Odbijanie po jedzeniu. Przyczyny, wpływ na zdrowie i porady dla pacjentów

Czy wiesz, że wraz z każdym kęsem spożywanego pokarmu do naszego żołądka dostarczany od 1 do 4 ml powietrza? Objętość gazu, który, dostaje się do żołądka, zależy m.in. od tempa, w jakim konsumujemy posiłki oraz od objętości tego, co jemy. Nadmierne ilości powietrza usuwamy, odbijając skumulowane powietrze.

Odbijanie po posiłku to dobry przykład tego, jak normy i zwyczaje społeczne mogą różnić się między poszczególnymi regionami naszej planety.

Środowisko, w jakim żyjemy, wpływa na nasze interpretowanie codziennych zachowań. Warto poznać różnice kulturowe, aby unikać nieporozumień i uszanować zwyczaje panujące na danym obszarze. 

Normy dotyczące odbijania w różnych zakątkach świata

W kulturze europejskiej odbijanie może budzić negatywne odczucia, być czymś wstydliwym, czymś, czego wolelibyśmy nie słyszeć i sami nie robić w towarzystwie. Są jednak na świecie miejsca, w których odbijanie się po posiłku to komunikat dla osoby, która go przygotowała, że biesiadnikom smakowało. Jak podaje portal National Geographic, w Chinach goście w ten sposób dziękują za jedzenie i wyrażają zadowolenie ze spożytego pokarmu. Z kolei mlaskanie w Japonii oznacza to samo, co w Chinach odbijanie się.

W różnych częściach świata organizuje się także konkursy na najbardziej donośne odbicie się po posiłku. Kobietą, która pobiła rekord Guinnessa, w donośnym odbijaniu jest Kimberly Winter, u której odnotowano intensywność o natężeniu 107,3 decybeli. To prawie tak donośny dźwięk, jak odgłos pracującej wiertarki!

Jak możemy zauważyć, odbijanie się jest postrzegane na świecie w rozmaity sposób i to, że w naszym kręgu kulturowym jest przyjmowane z niechęcią, nie oznacza, że jest tym samym przykładowo dla Azjatów i osób tam mieszkających. [4,6]

Definicja i podstawowe informacje o odbijaniu

Odbijanie się to zjawisko, w którym powietrze wydostaje się z żołądka do przełyku, a następnie do jamy ustnej i poza organizm – następuje tzw. wsteczny przepływ gazów. Główną rolę w inicjowaniu tego zjawiska odgrywa dolny zwieracz przełyku. Jego rozluźnienie przy jednoczesnym napięciu ścian żołądka umożliwia przemieszczenie się powietrza z żołądka z powrotem do przełyku i jamy ustnej, co może prowadzić do odbicia. 

Podczas tego procesu, gaz przedostający się z żołądka do przełyku zwiększa ciśnienie na tym odcinku przewodu pokarmowego, a struny głosowe napinają się, aby zapobiec przedostaniu się resztek pokarmu pochodzącego z żołądka do tchawicy. Skompresowany gaz powoduje drganie strun głosowych oraz okolicznych mięśni, czego skutkiem jest gardłowy dźwięk wydobywający się z naszej jamy ustnej podczas tego procesu. Jeśli zdarza się to częściej niż wcześniej bez wyraźnej przyczyny i budzi nasz niepokój, powinno skłonić nas to do wizyty u lekarza. Powodem mogą być stany lękowe i związana z nimi aerofagia (wzmożone połykanie powietrza w sytuacjach stresowych). Inną przyczyną mogą być choroby przewodu pokarmowego, np. zespół jelita drażliwego czy refluks żołądkowo-przełykowy. Te choroby mogą być przyczyną tzw. „pustego odbijania”, które jest zjawiskiem nieprawidłowym. [2,8]

Przyczyny odbijania

Fizjologiczne mechanizmy odbijania jak to jest u niemowląt a jak u dorosłych

Warto wspomnieć o tym, jak proces ten przebiega u noworodków, gdzie odbijanie się przyjmuje postać ulewania.

Ulewanie, to powszechny objaw występujący u niemowląt, polegający na cofaniu się treści żołądkowej do jamy ustnej, często z zewnętrznym wydaleniem. U większości dzieci nie wpływa negatywnie na rozwój psychofizyczny i zazwyczaj ma łagodny, przejściowy charakter.

W znacznej większości przypadków ulewanie jest wynikiem fizjologicznej niedojrzałości przewodu pokarmowego, która stopniowo ustępuje z upływającym czasem. W przypadku pacjentów mających ten objaw lekarz powinien najpierw skupić się na dokładnym zebraniu wywiadu z rodzicami niemowlęcia oraz przeprowadzeniu badania przedmiotowego, zamiast natychmiastowego sięgania po dodatkowe badania diagnostyczne. Potwierdzenie prawidłowego rozwoju psychoruchowego, zdrowego przyrostu masy ciała i braku objawów alarmujących, pozwala na podjęcie decyzji o monitorowaniu bez konieczności intensywnej, często inwazyjnej diagnostyki. [3]

W przypadku zaburzeń przewodu pokarmowego, takich jak ulewanie, które jest powszechnie zgłaszanym problemem przez rodziców niemowląt, lekarz może pomóc poprzez udzielenie wyjaśnień dotyczących charakteru objawów. Optymalizacja karmienia, w tym ewentualne dostosowanie diety, może być pomocne w łagodzeniu tych dolegliwości.

Lekarz odgrywa istotną rolę nie tylko w postawieniu właściwego rozpoznania, ale także w zmniejszeniu zaniepokojenia rodziców i opiekunów, szczególnie jeśli potwierdzone zostanie czynnościowe podłoże tych zaburzeń.

U osób dorosłych układ pokarmowy jest już dojrzały i ulewanie u zdrowych osób nie występuje. Odbijanie się jest naturalnym odruchem po posiłku lub w jego trakcie, jednak gdy jego przyczyny nie są znane, powodami mogą być wykonywane przez nas niektóre czynności i choroby, takie jak:

• Aerofagia – zjawisko polegające na połykaniu powietrza, gdzie często dochodzi do tego, że wdychane powietrze nie trafia do żołądka, lecz jest ponownie wyrzucane do jamy ustnej przez przełyk. Sytuacja ta prowadzi do nieprawidłowego procesu, który obejmuje zjawiska takie jak odbijanie, aspirację i ponowne odbijanie.
• Przepuklina przeponowa,
• Picie gazowanych napojów lub przy użyciu słomki
• Zatrzymanie powietrza w przełyku jako wynik nadmiernego napięcia mięśni przełyku (m.in. achalazja),
• Nadmierne wydzielanie śliny jako wynik żucia gumy (zawierającej głównie sorbitol),
• Astma i przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP),
• Choroba refluksowa żołądkowo-przełykowa,
• Palenie papierosów,
• Choroba wrzodowa żołądka,
• Źle umocowane sztuczna szczęka,
• Niepokój z często z nią związaną hiperwentylacją,
• Ciąża,
• Spływanie wydzieliny (nie tylko zapalnej) po tylnej ścianie gardła, wynikające z problemów laryngologicznych,
• Choroba trzewna (celiakia). [3,4,5]

Czynniki dietetyczne wpływające na odbijanie (np. rodzaje pokarmów, szybkość jedzenia)

Do jednej z przyczyn odbijania się możemy zaliczyć pokarmy i napoje, jakie spożywamy. 

Przykładowo, po wypiciu gazowanego napoju, do żołądka dostanie się więcej powietrza, niż gdybyśmy wypili np. herbatę. Odbijemy z tego powodu nadmiar gazu, który połknęliśmy.

Także po zjedzeniu czegoś tłustego w znacznych ilościach może nam się odbijać. Z tego powodu nie powinniśmy jeść zbyt dużo obfitujących w tłuszcze dań.

Nie bez powodu należy konsumować posiłki w milczeniu i bez pośpiechu, ponieważ wraz z mówieniem podczas jedzenia, lub w czasie pospiesznego spożywania połykamy dużo powietrza, co może skutkować odbiciem po posiłku lub jeszcze w jego trakcie. Podobnie może zadziałać na układ pokarmowy picie przez słomkę. 

Istnieją też produkty gazotwórcze, takie jak fasola, kapusta, kalafior czy brokuł. Nie powinniśmy spożywać ich w nadmiernych ilościach.

Odbijanie a zdrowie

Normalne odbijanie kontra objawy chorobowe

Jako normalne można uznać odbijanie się po posiłku; wówczas do żołądka dostaje się wraz z pożywieniem od 100 do nawet 200 ml gazu. Naturalną jest potrzeba jego usunięcia. Szczególnie gdy posiłek był spożywany w pośpiechu, może to sprawić, że więcej gazów dostanie się do żołądka.

Kiedy niezbędna jest wizyta u lekarza?

Jeśli odbijanie występuje wyjątkowo często, jest kłopotliwe lub towarzyszą mu inne symptomy, takie jak zgaga, nudności i ból brzucha, należy skonsultować się z lekarzem. To samo dotyczy sytuacji, gdy wydostające się powietrze ma nieprzyjemny zapach. [2,3]

Wpływ nadmiernego odbijania na jakość życia i zdrowie

Czasami odbijanie może istotnie wpływać na jakość życia pacjenta oraz wywoływać pewne reakcje społeczne.

Osoby mające problemy z nadmiernym odbijaniem się zwykle unikają sytuacji, podczas których mogłyby poczuć dyskomfort, szczególnie posiłków i spotkań towarzyskich w obawie przed niekontrolowanymi objawami, co może prowadzić do odizolowania się od społeczeństwa.

Mogą pojawić się problemy z jedzeniem poza domem, czynność ta podczas spożywania posiłków w restauracjach lub w miejscach publicznych może ograniczać wybór miejsc i zamawianych potraw, wpływając negatywnie na uczestniczenie w życiu społecznym.

Głośne odbijanie, może spowodować wystąpienie uczucia wstydu i obniżonej pewności siebie, zwłaszcza w miejscach publicznych.

Częste odczuwanie bólu i ogólnego dyskomfortu, których powodem może być nadmierne gromadzenie się gazów, znacząco utrudnia wykonywanie codziennych czynności.

Objaw ten może wpływać na relacje rodzinne i społeczne, szczególnie jeśli osoby bliskie czują się niekomfortowo w związku z tymi symptomami.

Nadmiar gazów i potrzeba ich usunięcia może prowadzić do stresu emocjonalnego, frustracji i nawet depresji, co dodatkowo wpływa na obniżenie jakości życia.

Symptom ten może być uciążliwy i przeszkadzać w wykonywaniu zadań zleconych w pracy przez przełożonego, szczególnie jeśli objawy odbijania nasilą się lub będą trudne do kontrolowania.

Odbijanie może wpływać na ogólne samopoczucie pacjenta, co przekłada się na obniżoną jakość życia osoby cierpiącej na tę przypadłość.

Podsumowanie

Odbijanie się jest fizjologicznym odruchem, jednak gdy budzi ono nasz niepokój, warto skonsultować się ze specjalistą (lekarzem rodzinnym lub gastroenterologiem). Po zapoznaniu się z objawami, które budzą nasze obawy, zaproponuje on dalsze kroki, które powinniśmy skrupulatnie wcielać w życie, aby nasze samopoczucie uległo poprawie. 

Dodatkowo zmiana diety i wykluczenie z niej wspomnianych w artykule produktów oraz zrezygnowanie z niektórych przyzwyczajeń towarzyszących spożywaniu posiłków mogą wpłynąć na zmniejszenie się ilości gazów w przewodzie pokarmowym. To z kolei zwiększy naszą pewność siebie i zredukuje stres społeczny.

Bibliografia:

1. Bornstern, G. (07.2018). „Dokuczają ci gazy, wzdęcia i odbijanie? Co warto zbadać, gdy masz objawy złego trawienia”
2. Bredenoord A.J. (01.2013). Management of Belching, Hiccups, and Aerophagia, s. 6,7.
3. Dziekiewicz M., Albrecht, P. „Ulewanie – praktyczny poradnik.” Podyplomie.pl. Dostępne: https://www.podyplomie.pl/gastrologia-i-hepatologia/artykuly/ulewanie-praktyczny-poradnik.
4. Janicki, K. (01.2023). Odbijanie – charakterystyka, przyczyny, diagnostyka, leczenie.
5. Rakowski A. (14.04.2020). „Odbijanie po jedzeniu. O czym może świadczyć częste odbijanie się?” apteline.pl.
6. Słomka, M., Małecka, E. (04.2011). Wzdęcia i odbijania, s. 30.
7. Vandenplas Y, Gutierrez-Castrellon P, Velasco-Benitez C, et al. Practical algorithms for managing common gastrointestinal symptoms in infants. Nutrition 2013;29(1):184-194
8. Zad, M., Bredenoord, A.J. (01.2020). Chronic Burping and Belching, s. 34-40.