Jak bogactwo Nauru przemieniło się w epidemię otyłości?

Otyłość to choroba cywilizacyjna, która dotyka milionów osób na całym świecie. To poważny problem, który jest czynnikiem ryzyka rozwoju innych schorzeń takich jak cukrzyca typu II czy nadciśnienie. Według raportu Our World In Data z 2016 roku, najwyższy odsetek osób otyłych zamieszkuje wyspę Nauru. Aż 88,5% mieszkańców tej maleńkiej wyspy zmaga się z nadwagą lub otyłością [2]. 

Historia otyłości mieszkańców Nauru

Nauru to niewielka wyspa o powierzchni około 20 km². Zamieszkuje ją około 12,5 tysiąca mieszkańców. Położona jest w południowej części Pacyfiku. Należy do czołówki państw dotkniętych w znacznym stopniu otyłością. Mało tego, aż 40% mieszkańców boryka się z cukrzycą typu II. Problem przedstawia się następująco: aż jedna trzecia osób przed 55 rokiem życia choruje na cukrzycę (II). Między 55. a 70. rokiem życia dotyka to dwie trzecie osób. Po 70. roku życia 70% społeczeństwa. Niegdyś kojarzono tę wyspę z ubóstwem i falami głodu. Wszystko odmieniło się na początku XX wieku, kiedy na terenie wyspy odkryto złoża fosforytów. To były czasy świetności dla mieszkańców Nauru- znacznie się bogacili. Zmianom uległy także ich nawyki żywieniowe oraz styl życia. Już w 2006 roku, kiedy to złoża fosforytów wyczerpały się, wyspa pozbawiona została źródła dochodów. Od tamtego czasu państwo boryka się nie tylko z problemami zdrowotnymi, ale i finansowymi [1,2 3].

Czynniki sprzyjające otyłości

Do czynników sprzyjających otyłości zaliczyć możemy:

• Czynniki genetyczne,
• Nawyki żywieniowe i styl życia,
• Czynniki społeczne i ekonomiczne.

Hipoteza oszczędnego genu

Według genetyków wszyscy posiadamy gen oszczędny, ale różne ekspresje fenotypowe, które są dziedziczone. Oznacza to, że pokolenia żyjące w czasach głodu mogły wydajniej magazynować energię. Zdolność tą przekazywali z pokolenia na pokolenie. W ten sposób tłumaczy się zjawisko obecnie szerzącej się otyłości wśród ludzi. Zmieniły się okoliczności, bo znacznej liczbie krajów problem głodu zaniknął. Jednak geny współczesnych ludzi nadal nastawione są na wzmożone magazynowanie energii z pożywienia. Teoria ta jest dość wątpliwa, zważywszy na panujące obecnie nawyki i przekonania społeczności Nauru [5].

Nawyki żywieniowe

Nawyki żywieniowe Naurańczyków uległy transformacji — ryby, orzechy kokosa i owoce, zastąpiono rafinowanym cukrem. Dzienne jego spożycie wynosi nawet do 0,25 kg. Dieta mieszkańców obfituje we frytki, hamburgery, pizze czy dania chińskie. Powyższy sposób żywienia zdecydowanie uchodzi za nieracjonalny i jest przyczyną nadmiernej masy ciała. Szybkie bogacenie się mieszkańców, doprowadziło do porzucania pracy i obniżenia aktywności fizycznej. Po wyspie poruszają się głównie samochodami. Nowy styl życia doprowadził do szerzenia się chorób cywilizacyjnych. Na cukrzycę i otyłość chorują tam ludzie w każdym wieku, ale dotyka ona zwłaszcza mężczyzn. Cukrzyca typu II jest przyczyną wielu zgonów na wyspie Nauru [1,6]. 

Czynniki społeczne i ekonomiczne

Wśród mieszkańców utarło się przekonanie, że otyłość jest wyznacznikiem bogactwa. Ludzie otyli uchodzili za tych, którym się powodzi i nie muszą pracować. Taki styl życia budził zazdrość i był godny naśladowania. W społeczeństwie, gdzie duża tusza uchodzi za wyznacznik statusu społecznego, motywacja do utraty masy ciała jest znikoma. Nikt nie chce wychodzić poza ramy przyjętych standardów. Sytuacja finansowa republiki Nauru do dziś nie przedstawia się optymistycznie. Istnieje problem z pozyskiwaniem funduszy publicznych, przez co opieka zdrowotna jest niewystarczająco dotowana a tym samym niewydolna. Problemy finansowe natomiast zmuszają mieszkańców do pozyskania najtańszej żywności, w ich przypadku tej przetworzonej [4]. 

Wpływ klimatu i rolnictwa na otyłość

Niegdyś wyspa porośnięta była bujnymi lasami i uprawiano na niej rozmaitą roślinność. W wyniku eksploatacji fosforanów gleba zubożała, przez co nie sprzyja uprawom. Commonwealth Network uważa, że jedynie 20% ziemi jest zdatnych do użytku rolnego. Jest to zdecydowanie zbyt mała ilość, aby wyżywić z jej plonów wszystkich mieszkańców. Niestabilna sytuacja finansowa państwa umożliwia jedynie pozyskiwanie taniej żywności. Dostawy odbywają się co 6 tygodni. Doprowadza to do gromadzenia zapasów żywności w pierwszych dniach. Na sklepowych półkach pozostają zaś symboliczne produkty do momentu kolejnej dostawy [4,7]. 

Opieka zdrowia

Na początku lat 90. cukrzyca była główną przyczyną zgonów wśród mieszkańców republiki Nauru. Spotkano się z jej częstymi powikłaniami takimi jak ślepota czy amputacje. Na obecną sytuację złożyło się wiele czynników. Niemniej wydobycie fosforytów okazało się początkiem klęski zdrowotnej dla tej małej wyspy. Światowa organizacja na Rzecz walki z Cukrzycą zaoferowała sfinansowanie programu zdrowotnego. Aktualnie mieszkańcy mają dostęp do publicznych świadczeń opieki zdrowotnej. Działania te nie przynoszą jednak wymiernych efektów i należałby zmodernizować obowiązujący system. Poprawa sposobu leczenia to też mniejsze koszty dla lokalnej społeczności. Właściwie leczona cukrzyca daje mniej powikłań a tym samym w mniejszym stopniu obciąża finansowo budżet na ochronę zdoriwa [4].

Prognozy dla populacji Nauru

Żaden, nawet najlepszy program zdrowotny nie odniesie oczekiwanych efektów, póki nie zmieni się nastawienie społeczeństwa. Tak jak wspominano powyżej, wielu mieszkańców chlubi się nadmierną masą ciała, uznając ją za oznakę bogactwa. Jak więc w takim przypadku liczyć na poprawę wyników zdrowotnych wśród mieszkańców wyspy Nauru? Bez zmian dotychczasowego stylu życia, mieszkańcy są skazani na równię pochyłą pod względem zdrowotności. Aby ta sytuacja mogła się zmienić, państwo musi wprowadzić dodatkowe zmiany w trosce o swoich obywateli. Importując wartościową żywność, mieszkańcy mieliby ograniczony dostęp do przetworzonych produktów. Tworząc dofinansowania dla rolników, przyczyniliby się do wzrostu upraw, ale także do tworzenia nowych stanowisk pracy [4]. 

Problem dużej wagi nie tylko na Nauru?

Nauru nie jest jedynym państwem nieradzącym sobie z epidemią otyłości. Problem dotyka cały świat. Według raportu Our World In Data w klasyfikacji wystąpienia nadwagi na podstawie BMI (2016), na drugim miejscu usytuowane jest Palau. Trzecie miejsce zajmują wyspy Cooka. W tych państwach ponad 80% mieszkańców zmaga się z nadwagą. Stany Zjednoczone są na 15. miejscu, a odsetek osób otyłych wynosi aż 67,9% społeczeństwa. Są to zatrważające statystyki, nastawiają one pesymistycznie [2]. 

Podsumowanie

Wyspa Nauru pomimo swoich niewielkich rozmiarów boryka się z problemem dużej wagi. Nie są odosobnieni w tej sytuacji, ponieważ problem otyłości dotyka coraz większej ilości osób na całym świecie. Jak udało się już ustalić, jest to spowodowane złymi nawykami żywieniowymi i siedzącym trybem życia. Jednak nie tylko, przyjrzyjmy się naszej gospodarce. Każda przeciętna osoba dysponuje środkami finansowymi, ale obciążona jest także wydatkami. Bywa, że wydatki są bardzo wysokie, przez co pozostaje niewiele środków. Ta sytuacja skłania nas do wyboru tańszych produktów, często przetworzonych. W wielu państwach opieka zdrowotna jest bardzo kosztowna, na którą nie każdy może sobie pozwolić. Nie zapominajmy, że wśród naszego społeczeństwa są osoby zmuszone do takich wyborów.

Bibliografia:

1. Konarzewski M., Ewolucja otyłości, NAUKA 4/2006, 85-96, pobrane z: https://informacje.pan.pl/images/czasopisma/Nauka/2006/4/08_Nauka_4-2006.pdf 
2. Share of adults that are overweight or obese 1975 to 2016, Our World In Data, pobrane z: https://ourworldindata.org/grapher/share-of-adults-who-are-overweight?tab=chart&facet=entity
3. The World Bank, pobrano z: https://data.worldbank.org/country/NR
4. https://www.diabetes.co.uk/in-depth/i-have-seen-so-many-funerals-for-such-a-small-island-the-astonishing-story-of-nauru-the-tiny-island-nation-with-the-worlds-highest-rates-of-type-2-diabetes/
5. Genne-Bacon E., Myślenie ewolucyjne o otyłości, Yale J Biol Med, 2014 Jun, 87 (2) 99-112 
6. About the food of Nauru, pobrane z: https://globaltableadventure.com/2012/06/19/about-the-food-of-nauru/
7. Rafkin K., Starting from Scratch: Sustainable Agriculture in Nauru, https://borgenproject.org/sustainable-agriculture-in-nauru/ — klimat rolnictwo