Kwas foliowy – witamina B9. Źródła, normy, objawy niedoboru i nadmiaru

Kwas foliowy – aspekt zasadnej jego suplementacji (między innymi w trakcie ciąży) jest powszechnie znany. Od lat 80-tych ubiegłego wieku wiemy, że istnieje niepodważalny związek między niedoborem kwasu foliowego a wadami cewy nerwowej u płodu (pierwsze prace naukowe na ten temat powstały w latach 60-tych, a zalecenia suplementacji pojawiły się w połowie lat 80-tych). Dopiero niedawno jednak zaczęto zwracać uwagę na jego prawidłową suplementację, która jest kluczowa do znacznej ilości procesów zachodzących w organizmie i zachowania jego prawidłowego funkcjonowania.

Spis treści:

1. Czym jest kwas foliowy?
2. Źródła kwasu foliowego w żywności
3. Biodostępność
4. Nadmiar kwasu foliowego – konsekwencje
5. Suplementacja kwasu foliowego – wskazania
6. Normy dla kwasu foliowego
7. Wpływ na organizm
8. Podsumowanie
9. Bibliografia

Czym jest kwas foliowy?

Kwas foliowy, inaczej folacyna, to witamina z grupy B, a ściślej –  witamina B9. Określenie foliowy pochodzi od łacińskiego słowa  folianum (liść), co odzwierciedla główne źródła tej substancji, jakimi są liście. Poza śladowymi ilościami, powstającymi przy udziale mikroflory jelitowej, organizm człowieka nie jest zdolny do wytwarzania tej witaminy, w związku z czym musi być ona dostarczana wraz z pokarmem.

Źródła kwasu foliowego. W czym można go znaleźć?

Kwas foliowy jest syntetyczną, najbardziej utlenioną postacią kwasu pteroilomonoglutaminowego, który stanowi składnik preparatów farmaceutycznych. W przyrodzie występuje w znikomych ilościach, ponieważ główną pulę stanowią tu związki zredukowane w różnym stopniu, o różnej liczbie reszt glutaminianowych.

Kwas foliowy w jedzeniu

W żywności kwas foliowy występuje pod postacią folianów, ktorego źródłem w diecie są drożdże, produkty nabiałowe, ziarna zbóż, mięso, warzywa liściaste (także te mrożone), pomidory, buraki, rośliny strączkowe oraz owoce, słonecznik i orzechy.

W organizmie człowieka znajduje się około 5-10 mg tego związku, a połowa tej puli zmagazynowana jest w wątrobie. Zarówno kwas foliowy jak i jego pochodne są wrażliwe na  wysoką temperaturę, promienie ultrafioletowe, utlenianie i  pH środowiska. Co istotne, długotrwałe przechowywanie produktów spożywczych oraz proces ich technologicznej obróbki wpływają negatywnie na ilość i przyswajalność kwasu foliowego. Straty folianów podczas wypieku chleba zależne są od czasu pieczenia i temperatury i sięgają nawet 30%.

Biodostępność folianów

Biodostępność kwasu foliowego, czyli ilość i szybkość, z jaką składnik ten jest wchłaniany w układzie pokarmowym, zależy od wielu czynników. Kluczowa jest tu postać folianów w spożywanych produktach, rodzaj tych produktów (naturalne lub syntetyczne) oraz  sposób ich obróbki technologicznej. Istotne znaczenie mają tu interakcje z przyjmowanymi lekami, spożycie alkoholu, palenie tytoniu oraz stany zapalne układu pokarmowego.

Większość przyjmowanego folianu pochodzi z syntetycznej wersji kwasu foliowego znajdującego się w suplementach oraz tego, który dodawany jest do żywności. Dziś wiadomo już, że kwas foliowy podlega złożonemu metabolizmowi oraz, że wśród populacji istnieją różnice w zakresie zdolności do skutecznego metabolizowania kwasu foliowego do jego bioaktywnej formy.

Jeszcze przed wchłonięciem przez śluzówkę jelita, foliany w żywności są hydrolizowane do formy monoglutaminianu. Dlatego przed wejściem do krwiobiegu forma monoglutaminianu jest redukowana do dihydrofolianu przez enzym reduktazy dehydrofolianu (DHFR), a następnie do tetrahydrofolianu (THF) i przekształcana w formy metylowe.

Metabolizm kwasu foliowego a polimorfizm genu MTHFR

Synteza witaminy B9, zwanej inaczej kwasem foliowym, tylko w niewielkim stopniu zachodzi przy udziale bakterii jelitowych. Głównym jej źródłem dla organizmu jest pożywienie.

Jeśli jednak posiadamy polimorfizmy genu MTHFR C677>T lub A1298> C (najczęściej występujące w populacji polskiej) to sama dieta nie wystarczy. Gen MTHFR jest odpowiedzialny za powstanie funkcjonalnego enzymu MTHFR, który  poprzez katalizowanie przemiany w  związkach organicznych, z których zbudowane są nukleotydy,  bierze udział w ich syntezie i powstawaniu DNA. 

Wpływa także na regulację aktywności genów – włącza je lub wyłącza. Jest obecny we wszystkich tkankach organizmu, dlatego też ma tak kluczowe znaczenie dla naszego zdrowia.

Prawidłowa przemiana folianów wymaga prawidłowej aktywności wielu enzymów, a kluczową rolę w tym procesie odgrywa reduktaza metylenotetrahydrofolianu, będąca efektem ekspresji wspomnianego genu MTHFR.

Enzym ten odpowiedzialny jest za przekształcanie spożytego kwasu foliowego w jego aktywną postać, a dokładniej – katalizuje konwersję 5,10-metylenotetrahydrofolianu do 5-metylotetrahydrofolianu (5-MTHF).

Wykazano, że jelito ma bardzo duże zdolności do przekształcania zredukowanych już folianów z żywności do 5-MTHF, ale ograniczoną możliwość redukowania kwasu foliowego. W rzeczywistości dociera on do wątroby w formie niezmetabolizowanej.

Gdy organizm dotknięty jest genetycznym defektem w postaci mutacji genu MTHFR, wiele kluczowych procesów w nim zachodzących jest zaburzonych, min. detoks. Nie dochodzi wówczas do efektywnego wytwarzania białek i neuroprzekaźników, organizm taki wykorzystuje antyoksydantów, nie wydala odpowiednio toksyn czy też nie metabolizuje hormonów.

Przede wszystkim kwas foliowy nie ulega odpowiedniemu przekształcaniu, co skutkuje wysokim poziomem homocysteiny, a co za tym idzie zwiększa się stan zapalny i ryzyko wystąpienia chorób serca czy chorób neurodegeneracyjnych.

Podobny problem dotyczy przekształcania witaminy B12. W takiej sytuacji zaleca się stałą lub powtarzającą się okresowo suplementację aktywną metabolicznie, zmetylowaną formą kwasu foliowego przez całe życie. Jest to szczególnie istotne, ponieważ jego zapasy w organizmie wyczerpują się już po 4 miesiącach od zaprzestania jego spożycia.

Witaminy

Prawidłowy metabolizm kwasu foliowego, a co za tym idzie niezaburzony proces metylacji i usuwania homocysteiny, zależy również od odpowiedniej podaży witaminy B12 i witaminy B6.

Nadmiar kwasu foliowego

Co za dużo to niezdrowo – nadmiar kwasu foliowego w diecie, ze szczególnym uwzględnieniem osób z mutacją MTHFR

W 1998 roku amerykański rząd zezwolił na dodawanie syntetycznego kwasu foliowego do mąki, płatków śniadaniowych i innych produktów zbożowych. Powodem tej decyzji były niedobory kwasu foliowego w organizmach ciężarnych kobiet, które mogły powodować wady cewy nerwowej oraz rozszczepy kręgosłupa u ich dzieci.

Tymczasem, jak wspomniano, okazuje się, że osoby z mutacją genu MTHFR mają problemy z metabolizowaniem tego związku.  Badania wykazały, że blisko 80% kobiet, które zażywały suplementy kwasu foliowego i jednocześnie jadły wzbogacaną nim żywność (wysoko przetworzoną mąkę i produkty zbożowe), nie były w stanie przyswoić nadwyżek tej substancji.

Niezmetabolizowany kwas foliowy może powodować wiele problemów zdrowotnych, takich jak: obniżona odporność, anemia, problemy z pamięcią i funkcjami poznawczymi (spowodowanymi niedoborem witaminy B12, który był maskowany zbyt wysokim poziomem kwasu foliowego), obniżona odporność, większe ryzyko rozwoju niektórych nowotworów oraz paradoksalnie defekty cewy nerwowej.

🔎 W kontekście obniżenia odporności warto wspomnieć o badaniu [24], które wskazało, że osoby dostarczające nadmiar kwasu foliowego są bardziej narażone na infekcję COVID-19 oraz ciężki przebieg choroby.

Wykazano, że kwas foliowy dodawany do wysoko przetworzonych produktów zbożowych przyczynia się do powstawania defektów w cewie nerwowej u płodów, które mają jednocześnie mutację genu MTHFR, a ich matkom zaleca się przyjmowanie kwasu foliowego w czasie ciąży.

Co więcej, jednoczesne stosowanie suplementów witaminowych czy innych preparatów, które mają w swoim składzie kwas foliowy, podwyższa jego poziom w codziennej diecie, stanowiąc ogromny problem dla osób z mutacją genu MTHFR.

🔎 Zgodnie z aktualnym stanowiskiem EFSA poziom górnego tolerowanego dziennego spożycia dla kwasy foliowego wynosi 1000 µg dla dorosłych – w tym również kobiet w ciąży i karmiących. Dla dzieci różni się od wieku. Dla niemowląt od 4 miesięcy do dzieci 3-letnich wynosi 200 µg, dla dzieci 4-6 lat 300 µg, dla dzieci 7-10 lat to 400 µg, dla dzieci 11-14 lat to 600 µg, zaś dla 15-17 lat to 800 µg.

🔍 Nowe badanie przeprowadzone przez naukowców z Texas A&M AgriLife Research [30] daje przesłanki, że zmniejszenie spożycia kwasu foliowego może wspierać zdrowszy metabolizm u starzejących zwierząt. To podważa powszechne przekonanie, że wysokie spożycie kwasu foliowego zawsze przynosi korzyści zdrowotne. Badanie opublikowane w Life Science Alliance wykazało, że ograniczenie spożycia kwasu foliowego zmniejsza procesy anaboliczne, co może prowadzić do zdrowszego starzenia się.

Kwas foliowy metylowany

Kobiety w ciąży potrzebują więcej kwasu foliowego i dlatego czasem wskazane jest przyjmowanie go w różnych suplementach (z powodu zaburzeń pracy jelit i wchłaniania). Warto wtedy sięgnąć po aktywną formę tej witaminy, zwaną metylofolate bądź  tetrahydrofolian (TH4 -folian),  który powstaje w wyniku redukcji kwasu foliowego przez reduktazę dehydrofolianową i  NADPH.

Ta wysoce przyswajalna forma kwasu foliowego znajduje się w dobrej jakości suplementach diety i występuje pod nazwą Quatrefolic®.

Wykazano, że jest ona najlepszym wyborem, jeśli chodzi o suplementację aktywnego folianu w celu wspomagania i regulowania cyklu metylacji.  Wspomniana forma kwasu foliowego przechodzi przez barierę żołądkową i jest wchłaniana głównie w jelicie cienkim.

Jak wykazały wyniki badań opublikowane kilka lat temu – 86% kwasu foliowego w żyle wrotnej wątrobowej pozostawało niezmetabolizowane, przy czym prawie całość naturalnego folianu została przekształcona prawidłowo. Dodatkowo, wysoka rozpuszczalność w wodzie oznacza, że zredukowana forma kwasu foliowego jest znacznie łatwej wchłaniana przez komórki błony śluzowej, co istotnie ułatwia dostęp do krwi i krążenia.

W 2014 roku Komisja Europejska zatwierdziła stosowanie Quatrefolic® w Unii Europejskiej jako Nowy Składnik Żywności. W 2015 roku został oficjalnie zmieniony Załącznik II do Dyrektywy 2002/46/WE — włączono Quatrefolic®, który może być stosowany do produkcji suplementów diety sprzedawanych we Wspólnocie Europejskiej. Ocenione przez Europejską Agencję Żywności (EFSA) i zatwierdzone przez Komisję Europejską działanie folianów na nasze zdrowie zostało opisane w Załączniku do Rozporządzenia Komisji nr 432/2012 z dnia 16 maja 2012 r. ustanawiające wykaz dopuszczonych oświadczeń zdrowotnych dotyczących żywności, w innych niż oświadczenia, odnoszące się do zmniejszania ryzyka choroby oraz rozwoju i zdrowia dzieci.

Zasadność suplementacji kwasu foliowego

Zgodnie z ustawą o warunkach zdrowotnych żywności i żywienia  suplement diety to środek spożywczy, którego celem jest uzupełnienie zwykłej diety. Musi stanowić źródło witamin, składników mineralnych bądź innych substancji, które wykazują działanie odżywcze lub inne korzystne właściwości wobec organizmu. Prawidłowo prowadzona suplementacja może istotnie przyczynić się do zmniejszenia ryzyka wystąpienia określonych zaburzeń stanu zdrowia.

Przy ryzyku udaru

🔍 Wyniki meta-analizy [31] wskazują, że suplementacja kwasem foliowym znacząco zmniejsza ryzyko udaru – o 10%. Suplementacja kwasem foliowym była najbardziej skuteczna u osób bez historii udaru lub zawału mięśnia sercowego. Wyniki te podkreślają znaczenie suplementacji kwasem foliowym w profilaktyce udarów.

Jaka ilość kwasu foliowego może być suplementowana?

🔎 Zgodnie z uchwałą zespołu do spraw suplementów diety GIS [27] maksymalny poziom w dziennej dawce suplementów kwasu foliowego w diecie powinien wynosić 600 µg lub 800 µg w przypadku suplementów dla kobiet w ciąży (u tych ostatnich z wymaganym dopiskiem o potrzebnej konsultacji z lekarzem.

Jak jest zatem w przypadku suplementacji i wzbogacania produktów spożywczych kwasem foliowym?

Normy kwasu foliowego

Poniżej znajduje się tabela z aktualnymi normami dla spożycia kwasu foliowego [25]:

Nawet w wypadku stosowania diety o odpowiedniej kaloryczności i właściwym zbilansowaniu, spożycie folianów może kształtować się na poziomie niższym od optymalnego, który wedle norm polskich wynosi 400µg. Taka sytuacja wynika ze sposobu przetwarzania żywności, zwłaszcza produktów zbożowych. Podczas produkcji mąki z ziaren pszenicy straty składników mineralnych, witamin, błonnika i fitozwiązków sięgają nawet do 90%.

Dodatkowo, jak wspomniano kwas foliowy należy do witamin wrażliwych na działanie czynników zewnętrznych. Znaczna część folianów jest także tracona podczas transportu, przechowywania i gotowania produktów spożywczych. Przy tak szerokiej obróbce żywności zapewnienie zgodnego z normami spożycia folianów wydaje się być dość trudne bez jednoczesnej suplementacji.

Ponadto wspomniana wyżej biodostępność folianu jest większa z preparatów syntetycznych, mniejsza natomiast z produktów będących jego naturalnym źródłem. Aktywność biologiczna syntetycznego kwasu foliowego zależy od wielkości podanej dawki. Wykazano, że  mniejsze dawki na poziomie około 400 μg są bardziej efektywne w obniżaniu poziomu homocysteiny i wysycaniu erytrocytów niż dawki sięgające 1 mg.

Działanie na organizm

Suplementacja kwasem foliowym ma szczególne znaczenie w następujących sytuacjach zdrowotnych:

Kobiety planujące ciążę, w ciąży i podczas laktacji

Zgodnie z tegorocznym (2018) rozporządzeniem Polskiego Towarzystwa Ginekologii i Położnictwa:

• Każda kobieta w wieku rozrodczym powinna w diecie zawrzeć produkty bogate w kwas foliowy (np. sałata, szpinak, zboża, wątróbka, kapusta, orzechy, jaja, sery).
• Kobieta planująca ciążę powinna zacząć przyjmować kwas foliowy już 12 tygodni przed ciążą oraz kontynuować przyjmowanie przez cały okres ciąży oraz laktacji

(w poprzednich rekomendacjach zalecenia były, aby przyjmować kwas foliowy do połowy ciąży, a okres przedciążowy był określonym jako co najmniej 4 tygodnie).

Dawką zalecaną jest 600 µg kwasu foliowego z suplementu diety. Biorąc pod uwagę fakt, że nie wszystkie ciąże są planowane, wydaje się zasadne by zalecenie to objęło ogół kobiet w wieku rozrodczym. Niedostateczne spożycie folianów przez kobiety przed ciążą lub w jej trakcie jest niebezpieczne dla rozwijającego się płodu.

Skutkować może niedorozwojem łożyska, co prowadzi do spontanicznych poronień bądź do wykształcenia się wad wrodzonych cewy nerwowej płodu. W  przypadku kobiet, które urodziły dziecko z wadą cewy nerwowej, w celu zminimalizowania ryzyka wystąpienia wady u kolejnego potomstwa, zaleca się suplementację 5 mg kwasu foliowego dziennie. Warto również pamiętać, że stężenia folianu w mleku matki są utrzymywane kosztem rezerw tego składnika w jej organizmie.

🔎 Spożywanie kwasu foliowego przez kobiety w okresie okołokoncepcyjnym może obniżyć ryzyko wystąpienia wad wrodzonych u dzieci w sposób znaczący. Badania wykazują równice nawet o 77%. Są to wnioski z meta-analizy Moges i wsp. [29].

Quatrefolic® jako źródło 5-metylotetrahydrofolianu(5- MTHF) może być szczególnie użyteczny w zakresie dostarczania żywieniowo aktywnej formy folianu w okresie przed poczęciem, w czasie ciąży i laktacji. Dodatkowo, 5-MTHF okazał się skuteczny i może skuteczniejszy niż kwas foliowy w zachowaniu stężenia folianu w erytrocytach w czasie laktacji.

Według amerykańskich rekomendacji natomiast – każda kobieta w wieku rozrodczym (15-45 lat) powinna przyjmować kwas foliowy ponieważ uważa się, że ponad połowa ciąży w USA jest nieplanowana.

Największe ryzyko wad cewy nerwowej płodu występuje:

• u ciężarnych chorujących na cukrzycę,
• w rodzinach, w których tego rodzaju schorzenia pojawiały się do czwartego pokolenia wstecz,
• u kobiet ciężarnych przyjmujących preparaty przeciwpadaczkowe,
• u kobiet mających podwyższone białko płodowego w surowicy.

Osoby z podwyższonym poziomem homocysteiny

Hiperhomocysteinemia jest skutkiem genetycznie uwarunkowanego braku aktywności enzymów uczestniczących w  metabolizmie homocysteiny, bądź też niedoboru witamin będących kofaktorami tych enzymów: kwasu foliowego, witaminy B6 i B12.  

Homocysteina nazwana została cholesterolem XXI wieku, ponieważ stanowi niezależny czynnik rozwoju zmian miażdżycowych, prowadzących do rozwoju choroby niedokrwiennej serca, incydentów zakrzepowo-zatorowych, udaru mózgu czy nadciśnienia tętniczego.

Wiadomo jednak, że prawidłowo zbilansowana dieta pod względem zawartości tego kwasu i witamin z grupy B przyczynia się do znacznego obniżenia poziomu tego szkodliwego aminokwasu. Czynniki genetyczne zaś, mogą powodować konieczność suplementacji kwasem foliowym, ponieważ zapotrzebowanie na tą witaminę u takich osób może znacznie przewyższać sugerowane normy.

W licznych badaniach naukowych wykazano, że stosowanie suplementacji kwasem foliowym skutecznie obniża poziom homocysteiny.

Osoby w starszym wieku

W tej grupie wiekowej suplementacja folianem zaleca się ze względu na często pojawiające się zaburzenia trawienia i stany zapalne śluzówki układu pokarmowego. Wymienione zaburzenia znacznie utrudniają wchłanianie tej witaminy, co z kolei może prowadzić do wystąpienia anemii megaloblastycznej oraz hiperhomocysteinemii.

Podwyższenie poziomu homocysteiny stwierdza się bowiem u blisko 40 %  populacji osób starszych.  Starzenie związane jest także ze zmianami funkcjonowania przewodu pokarmowego, które mogą mieć wpływ na wchłanianie różnych form folianu. Suplementacja folianu o wysokiej biodostępności zwłaszcza w tej grupie wiekowej pozwala wspierać prawidłowe funkcje psychologiczne takie jak koncentracja, pamięć i uczenie się.

🔎 Warto zaznaczyć jednak, że według aktualnej wiedzy [26] kwas foliowy nie przynosi znaczących korzyści przy wspieraniu pamięci u wszystkich osób starszych. Wyniki dotychczasowych badań nie są jednolite i wymagają głębszego poznania.

Należy jednak zwrócić szczególną uwagę na rozsądną suplementację
w tej grupie osób, ponieważ zwiększenie podaży kwasu foliowego może maskować często występujący u starszych osób (10-15% populacji powyżej 60-go roku życia)
deficyt witaminy B12 . Skutkiem tego niedoboru może być znaczne pogorszenie
funkcji poznawczych i kognitywnych.

🔍 Przegląd i meta-analiza badań [32] wykazała, że suplementacja witaminami z grupy B opartymi na kwasie foliowym poprawia funkcje poznawcze u starszych dorosłych w krajach, gdzie nie wprowadzono obowiązkowej fortyfikacji żywności kwasem foliowym. Co ciekawe, w krajach, gdzie obowiązkowa fortyfikacja jest wprowadzona, suplementacja nie miała znaczącego wpływu na funkcje poznawcze.

Osoby nadużywające alkoholu

Nadmierne spożycie alkoholu może zaburzać  procesy wchłaniania i  trawienia składników odżywczych oraz zwiększa ich wydalanie z moczem. Dodatkowo, etanol stanowi źródło „pustych“ kalorii, co może istotnie wpływać na  zmniejszenie apetytu,  stając się przyczyną niedożywienia.

Skutkiem tych nieprawidłowości są liczne niedobory makro-, mikroelementów i  witamin. Niedobór kwasu foliowego stwierdza się u  około 80% uzależnionych z  rozpoznaną alkoholową chorobą wątroby, natomiast u połowy z nich występuje dodatkowo niedokrwistość megaloblastyczna. Obserwuje się też wzrost poziomu homocysteiny.

Na szczęście, zmniejszenie puli kwasu foliowego w organizmie następuje dopiero przy długotrwałym nadużywaniu alkoholu, a  już po  1-2 tygodniach abstynencji i  normalizacji diety wchłanianie folianów w jelicie ulega znacznej poprawie. Stosowanie suplementacji kwasem foliowy wydaje się zasadne np. w trakcie terapii odwykowej.

Dieta bezglutenowa i bezmleczna, polimorfizm genu MTHR i wchłanianie kwasu foliowego

Wiele badań potwierdziło, że zarówno gluten jak i mleko krowie zaburza proces prawidłowej metylacji, a w konsekwencji detoksykacji organizmu, co ma szczególne znaczenie przy mutacji genu MTHR (w szczególności dotyczy to homozygoty).

Ponadto, kazeina, która zawarta jest w produktach mlecznych znacznie pogarsza sprawność działania receptorów folianów, które przy polimorfizmie genu MTHFR i tak są osłabione (kwas foliowy i metylowana witamina B12 są kluczowe do prawidłowych przemian homocysteiny).

Wówczas homocysteina nie może zostać przekonwertowana z powrotem do postaci metioniny, a konsekwencje tego procesu są dla organizmu bardzo niekorzystne. Wykazano również, ze dieta mleczna prowadzi do powstawania przeciwciał przeciwko receptorowi dla kwasu foliowego, co znów komplikuje proces jego metabolizmu.

Coraz częściej spotkać można także zalecenie diety bezglutenowej przy nieprawidłowości genu MTHFR. Ten typ diety stanowi bardzo częste wskazanie przy chorobach autoimmunologicznych ze względu na stwierdzony wpływ glutenu na przepuszczalność jelita i pojawienie się stanów zapalnych. Większa przepuszczalność jelit skutkuje wzrostem szkodliwych substancji we krwi, a to z kolei wiąże się ze znacznym obciążeniem systemu detoksykującego, który przy zaburzonej metylacji jest i tak osłabiony. W przypadku mutacji genu MTHR organizm również znacznie gorzej radzi sobie z łagodzeniem stanów zapalnych.

Podsumowanie

Produkty zawierające duże ilości kwasu foliowego to między innymi – żółtka jaj, ryż, soja, kiełki pszenicy, szpinak, brokuły, soczewica, kapusta, orzechy, słonecznik, cykoria, fasola, drożdże, wątróbka cielęca.

Przyrządzając posiłki z dużą zawartością kwasu foliowego, należy mieć na uwadze, by warzywa pozostały surowe bądź krótko gotowane, ponieważ długotrwała obróbka termiczna niszczy kwas foliowy!

Bibliografia:

1. Suplementacja folianów w okresie przedkoncepcyjnym,w ciąży i połogu. Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologówi Położników, http://perinatologia.umed.pl/wp-content/uploads/2018/02/56597-143992-2-PB.pdf, dostęp 18.10.2018
2. CDC. Recommendations, https://www.cdc.gov/ncbddd/folicacid/recommendations.html, dostęp 18.10.2018
3. Obwieszczenie Marszałka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 7 lutego 2005 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy o warunkach zdrowotnych żywności i żywienia. Dz.U. 2005, nr 31, poz. 265.
4. Bailey SW, Ayling JE. The extremely slow and variable activity of dihydrofolate reductase in human liver and its implications for high folic acid intake. Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America. 2009
5. Pietrzik K i in. Folic acid andL-5-methyltetrahydrofolate: comparison of clinical pharmacokinetics andpharmacodynamics. Clin Pharmacokinet. 2010 
6. Patanwala I i in. Folic acidhandling by the human gut: implications for food fortification andsupplementation. Am J Clin Nutr. 2014
7. van der Put NMJ i in. A SecondCommon Mutation in the Methylenetetrahydrofolate Reductase Gene: An AdditionalRisk Factor for Neural-Tube Defects? Am. J. Hum. Genet. 1998
8. Meshkin B, Blum K. Folatenutrigenomics: a convergence fo dietary folate metabolism, folic acidsupplementation, and folate antago- nist pharmacogenetics. Drug Metab Lett.2007
9. Bailey LB i in. Folatemetabolism and requirements. J Nutr. 1999
10. Scott JM, Weir DG. Folic acid,homocysteine and one carbon metabolism: a review of the essential biochemistry.J Cardiovasc Risk. 1998
11. Casella G, BassottiG, Villanacci V, et al. Is hyperhomocysteinemia relevant in patients withceliac disease? World Journal of Gastroenterology : WJG.2011;17(24):2941-2944. doi:10.3748/wjg.v17.i24.2941.
12. Saibeni S, Lecchi A, Meucci G, Cattaneo M, Tagliabue L, RondonottiE, Formenti S, De Franchis R, Vecchi M. Prevalence of hyperhomocysteinemia inadult gluten-sensitive enteropathy at diagnosis: role of B12, folate, andgenetics. Clin Gastroenterol Hepatol. 2005 Jun;3(6):574-80
13. Czeczot H. Kwas foliowyw fizjologii i patologii. Postępy Hig Med Dośw. 2008; 62, 405-419.
14. Lucock M. Folic Acid: NutritionalBiochemistry, Molecular Biology, and Role in Disease Processes, Mol GenetMetab. 2000; 71(1-2): 121-138. 4. Stanger O. Physiology of Folic Acid in Healthand Disease. Curr Drug Metab. 2002; 3(2): 211-223.
15. Stanger O. Physiology of Folic Acid inHealth and Disease. Curr Drug Metab. 2002; 3(2): 211-223
16. Borzozowska A, Sicińska E, RoszkowskiW. Rola folianów w żywieniu osób starszych. ROCZN PZH 2004; 55(2):159-164. 8.
17. Cylwik B, Chrostek L. Zaburzeniametabolizmu kwasu foliowego i homocysteiny w warunkach nadużywaniaalkoholu. Pol Merk Lek. 2011; 30(178): 295-299.
18. Ehmke vel Emczyńska E, Kunachowicz H.Badanie ankietowe wśród kobiet w  wieku rozrodczym dotyczące pierwotnejprofilaktyki wad cewy nerwowej. Hygiene Public Health 2011; 46(1): 47-50
19. Smith D. Folic acid fortification: thegood, the bad, and the puzzle of vitamin B-12. Am J ClinNutr. 2007; 85(1): 3-5.
20. Smith AD, Kim YI, Refsum H. Is folicacid good for everyone? Am J Clin Nutr. 2008; 87(3): 517-533.
21. Wichlińska-Lipka M, Nyka WM. Rolahomocysteiny w patogenezie chorób układu nerwowego. Forum MedycynyRodzinnej. 2008; 2(4): 292-297
22. Fojcik H, Moczulski D,Żukowska-Szczechowska E, Szydłowska I, Grzeszczak W. Wpływ polimorfizmóww  genie MTHFR na  rozwój nefropatii cukrzycowej u pacjentówz cukrzycą typu 2. Diabetol Dośw Klin. 2002; 2(3): 211-216
23. Kim YI. Will mandatory folic acidfortification prevent or promote cancer? Am J Clin Nutr 2004; 80(5): 1123-1128
24. Topless, R. K., Green, R., Morgan, S. L., Robinson, P. C., Merriman, T. R., & Gaffo, A. L. (2022). FOLIC ACID AND METHOTREXATE USE AND THEIR ASSOCIATION WITH COVID-19 DIAGNOSIS AND MORTALITY: AN ANALYSIS FROM THE UK BIOBANK. medRxiv.
25. Normy żywienia dla populacji polskiej i ich zastosowanie, Warszawa 2020, PZH
26. Akhgarjand, C., Ebrahimi Mousavi, S., Kalantar, Z., Bagheri, A., Imani, H., Rezvani, H., Ghorbi, M. D., & Vahabi, Z. (2022). Does folic acid supplementation have a positive effect on improving memory? A systematic review and meta-analysis of randomized controlled trials. Frontiers in aging neuroscience, 14, 966933. https://doi.org/10.3389/fnagi.2022.966933
27. https://www.gov.pl/web/gis/zespol-do-spraw-suplementow-diety, dostęp: 29.12.2023
28. EFSA Panel on Nutrition, Novel Foods and Food Allergens (NDA Panel), Turck, D., Bohn, T., Castenmiller, J., de Henauw, S., Hirsch‐Ernst, K. I., … & Naska, A. (2023). Scientific opinion on the tolerable upper intake level for folate. EFSA Journal, 21(11), e08353.
29. Moges N, Sisay Chanie E, Anteneh RM, Zemene MA, Gebeyehu AA, Belete MA, Kebede N, Anley DT, Dessie AM, Alemayehu E, Dagnaw FT, Asmare ZA, Tsega SS. The effect of folic acid intake on congenital anomalies. A systematic review and meta-analysis. Front Pediatr. 2024 Jul 19;12:1386846. doi: 10.3389/fped.2024.1386846. PMID: 39100647; PMCID: PMC11294162.
30. Blank, H. M., Hammer, S. E., Boatright, L., Roberts, C., Heyden, K. E., Nagarajan, A., … & Polymenis, M. (2024). Late-life dietary folate restriction reduces biosynthetic processes without compromising healthspan in mice. bioRxiv.
31. Zhang N, Zhou Z, Chi X, Fan F, Li S, Song Y, Zhang Y, Qin X, Sun N, Wang X, Huo Y, Li J. Folic acid supplementation for stroke prevention: A systematic review and meta-analysis of 21 randomized clinical trials worldwide. Clin Nutr. 2024 Jul;43(7):1706-1716. doi: 10.1016/j.clnu.2024.05.034. Epub 2024 May 28. PMID: 38824900.
32. Zhang, L., Chen, X., Chen, Y., Yan, J., Huang, G., & Li, W. (2024). A Comparative Study Evaluating the Effectiveness of Folate-Based B Vitamin Intervention on Cognitive Function of Older Adults under Mandatory Folic Acid Fortification Policy: A Systematic Review and Meta-Analysis of Randomized Controlled Trials. Nutrients, 16(14), 2199.

• Data pierwotnej publikacji: 19.10.2018
• Data ostatniej aktualizacji o wyniki badań: 1.09.2024