Lubczyk ogrodowy zwany inaczej zielem miłości, przez lata był uważany za afrodyzjak. Czy słusznie? Skąd do nas przybył? Jakie wartości zdrowotne wykazuje? Czy pomaga w dolegliwościach związanych z kamicą nerkową? Dlaczego został nazwany „maggi”?
Czym jest lubczyk i skąd się wziął?
Lubczyk (Levisticum officinale) to bylina z rodziny selerowatych. Nazywana również mleczeniem lub lubiśnikiem lekarskim. Jadalną częścią tej rośliny są liście, łodygi, kłącza i korzenie. Pochodzi z terenów obecnego Afganistanu i Iranu. Obecnie uprawia się go w wielu państwach na całym świecie, również w Polsce. Lubi dobrze nasłonecznione i osłonięte od wiatru tereny. Roślina ta nie ma dużych wymagań glebowych. Pełną wysokość osiąga w 2-3 roku uprawy. Lubczyk to jedno z największych ziół ogrodniczych. Może osiągnąć nawet 2,5 metra wysokości. Na uwagę zasługuję również jego długowieczność. W jednym miejscu może rosnąć nawet 50 lat [1].
Uprawa lubczyku
Lubczyk możemy posiać w doniczkach, skrzynkach lub bezpośrednio do gruntu. Należy zrobić to na przełomie marca- kwietnia lub w sierpniu. Nasiona kiełkują po 20 dniach w siewie wiosennym lub dopiero na wiosnę siewu sierpniowego. Kolejnym sposobem na jego rozmnożenie jest podział kłączy. Ten sposób jest najłatwiejszy. Należy wykopać część korzenia i przesadzić go w dowolne miejsce. Młody lubczyk trudno znosi brak wody, wtedy jego liście żółkną. Natomiast kilkuletnia sadzonka jest odporna na warunki atmosferyczne. Zmiana koloru liści może również świadczyć o chorobie grzybowej rośliny [1].
Lubczyk to zioło znane w większości polskich domów. Ze względu na charakterystyczny zapach i smak jest chętnie dodawany do rosołu, zup, sałatek, flaków i sosów. Rozdrobnione i ususzone liście dodawane są nawet do wypieku chleba. Bylina ta jest podstawowym składnikiem mieszanek przypraw takich jak maggi czy vegeta. Ze względu na zawartość olejków eterycznych korzeń lubczyku nadaję się do przygotowania nalewek lub likierów [2].
Jestem fanką wekowania. Każdego roku wiosną i latem przyrządzam domową kostkę rosołową z młodych, soczystych warzyw i lubczyku. Wykorzystuję ją później do wszystkich zup, sosów, gulaszy.
Przepisy z lubczykiem
Domowa kostka rosołowa
Przepis na bardzo prostą domową kostkę rosołową- bez glutaminianu monosodowego!
SKŁADNIKI:
- 2 bardzo duże pęczki lubczyku
- 1 por
- 250 g młodej marchwi
- 250 g korzenia pietruszki
- Pęczek natki pietruszki
- Pęczek kopru
- 1 mały seler
- 2 gałązki selera naciowego
- 2 cebule
- ząbek czosnku
- 1 pomidor
- 200 g soli kamiennej
PRZYGOTOWANIE:
- Wszystkie warzywa umyć.
- Marchew, korzeń pietruszki, seler i cebulę obrać.
- Pokroić na mniejsze kawałki.
- Zmielić w maszynce do mielenia.
- Dodać sól.
- Odstawić na 40 minut.
- Włożyć do słoiczków.
Domowej kostki rosołowej nie trzeba pasteryzować. Sól działa tutaj jak konserwant.
Pesto z lubczyku
Kolejnym ciekawym sposobem na wykorzystanie w kuchni lubczyku może być pesto.
SKŁADNIKI:
- Pęczek lubczyku
- Oliwa z oliwek
- Sól i pieprz
WYKONANIE:
Biorę pęczek lubczyku i siekam drobno lub blenduje. Doprawiam solą i pieprzem, a następnie zalewam w słoiczku oliwą z oliwek.
Właściwości zdrowotne
Lubczyk ma wiele właściwości zdrowotnych. Najważniejsze z nich to działanie diuretyczne. Jest to istotne dla osób cierpiących na nawracające problemy z układem moczowym i piaskiem nerkowym. Naukowcy wykazali, że przy problemach układu moczowego, zaleca się 4-8 g korzenia lubczyka. Najczęściej rekomenduje się wypijanie dwóch porcji po około 3 gramy rozdrobnionego surowca zalanego 150 ml wrzącej wody. Jest to metoda bezpieczna dla osób dorosłych. Nie jest wskazane picie naparów z lubczyka przez kobiety w ciąży i dzieci [3].
Bylina ta, według badań Yarnell wykazuje działanie rozkurczowe, przeciwbakteryjne, przeciwzapalne i przeciwutleniające [4].
Poza zwiększaniem diurezy, lubczyk działa również wykrztuśnie. Wspomaga rozrzedzaniu wydzieliny zalegającej w drogach oddechowych w przebiegu infekcji z mokrym kaszlem.
Stosując suplementy diety, zawierające to zioło lub jedząc go w formie pesto, musimy mieć na uwadze, że jest on fototoksyczny. Szczególnie ważne jest to latem, kiedy jesteśmy bardziej narażeni na promieniowanie słoneczne.
Fototoksyczność, to reakcja, która powstaje na skutek wzajemnego oddziaływania promieniowania UV i obecności w organizmie fotosensybilizatora. To związek chemiczny mający zdolność pochłaniania energii promieniowania świetlnego i przekazywania jej substancjom biorącym udział w reakcjach fotochemicznych [5].
Do objawów fototoksycznych zalicza się stany zapalne, podrażnienie skóry, rumień, świąd i obrzęk, przypominający objawy poparzenia. Reakcja organizmu pojawia się zwykle na kilka godzin po ekspozycji na słońce. Objawy te występują wyłącznie w miejscach bezpośrednio wystawionych na promieniowanie UV. Reakcje skórne i stany zapalne ustępują po eliminacji czynnika sprawczego. Jednak na skórze mogą pozostawać przebarwienia [5].
Oprócz właściwości leczniczych powszechnie wiadomo, że bylina ta jest afrodyzjakiem. Nasze babcie dodawały go do miłosnych naparów, które miały poprawiać potencję i podnosić libido. Wierzono również, że dodany do pierwszej kąpieli nowonarodzonej dziewczynki przyniesie jej szczęście w miłości. Niestety teorie te nie mają poparcia naukowego. Natomiast nie ulega wątpliwości, że olejki eteryczne w nim zawarte rozszerzają naczynia krwionośne. To natomiast działa na nas pobudzająco. Więc może trochę prawdy w tym jest?
Podsumowanie
Lubczyk to bardzo aromatyczne zioło. Często używamy go jako przyprawę do rosołu, zup czy sosów. Posiekany z innymi warzywami może skutecznie i zdrowo zamienić sztuczne mieszanki przypraw lub sklepową kostkę rosołową. Wykazuje działanie diuretyczne, wykrztuśne i wiatropędne. Jest składnikiem wielu aptecznych suplementów oczyszczających lub wspomagających pracę nerek. Jeżeli znacznie zwiększymy ilość lubczyku w naszych posiłkach, to musimy pamiętać, że jest to zioło fototoksyczne.
Bibliografia:
- Ł.Ejsmont (2016) Levistici radix czyli Korzeń lubczyka (farmakognozjaonline.pl)
- W.Rosoń, E.Osińska, A. Wajs-Bonikowska (2013) WPŁYW ZAKŁADANIA PLANTACJI I STABILIZACJI SUROWCA NA UŻYTECZNE CECHY LIŚCI LUBCZYKU (Levisticum officinale Koch.) (up.lublin.pl)
- A. Community herbal monograph on Levisticum officinale Koch, radix. Draft. EMA 2012
- Yarnell E. Botanical medicines for the urinary tract. World J Urol 2002; 20:285-93
- 2021 Działanie fototoksyczne roślin leczniczych – Farmakoekonomika
