nie można zapominać o jego wartościach dietetycznych. Jego korzeń ma zaledwie 31 kcal/ 100g. [1] Każda część kopru jest jadalna i bardzo aromatyczna. Warzywo to można spożywać codziennie w różnych postaciach na przykład surowe, grillowane, gotowane, pieczone. Można również je pić w postaci naparu. Jest odpowiednie szczególnie do dań wytrawnych. [2]
Działanie prozdrowotne kopru włoskiego
Koper włoski swoje prozdrowotne działanie zawdzięcza zwłaszcza bogatej kompozycji flawonoidów i składników odżywczych. Flawonoidy mają działanie przeciwutleniające, przeciwzapalne, a nawet immunomodulujące. Według USDA (U.S. Department of Agriculture) jest on dobrym źródłem wapnia, potasu, fosforu i sodu. W poniższej tabeli przedstawiono skład suszonego kopru włoskiego. [2]
| Skład | Zawartość na 100g |
| Energia | 31 kcal |
| Białko | 1,24 g |
| Tłuszcz (całkowity) | 0,2 g |
| Węglowodany | 7,3 g |
| Błonnik pokarmowy | 3,1 g |
| Cukry | 3,93 g |
| Składniki mineralne | |
| Wapń, Ca | 49 mg |
| Żelazo, Fe | 0,73 mg |
| Magnez, Mg | 17 mg |
| Fosfor, P | 50 mg |
| Potas, K | 414 mg |
| Sód, Na | 52 mg |
| Cynk, Zn | 0,2 mg |
| Witaminy | |
| Witamina C | 12 mg |
| Tiamina, B-1 | 0,01 mg |
| Ryboflawina, B-2 | 0,032 mg |
| Niacyna, B-3 | 0,64 mg |
| Witamina B-6 | 0,047 mg |
| Kwas foliowy | 27 µg |
| Witamina A | 48 µg |
| Witamina E | 0,58 mg |
| Witamina K | 62,8 µg |
| Tłuszcze | |
| Kwasy tłuszczowe, nasycone | 0,09 g |
| Kwasy tłuszczowe, jednonienasycone | 0,068 g |
| Kwasy tłuszczowe, wielonienasycone | 0,169 g |
| Aminokwasy | |
| Leucyna | 0,63 g |
| Izoleucyna | 0,73 g |
| Fenyloalanina | 0,45 g |
| Tryptofan | 0,53 g |
| Glicyna | 0,55 g |
| Prolina | 0,53 g |
Wyciąg z kopru włoskiego może wspomagać terapie lecznicze wielu chorób. Poniżej zostały opisane najpopularniejsze zastosowania tego surowca. [2]
Oddziaływanie na układ pokarmowy. W badaniach przeprowadzonych na szczurach stwierdzono działanie przeciwwrzodowe wodnego ekstraktu kopru włoskiego, które było wywołane etanolem. Podawanie naparu z kopru chroniło badane zwierzęta przed uszkodzeniami błony śluzowej żołądka. [2]
Działanie kopru nie tylko wpływa na pracę żołądka. Spożywanie olejku eterycznego z kopru włoskiego ma dobroczynne działanie dla osób chorych na IBS (Irritable Bowel Syndrome). Odnotowano, że u osób po 30-dniowym stosowaniu tego olejku rzadziej występują bóle brzucha i inne objawy tej choroby. Dzięki temu nie tylko uległo poprawie zdrowie pacjentów, ale również ich jakość życia. [3]
Działanie przeciwzapalne. W kolejnym badaniu wykonanym na szczurach sprawdzono, czy wodny ekstrakt z kopru włoskiego ma wpływ na redukcję obrzęków, czyli stanów zapalnych. Szczury z obrzękiem łap podzielono na dwie grupy. Jedna z grup otrzymywała ekstrakt wodny z kopru włoskiego. Natomiast druga grupa była grupą kontrolą, która tej substancji nie otrzymywała. W grupie pierwszej zauważono szybszą rekonwalescencję niż w grupie drugiej. Jest to potwierdzenie na działanie przeciwzapalne. [2]
Substancje zawarte w koprze włoskim mogą zapobiegać łączeniu się czynników prozapalnych z aktywacją cyklooksygenazy (COX). Cytklooksygenaza to enzym, który może uczestniczyć w patologicznych, czyli chorobotwórczych przemianach w organizmie ludzkim. [9]
Działanie galaktogenne – wspomagające wytwarzanie mleka u kobiet karmiących. Prawdopodobnie za to działanie odpowiada substancja znajdująca się w koprze włoskim o nazwie anetol. W badaniu na myszach stwierdzono, że olejek eteryczny z nasion tego surowca podwyższa poziom hormonów: progesteronu, prolaktyny i estrogenów.
Dodatkowo u karmiących samic zaobserwowano zwiększony rozwój i wzrost gruczołów mlecznych, co przyczyniło się do zwiększonego wydzielanie mleka. Zauważono też poprawę jakości wytwarzanego mleka przez samice. [2,7]
Inne zastosowania lecznicze kopru włoskiego. [2]
| Dolegliwość/ użycie | Użyta część rośliny/ preparat |
| Bezsenność | Napar z liści |
| Zaparcia | Wywar z nasion Nasiona mieszane z cukrem |
| Bóle brzucha | Napar z każdej części rośliny Pasta z liści |
| Porost włosów | Olej z nasion |
| Gorączka | Napar z liści |
| Rana dziąsła | Wywar z całej rośliny |
| Kaszel | Wywar z całej rośliny |
| Stres | Pędy wierzchołkowe |
| Artretyzm | Herbata z gotowanego korzenia |
| Przeczyszczające | Napar z nasion |
| Bóle żołądka | Wywar z liści |
| Kolka u dzieci | Napar z liści i owoców |
| Środek przeciwwymiotny | Proszek z owoców |
| Orzeźwiające | Wywar z całej rośliny |
Przepis z wykorzystaniem kopru włoskiego
Sałatka z fenkułem, kozim serem i sosem cytrusowym
Składniki:
- Koper włoski fenkuł x 1 sztuka
- Ser kozi x 50 g
- Mix sałat x 90 g
- Gruszka x 1 sztuka
- Pestki dyni x 10 g
- sok z cytryny x 3 łyżki
- sok z pomarańczy x 2 łyżki
- ocet winny x 1 łyżeczka
- oliwa z oliwek x 2 łyżeczki
Przygotowanie:
Koper włoski, sałatę i gruszkę umyj i osusz. Koper włoski pokrój lub zetrzyj na tarce na cienkie plasterki. To samo zrób z gruszką. Do miski wyłóż mix sałat, a na nią pokrojony koper włoski i kawałki gruszki. Przygotuj sos w osobnym naczyniu. Oliwę z oliwek wymieszaj z octem, sokiem z cytryny i pomarańczy. Pestki dyni upraż na suchej patelni. Dodaj sos do sałatki. Ułóż na niej kawałki koziego sera. Na koniec posyp pestkami dyni. Podawaj bezpośrednio po przygotowaniu.
Porady praktyczne
Spożywanie herbat ziołowych zawierających koper włoski ma udowodnione działanie, dzięki któremu możemy efektywniej kontrolować apetyt. Picie tego naparu może przyczyniać się do łatwiejszego utrzymanie deficytu energetycznego. Wpływa to na ubytek masy tkanki tłuszczowej. Herbata ziołowa z kopru włoskiego może znaleźć zastosowanie w leczeniu nadwagi i otyłości. [4]
Inne, niedietetyczne zastosowania kopru włoskiego
Z kopru włoskiego można uzyskać intensywny zielony barwnik. Dzięki czemu swoje zastosowanie znajduje w produkcji kosmetyków. Można wykorzystywać go również do nadawania koloru tkanin i innych materiałów takich jak na przykład drewno. Jest on też stosowany w przemyśle spożywczym do nadawania zielonkawej barwy żywności.
W wielu regionach Pakistanu i Indii koper włoski jest wykorzystywany do produkcji środków odświeżających usta. [2]
Koper włoski ma swoje zastosowanie jako środek owadobójczy. Przede wszystkim jest on stosowany w rolnictwie. Olejek eteryczny z kopru włoskiego używany jest przeciw mszycom, przy których zwalczaniu jest bardzo skuteczny. [6]
Bezpieczeństwo stosowania
Regularnie spożywanie kopru włoskiego w różnych postaciach nie wykazuje żadnej toksyczności. Jest on uznawany za bezpieczny. Przeprowadzono wiele badań z wykorzystaniem ekstraktu etanolowego, który był sporządzany właśnie z tego warzywa. Długotrwałe podawanie ekstraktu etanolowego nawet w stosunkowo dużych ilościach nie wykazało działań niepożądanych na badany organizm. [2,5]
Podsumowanie
Koper włoski (fenkuł) jest surowcem, który jest ceniony za swoje walory smakowe. Jednak to tylko jedyna z jego zalet. Ma on szerokie zastosowanie w ziołolecznictwie i medycynie, które potwierdzają badania naukowe. Spożywanie go może przynieść wiele pozytywnych korzyści dla zdrowia. Wodne ekstrakty sporządzone na bazie kopru włoskiego pomagają szczególnie w dolegliwościach ze strony przewodu pokarmowego. [2]
Roślinę tą można z łatwością uprawiać w Polsce w ogródkach. Uprawa kopru nie wymaga specjalnych warunków. [2]
Bibliografia:
- Janas R. Ocena możliwości poprawy zdrowotności nasion kopru ogrodowego i włoskiego uprawianego w systemach ekologicznych.
- Badgujar S. B., Bandivdekar H. A., Patel V. V. (2014) Foeniculum vulgare Mill: A Review of its botany, phytochemistry, pharmacology, contemporary, application and toxicology. Hindawi.
- Bonfrate L., Campanale C. M., Caporaso N., Festi D., Fogil V. M., Gasbarrini A., Guarino M., Grimaldi M., Kohn A., Portincasa P., Rienzo D. T., Scribano L. L. M., Taddia M. (2016) Cucumin and Fennel Essential Oil Improve Symptoms and Quality of Life in Patients with Irritable Bowel Syndrome
- Bae J., Choue R., Kim J., Lim H., Fennel (Foeniculum vulgare) and Fenugreek (Trigonella foenumgraceum) Tea Drinking Suppresse Subjective Short-term Appetite in Overweight Women. Clinical Nutrition Research. 4(3):168-174
- Manach, C. M., Scalbert, C., Remesy C.(2005) Dietary of polyphenols and the prevention of diseases. Reviews in Food Science and Nutrition. 45(4):287–306
- Dutka A. (2013) Zastosowanie olejków eterycznych w ochronie roślin przed szkodnikami w świetle najnowszej literatury. Postępy w ochronie roślin. 53(1)
- Kaczmarczyk-Sedlak I., Szałabska K., Wjonar W.(2018) Fitoterapia zaburzeń laktacji- dowody naukowe i bezpieczeństwo stosowania.
- Babicz M., Hałabis M., Kropiwiec K. (2016) Zastosowanie wybranych ziół w różnych etapach produkcji wieprzowiny. Przegląd wybranych zagadnień z zakresu przemysłu spożywczego. s.139
- Onookome-Okome T., Rosana R. R. A., Sajed T., Vazquez-Fresno R., Wishart S. D., Wishart A. N. (2019) Herbs ans Spices- Biomaerkers of Intake Based on Human Intervention Studies- A Systematic Review. Genes & Nutrition. 14: 18
