Liszaj a liszajec. Objawy, leczenie, dieta i inne zalecenia

Choroby skóry, takie jak liszaj i liszajec, są schorzeniami, które mogą być trudne do zdiagnozowania i leczenia. Różnice między nimi wydają się subtelne, ale są istotne dla właściwego leczenia. Oprócz tradycyjnej terapii farmakologicznej istnieje wiele domowych metod łagodzących ich objawy. Unikanie niektórych produktów spożywczych również może pomóc w zmaganiu ze schorzeniami.

Liszaj — objawy, przyczyny i leczenie

Liszaj płaski jest chorobą idiopatyczną. Jej patogeneza nie jest w pełni poznana, ale wydaje się, że jest to choroba autoimmunologiczna [1].

Choroba objawia się swędzącymi, fioletowymi grudkami i blaszkami. Najczęściej występuje na nadgarstkach, dolnej części pleców i kostkach. Może pojawiać się na błonie śluzowej policzków, przełyku, paznokciach oraz skórze głowy [1]. Liszaj bardzo rzadko rozpoznaje się u dzieci.

Przyczyny choroby liszaja

Choroba prawdopodobnie wywołana przez narażenie na czynniki zewnętrzne, takie jak wirusy, leki lub alergeny kontaktowe [1]. Powoduje to zmianę autoantygenów naskórka i aktywację cytotoksycznych limfocytów T. Zmienione własne antygeny reagują krzyżowo z normalnymi własnymi antygenami, powodując celowanie w komórki T i apoptozę (destrukcję własnych komórek)[2].

Wirusy:

W wielu wypracowaniach występowanie liszaja powiązano z wirusami, zwłaszcza z wirusem zapalenia wątroby typu C (HCV). U osób z tą chorobą prawdopodobieństwo pojawienia się liszaja jest dużo wyższe.

Metale:

Liszaj płaski występujący na błonie śluzowej jamy ustnej powiązano z alergią na niektóre metale m.in. rtęć, miedź i złoto [1]. U pacjentów, u których występują te pierwiastki po zabiegach dentystycznych w jamie ustnej, należy je usunąć.

Najczęstsze rodzaje liszaja

• liszaj twardzinowy (lichen sclerosus)
• liszaj płaski (lichen planus)
• liszaj płaski mieszkowy (lichen planopilaris)

Liszajec — objawy przyczyny i leczenie

Jest powierzchowną infekcją bakteryjną skóry [3]. Charakteryzuje się miodowymi strupami na twarzy i kończynach. Wtórnie pojawia się po ukąszeniach owadów, przy egzemie lub zmianach opryszczkowych [4]. Liszajec pęcherzowy powoduje duże pęcherze w okolicach styku dwóch powierzchni ciała [4].

Przyczyny liszajca

Wywołany głównie dwoma bakteriami gronkowcem złocistym (Staphylococcus aureus) oraz paciorkowcem (Streptococcus pyogenes) [3].

Rodzaje liszajca:

• niepęcherzowy (nonbullous)
• pęcherzowy (bullous)

Leczenie w przypadku liszaja i liszajca

Liszaj

Zmiany na skórze liszaja odmiany płaskiej mogą trwać od 1 do 2 lat. Terapia jest skierowana na zmniejszenie dolegliwości swędzenia. Leczenie zmian w jamie ustnej może być znacznie dłuższe, nawet do 5 lat. W niektórych przypadkach zmiany mogą nie ustąpić nigdy [1]. U osób chorych stosuje się miejscowo steroidy, bądź podaje kortykosteroidy.

Sposoby leczenia

1. Leczenie farmakologiczne – steroidy i kortykosteroidy

2. Żel z aloesu

Przy stosowaniu produktu z aloesem zauważono poprawę liszaja płaskiego jamy ustnej. Żel ten uznano również za bezpieczną i skuteczną metodę leczenia osób z liszajem płaskim sromu [6].

3. Zalecenie dotyczące diety:

• Unikanie pikantnych potraw
• Unikanie produktów tj.: imbir, chilli, pieprz, cytrusy
• Unikanie kwaśnych potraw
• Rezygnacja z alkoholu
• Rezygnacja z tytoniu

Wszystkie wymienione dania oraz produkty mogą zaostrzyć objawy.

Kiedy liszaj występuje w jamie ustnej, odradza się również spożywania gorących i twardych posiłków, ponieważ mogą drażnić zmiany [1].

• Dieta o niskiej zawartości tłuszczu- badania wskazują, że dieta wysokotłuszczowa, dyslipidemia i otyłość są silnie powiązane z postępem choroby w liszaju płaskim jamy ustnej.
• Unikanie wysokoprzetworzonej żywności- ten typ żywności może zwiększać ryzyko wystąpienia liszaja płaskiego jamy ustnej [7].
• Włączenie do diety zielonej herbaty- wykazano, że może zmniejszyć częstość występowania liszaja płaskiego jamy ustnej. Pozwala zapewnić nietoksyczną i niedrogą strategię terapeutyczną tej choroby [8].

4. Płukanie jamy ustnej

Płukanie ust siemieniem lnianym, rumiankiem i prawoślazem jest wsparciem dla gojenia i zmniejszenia stanów zapalnych w jamie ustnej [9]. Płukanki ziołowe tego rodzaju pomagają zniwelować suchość, pieczenie i ból, a także nawilżają oraz natłuszczają [9].

5.W przypadku liszaja płaskiego mieszkowego w kosmetykachnależy unikać:

• Alkoholu
• Olejków eterycznych
• Perfum
• Konserwantów (parabeny i metyloizotiazolinon)

W przypadku liszaja płaskiego mieszkowego odradza się zabiegi koloryzacji oraz trwałą [10].

Liszajec

Ustępuje zazwyczaj w ciągu kilku tygodni. Antybiotykoterapię doustną stosuje się w przypadku dużych pęcherzy. Leczenie często polega na miejscowym używaniu antybiotyków. Najlepszym wyborem w leczeniu ograniczonego liszajca jest miejscowe stosowanie mupirocyny lub kwasu fusydowego [5]. Przy objawach choroby można włączyć również terapie naturalne, które opisane są w dalszych akapitach artykułu.

Sposoby leczenia

1. Leczenie farmakologiczne

Uznaje się, że leczenie miejscowe antybiotykami za pomocą mupirocyny lub kwasu fusydowego jest tak samo skuteczne, jak podawanie ich doustnie [5]. Inne leki o potwierdzonym działaniu to kotrimoksazolu lub domięśniowo podana penicylina G (BPG) [11].

2. Zasady mycia i higieny rąk

Istnieje wiele badań potwierdzających, że codzienne mycie rąk mydłem pomaga w leczeniu i zapobieganiu liszajcowi [11].

3. Domowe sposoby wspomagające leczenie

W przypadku liszajca istnieją dowody na to, że domowe sposoby mogą pomóc w zwalczaniu choroby lub zmniejszaniu jej objawów. Są nimi między innymi:

• Imbir:

Badania naukowe udowadniają właściwości przeciwdrobnoustrojowe imbiru. Jedno z nich wykazało, że pewne substancje zawarte w imbirze działają przeciwko gronkowcom [12] a więc bakterii powodującej powstawanie liszajca.

• Suplementacja cynku

W innej analizie zauważono, że uzupełnienie diety matki cynkiem obniżyło ryzyko liszajca, szczególnie u dzieci z opóźnionym wzrostem [13].

Cynk jest kluczowy dla zdrowego procesu gojenia się skóry i jej prawidłowego rogowacenia. Odgrywać istotną rolę w utrzymaniu integralności warstwy ochronnej skóry, chroniąc ją przed infekcjami [14].

• Rumianek

Rumianek służy do nawilżania i zmniejszania stanów zapalnych skóry. W kilku badaniach opisano jego działanie przeciwko Staphylococcus Aureus [15,16]. W celu skorzystania z właściwości rumianku można nałożyć zużytą, schłodzoną torebkę herbaty rumiankowej na część ciała ze zmianą na skórze.

• Czosnek

Czosnek od dawna ma zastosowanie w leczeniu infekcji bakteryjnych, wirusowych i grzybiczych. Wykazano, że ekstrakty z czosnku mogą hamować oba szczepy bakterii wywołujące liszajec [17,18].

• Miód

Miód od wielu lat stosowany jest jako naturalny środek leczniczy. Istnieją badania naukowe potwierdzające prozdrowotne działanie miodu. Dodatkowo miód Manuka może również hamować rozwój Streptococcus pyogenes, przyczynę zapalenia liszajca [19]. W tej samej analizie przebadano próbki miodów pobranych w Brazylii i wykazano, że miód zbierany w porze suchej hamował wzrost E. coli oraz S. aureus [19].

• Miodla indyjska (Neem)

Dane z badania z 2011 roku sugerują, że ekstrakt z liści Neem wykazuje działanie przeciwbakteryjne (w badaniu in vitro) przeciwko Staphylococcus aureus [20]. Dlatego miodla indyjska wydaje się skuteczna w leczeniu chorób skóry, w tym szczepów powodujących liszajca.

• Brodaczka właściwa (Usnea barbata)

W badaniu opublikowanym w 2012 roku omówiono skuteczność rośliny przeciwko gronkowcom. Wykazano w nim działanie przeciwdrobnoustrojowe i przeciwwirusowe porostów [21]. Rok później wskazało potencjalne zastosowanie ekstraktów Usnea barbata w preparatach farmaceutycznych do leczenia infekcji wywołanych przez gronkowce [22].

• Kurkuma

Kurkuma jest powszechnie używaną przyprawą o silnych właściwościach przeciwzapalnych, ale nie tylko. Jak wykazano w badaniach, może zwalczać bakterię odpowiedzialną za chorobę liszajca, jaką jest Staphylococcus [23].

• Olejek z drzewa herbacianego

Drzewo herbaciane to jedno z najpopularniejszych naturalnych rozwiązań do pielęgnacji skóry. Jego skuteczność uznaje się również w leczeniu liszajca. W badaniach wykazano, że jest obiecującym narzędziem do zwalczania S. aureus [24].

• Olejek ze skórki grejpfruta (Citrus Paradisi. L)

W badaniu z 2011 roku stwierdzono, że ekstrakt ze skórki owoców grejpfruta wykazuje właściwości przeciwbakteryjne wobec gronkowców [25].

Profilaktyka w wymienionych schorzeniach

• Liszaj — niestety, nie ma konkretnych środków zapobiegawczych, które mogą skutecznie uniemożliwić rozwój liszaja. Z uwagi na niejasne źródło tej choroby, profilaktyka nie jest precyzyjnie określona.
• Liszajec — jedną z formprofilaktyki tej choroby jest dbanie o higienę osobistą.

Wnioski i podsumowanie

Rozpoznanie i terapia liszaja oraz liszajca to zadanie wymagające. Pomimo standardowych opcji leczenia, istnieje wiele naturalnych metod łagodzenia objawów. Zanim jednak sięgniemy po jakiekolwiek metody, warto skonsultować się z lekarzem, aby uzyskać profesjonalną diagnozę i wskazówki dotyczące leczenia.

Najczęstsze pytania:

Bibliografia:

1. Arnold DL, Krishnamurthy K. Lichen Planus. [Updated 2023 Jun 1]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2023 Jan-. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK526126/
2. Shiohara T, Moriya N, Mochizuki T, Nagashima M. Lichenoid tissue reaction (LTR) induced by local transfer of Ia-reactive T-cell clones. II. LTR by epidermal invasion of cytotoxic lymphokine-producing autoreactive T cells. J Invest Dermatol. 1987 Jul;89(1):8-14.
3. Johnson, Melinda K. DNP, APRN, FNP-BC, AGACNP-BC, ENP-C. Impetigo. Advanced Emergency Nursing Journal 42(4):p 262-269, October/December 2020. | DOI: 10.1097/TME.0000000000000320
4. Hartman-Adams H, Banvard C, Juckett G. Impetigo: diagnosis and treatment. Am Fam Physician. 2014 Aug 15;90(4):229-35. PMID: 25250996.
5. Koning S, van der Wouden JC. Treatment for impetigo. BMJ. 2004 Sep 25;329(7468):695-6. doi: 10.1136/bmj.329.7468.695. PMID: 15388589; PMCID: PMC518882.
6. Usatine RP, Tinitigan M. Diagnosis and treatment of lichen planus. Am Fam Physician. 2011 Jul 1;84(1):53-60. PMID: 21766756.
7. Kai-Yi Li, Chun-Lei Li, Hong Hua, Zhi-Feng Song, Potential relationship of dyslipidemia with dietary patterns in oral lichen planus patients-A case-control study, Journal of Dental Sciences, Volume 18, Issue 4, 2023, Pages 1638-1644, ISSN 1991-7902, https://doi.org/10.1016/j.jds.2023.01.006.
8. Zhang, J., Zhou, G. Green tea consumption: an alternative approach to managing oral lichen planus. Inflamm. Res. 61, 535–539 (2012). https://doi.org/10.1007/s00011-012-0440-z
9. Kregielczak, Agnieszka & Lukaszewska-Kuska, Magdalena & Mania-Końsko, Agnieszka & Dorocka-Bobkowska, Barbara. (2023). Flaxseed ( Linum usitatissimum ), Chamomile ( Matricariae flos ) and Marshmallow ( Althaea officinalis ) Mouth Rinses in the Therapy of Oral Mucosa Diseases – A Review. Journal of Natural Fibers. 20. 10.1080/15440478.2023.2228487
10. Lepe K, Nassereddin A, Salazar FJ. Lichen Planopilaris. [Updated 2023 May 18]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2023 Jan-. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK470325/
11. May PJ, Tong SYC, Steer AC, Currie BJ, Andrews RM, Carapetis JR, Bowen AC. Treatment, prevention and public health management of impetigo, scabies, crusted scabies and fungal skin infections in endemic populations: a systematic review. Trop Med Int Health. 2019 Mar;24(3):280-293. doi: 10.1111/tmi.13198. Epub 2019 Jan 28. PMID: 30582783; PMCID: PMC6850630.
12. Hasan et al., Pharmaceut Anal Acta 2012, 3:9, http://dx.doi.org/10.4172/2153-2435.1000184
13. Darmstadt, Gary L. MD, MS^*; Osendarp, Saskia J. M. PhD^†,‡; Ahmed, Saifuddin PhD^§; Feldman, Candace MD, MPH^*; Van Raaij, Joop M. A. PhD^‡; Baqui, Abdullah H. MB BP, DRPH^*; Hautvast, J.G.A.J. MD, PhD^‡; Fuchs, George J. MD^†,¶. Effect of Antenatal Zinc Supplementation on Impetigo in Infants in Bangladesh. The Pediatric Infectious Disease Journal 31(4):p 407-409, April 2012. | DOI: 10.1097/INF.0b013e318243e232
14. Cohen JB, Janniger CK, Piela Z, Szepietowski JC, Samady JA, Schwartz RA. Dermatologic correlates of selected metabolic events. J Med. 1999;30(3-4):149-56. PMID: 17312668.
15. Singh O, Khanam Z, Misra N, Srivastava MK. Chamomile (Matricaria chamomilla L.): An overview. Pharmacogn Rev. 2011 Jan;5(9):82-95. doi: 10.4103/0973-7847.79103. PMID: 22096322; PMCID: PMC3210003.
16. Ágnes M Móricz, Péter G Ott, Ágnes Alberti, Andrea Böszörményi, Éva Lemberkovics, Éva Szőke, Ágnes Kéry, Emil Mincsovics, Applicability of Preparative Overpressured Layer Chromatography and Direct Bioautography in Search of Antibacterial Chamomile Compounds, Journal of AOAC INTERNATIONAL, Volume 96, Issue 6, 1 November 2013, Pages 1214–1221, https://doi.org/10.5740/jaoacint.SGEMoricz
17. African Journal of Biotechnology Vol. 10(31), pp. 5910-5915, 29 June, 2011
18. African Journal of Biotechnology Vol. 10 (4), pp. 666-669, 24 January, 2011
19. Pauline McLoone, Mary Warnock, Lorna Fyfe, Honey: A realistic antimicrobial for disorders of the skin, Journal of Microbiology, Immunology and Infection, Volume 49, Issue 2, 2016, Pages 161-167, ISSN 1684-1182, https://doi.org/10.1016/j.jmii.2015.01.009.
20. Sarmiento, Wendy C. et al. “AN IN-VITRO STUDY ON THE ANTIBACTERIAL EFFECT OF NEEM (AZADIRACHTA INDICA ) LEAF EXTRACT ON METHICILLIN-SENSITIVE AND METHICILLIN-RESISTANT STAPHYLOCOCCUS AUREUS.” (2011).
21. Irena Zizovic, Jasna Ivanovic, Dusan Misic, Marko Stamenic, Sofija Djordjevic, Jelena Kukic-Markovic, Slobodan D. Petrovic, SFE as a superior technique for isolation of extracts with strong antibacterial activities from lichen Usnea barbata L., The Journal of Supercritical Fluids, Volume 72, 2012, Pages 7-14, ISSN 0896-8446, https://doi.org/10.1016/j.supflu.2012.07.018.
22. Jasna Ivanovic, Florian Meyer, Dusan Misic, Jelena Asanin, Philip Jaeger, Irena Zizovic, Rudolf Eggers, Influence of different pre-treatment methods on isolation of extracts with strong antibacterial activity from lichen Usnea barbata using carbon dioxide as a solvent, The Journal of Supercritical Fluids, Volume 76, 2013, Pages 1-9, ISSN 0896-8446, https://doi.org/10.1016/j.supflu.2013.01.005.
23. Jalaj, Anju & Williams, B. & Suja, Mary & Professor, Assistant & Scholar, Phd. (2016). STUDIES ON THE ANTIBACTERIAL ACTIVITY OF SELECTED MEDICINAL PLANTS AGAINST HUMAN SKIN PATHOGENS. 168.
24. Jakub Kwieciński, Sigrun Eick, Kinga Wójcik, Effects of tea tree (Melaleuca alternifolia) oil on Staphylococcus aureus in biofilms and stationary growth phase, International Journal of Antimicrobial Agents, Volume 33, Issue 4, 2009, Pages 343-347, ISSN 0924-8579, https://doi.org/10.1016/j.ijantimicag.2008.08.028.
25. Uysal, B.; Sozmen, F.; Aktas, O.; Oksal, B.S.; Kose, E.O. Essential oil composition and antibacterial activity of the grapefruit (Citrus Paradisi L.) peel essential oils obtained by solvent-free microwave extraction: Comparison with hydrodistillation. Int. J. Food Sci. Technol. 2011, 46, 1455–1461.
26. Nardi NM, Schaefer TJ. Impetigo. [Updated 2023 Jul 31]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2023 Jan-. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK430974/