Mikroflora jelit a autyzm

Zaburzenia ze spektrum autyzmu

Zaburzenia ze spektrum autyzmu (ang. Autism spectrum disorders – ASD) to zespół zaburzeń neurorozwojowych. Mają one podłoże heterogenne, co oznacza, że na ich rozwój nie wpływa tylko jeden czynnik. Oprócz uwarunkowań genetycznych mówi się również o wpływie czynników środowiskowych oraz zaburzeniach odpowiedzi immunologicznej, jako grupie związanych ze sobą przyczyn i pewnego rodzaju „wyzwalaczy” ASD. Ponad 100 genów może być odpowiedzialnych za rozwój zaburzeń ze spektrum autyzmu.

Zmiany w obrębie tych genów mogą wpływać na nieprawidłowy rozwój układu nerwowego, zarówno centralnego układu nerwowego (CUN/OUN), ale również jelitowego układu nerwowego (ENS). Większość tych genów zlokalizowana jest na chromosomach: 7, 15, 17 oraz X. Zaobserwowano, że osoby z ASD mają trudności z usuwaniem toksyn. Docierają one nerwem błędnym do OUN, stąd do potencjalnych czynników zalicza się takie substancje jak: nikotyna, alkohol, narkotyki, fosforoorganiczne środki owadobójcze, rtęć, np. w formie amalgamatów i inne metale ciężkie. Zaburzenia układu odpornościowego mogą wynikać m.in. z zaburzeń w składzie mikroflory jelit.

Mikroflora jelitowa a autyzm

W 1998 roku Andrew Wakefield, gastroenterolog z Londynu przeprowadził badania endoskopowe z biopsją jelita u dzieci autystycznych. Odkrył on różne stopnie przewlekłego zapalenia jelit, które charakteryzują się ropną treścią, a także zaleganiem mas kałowych. Zaobserwował także powiększenie węzłów chłonnych, które prawie całkowicie zamykały światło jelita. Obraz wyglądem przypominał zapalenie w przebiegu Leśniowskiego-Crohna lub był on nietypowy. Zostało ono określono, jako zapalenie typowe dla autystyków. Jako przyczynę rozwoju tego zapalenia uważa się zaburzenia w mikroflorze, która zasiedla nasze jelita.

Naturalna mikrobiota jelit pełni wiele ważnych dla organizmu funkcji. Stwarza barierę przeciw niestrawionym resztkom pokarmowym, które są obecne w kale osób autystycznych. Ponadto ochrania także przed toksynami i pasożytami. Oprócz ochrony mechanicznej wykazują pozytywne działanie poprzez produkcję substancji wykazujących działanie przeciwbakteryjne, przeciwgrzybicze oraz przeciwwirusowe. Powstałe z ich udziałem kwasy organiczne hamują wzrost patogenów. Wykazują właściwości neutralizujące związki, np. chelatują metale ciężkie, azotany i inne trucizny. Ich zaburzenie prowadzi do wzrostu narażenia organizmu na zanieczyszczenia, co może mieć wpływ na upośledzenie rozwoju komórek nerwowych.

Bakterie zasiedlające nasz przewód pokarmowy i ich produkty metaboliczne pozytywnie wpływają na pracę przewodu pokarmowego, regulują degradację węglowodanów, wpływają na absorpcję składników odżywczych, metabolizm tłuszczy, (co ma wpływ na profil lipidowy), a także na zachowanie ciągłości bariery jelitowej. Krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe (ang. short-chain fatty acid – SCFA), czyli produkty fermentacji węglowodanów przy udziale mikrobiomu wpływają na zmniejszenie powstawania czynników prozapalnych, takich jak, np. IL- 1, IL-6, czy TNF-α, a także wg badań wzmagają produkcję przeciwzapalnej cytokiny 10, czyli IL-10. Wg badań u dzieci z ASD znacznie częściej obserwuje się zaburzenia jelitowe (gazy, wzdęcia, biegunkę, objawy refluksu) w porównaniu do dzieci zdrowych. Poza tym zaobserwowano, że objawy żołądkowo-jelitowe są związane ze stopniem nasilenia autyzmu. Objawy dodatkowe takie jak zgaga, nudności są ciężkie do określenia z powodu problemu z komunikowaniem się z tymi dziećmi.

W organizmie człowieka dominują szczepy Firmicutes oraz Bacteroidetes. Poza tym w mniejszych ilościach Proteobacteria, Actinobacteria i Fuscobacteria. Stwierdzono, że w kale dzieci z autyzmem występuję zwiększona ilość szczepów beztlenowych z gatunku Clostridium. Wykazuje się, że dysbioza może mieć wpływ na powstawanie autyzmu. Wskazuje na to fakt, że:

• początek objawów obserwuje się po leczeniu przeciwbakteryjnym,
• w początkowej fazie obserwuje się u dzieci objawy żołądkowo-jelitowe, które u części utrzymują się,
• po zastosowaniu wankomycyny (niekiedy metronidazolu) dochodzi do poprawy stanu klinicznego. Nawrót obserwuje się zawsze po przerwaniu antybiotykoterapii skierowanej na mikroflorę beztlenową.

Występowanie zaburzeń w obrębie jelita u osób ze spektrum autyzmu wydaje się być oczywiste. Leczenie powinno być interdyscyplinarne i swoją w nim rolę odgrywa również dietetyk. Warto, więc wprowadzić postępowanie, które poprawi, jakość życia tych osób.

Bibliografia:

1. Dawidiuk I., Autyzm – problem medyczny i żywieniowy, FoodForum, 2014
2. Li Q., Zhou J.M., The microbiota-gut-brain axis and it’s potential therapeutic role in autism spectrum disorder, Neuroscience, 2016
3. Wasilewska J., Jarocka-Cyrta E., Kaczmarski M., Patogeneza zaburzeń przewodu pokarmowego u dzieci z autyzmem, Polski Merkiusz Lekarski, 2009
4. Żydecka-Skonieczna K., Łoniewski I., Marlicz W., Karakiewicz B., Mikrobiota jelitowa jako potencjalna przyczyna zaburzeń funkcjonowania emocjonalnego człowieka, Medycyna Doświadczalna i Mikrobiologia, 2017
5. Martirosian G., Beztlenowa mikroflora jelitowa a patogeneza autyzmu?, Postępy Higieny Medycyny Doświadczalnej, 2004