Otyłość, czy to tylko problem z nadmiernymi kilogramami?

Otyłość to nie tylko problem z wyglądem. To przede wszystkim niebezpieczna choroba, która prowadzi do wielu powikłań. Niestety część z nich może prowadzić do śmierci. W naszym społeczeństwie w dużej części opanowanej przez kult szczupłej sylwetki otyłość to powód do wstydu i kpin. Ale czy któraś z wyśmiewających osób zastanawiała się kiedyś jaka jest przyczyna otyłości u osoby wyśmiewanej? Zapewne nie, bo widząc osobę w większym rozmiarze pierwsza myśl to „ale gruba/y, pewnie żre jak szalona”. Jednakże otyłość to wynik wielu zaburzeń związanych często z psychiką. Czy ktoś zastanawiał się kiedyś co czuje osoba, która wchodząc do sklepu z odzieżą może sobie tylko popatrzeć? Osoby otyłe często są uważane za nietrakcyjne, przez co mogą czuć się wykluczone społecznie. Otyłość to coraz większy problem współczesnego społeczeństwa. Tempo życia, stres często wpływają na to co i w jakich ilościach spożywamy, a w konsekwencji brak kontroli nad jakością jedzenia to prosta droga do otyłości.

Czym w zasadzie jest otyłość?

Otyłość jest problemem interdyscyplinarnym. Jej przyczyny i skutki mają odzwierciedlenie we wszystkich aspektach życia człowieka. Ale czym w zasadzie jest otyłość? Tatoń podaje konkretną definicję otyłości. Otyłość to „patologiczny stan zwiększenia ilości tkanki tłuszczowej w organizmie, która jest jednym z jego składników”. Juruć i Bogdański w swoim artykule podają dwa rodzaje otyłości. Otyłość pierwotną i wtórną.

Otyłość pierwotna powstaje w wyniku dodatniego bilansu energetycznego, a wynika on przede wszystkim z nieprawidłowych nawyków żywieniowych i mało aktywnego trybu życia. Natomiast otyłość wtórna związana jest z zaburzeniami gospodarki hormonalnej czy efektami ubocznymi przyjmowanych środków farmakologicznych. Definicje i podział są jak najbardziej logiczne, ale czy otyłość to tylko nadmiar tkanki tłuszczowej? Według mnie nie. Od kilku lat obserwuję osoby otyłe i po wielu rozmowach coraz częściej wydaje mi się, że otyłość to przede wszystkim stan umysłu.

W wielu źródłach możemy znaleźć analizę ludzi otyłych. Ten temat był już chyba prześwietlany z każdej strony, ale jest na tyle ważny, iż warto się nad nim pochylić po raz kolejny. Kiedy mamy do czynienia z otyłością? Najłatwiejszą metodą jest obliczenie Body Mass Index czyli tzw. BMI. Wzór na obliczenie BMI jest powszechnie znany i używany. Ale co pacjentowi po liczbie, którą otrzyma? Otóż wtedy warto odwołać się do tabeli Światowej Organizacji Zdrowia i sprawdzić co oznacza otrzymana liczba.

Tabela według WHO

Jednak samo BMI nie wystarczy. Ważne jest, aby uświadomić ludziom, że kluczowy jest skład organizmu nie tylko same wyniki różnych wzorów matematycznych. Aby prawidłowo zdiagnozować otyłość i przeanalizować skład ciała, ważny jest kontakt ze specjalistą, który dysponuje odpowiednim sprzętem do tego typu pomiarów. Ale w leczeniu otyłości nie tylko dieta odgrywa ważną rolę. W mojej ocenie równie ważne jest dbanie o równowagę psychiczną osoby chcącej pozbyć się nadmiaru kilogramów.

Ryzyko związane z otyłością

Otyłość wpływa na każdy aspekt życia osoby, która na nią cierpi. Zdanie to potwierdzi każda osoba, która zmaga się lub zmagała z otyłością. Otyłość to cierpienie i to nie tylko fizyczne. Według WHO otyłość odpowiedzialna jest za większość przypadków cukrzycy typu 2 czy nadciśnienia tętniczego. Większość osób pytanych o skutki otyłości te dwa podaje w pierwszej kolejności. Jednakże otyłość niesie za sobą także inne szereg innych konsekwencji. Są to m.in.: choroby przewodu pokarmowego, stłuszczenie i marskość wątroby, choroby zwyrodnieniowe stawów, bezdech senny czy zaburzenia układu rozrodczego. Konsekwencje otyłości związane z chorobami ciała są dokładnie opisane w wielu źródłach, a co z chorobami duszy, które łączą się z otyłością?

Otyłość, a problemy psychospołeczne i depresja

Problemy psychospołeczne to m.in.: obniżenie poczucia wartości, doświadczenie uprzedzeń i dyskryminacji, wstyd, lęk, a w konsekwencji wycofanie z kontaktów interpersonalnych. I myślę, że to w większości przypadków psychika ma kluczowe znaczenie w leczeniu otyłości. Jednakże nie wszyscy łączą otyłość z psychiką. Dlaczego? Ponieważ większość uważa, że otyłość to skutek obżarstwa. Ale czy ktoś zastanawia się co jest powodem nadmiernego jedzenia?

W wielu badaniach wykazano powiązania między nadmiernym objadaniem się, a zaburzeniami nerwicowymi czy depresją. Również zaburzenia odżywiania często są partnerami otyłości. Możemy wyróżnić kilka zaburzeń związanych z otyłością np.: syndrom jedzenia nocnego czy zespół kompulsywnego jedzenia. A właściwie otyłość to skutek czy przyczyna depresji? Ciężko jednoznacznie odpowiedzieć na to pytanie. Depresja często towarzyszy otyłości. W Stanach Zjednoczonych zaobserwowano, iż depresja częściej występuje u kobiet niż u mężczyzn, a szczególnie u kobiet z wysokim BMI. Można to połączyć z częstą u kobiet chęcią posiadania tzw. idealnej sylwetki. Tylko czy warto dążyć do „ideału” za wszelką cenę? Niestety brak rezultatu tych dążeń często prowadzi do obniżenia poczucia wartości, nastroju. A czym w wielu sytuacjach podnosimy nastrój? Jedzeniem i to najchętniej słodyczami, co może prowadzić do wzrostu wagi. Wydaje się, że to labirynt, z którego nie ma wyjścia. Jednakże dobrze dobrana dieta i odpowiednia motywacja to najlepsze „diety cud”.

Wyjście z otyłości

I w tym momencie ważne jest odpowiednie wsparcie dla osoby walczącej z chorobą. Jednocześnie najważniejsze jest to, iż to pacjent musi chcieć wyjść z tego labiryntu. Jako psychodietetyk spotkałam się z osobami, które próbują wyjść z otyłości za pomocą jakiś wspomagaczy spalania tłuszczu itp., które zazwyczaj odchudzają, ale nie ciało tylko portfel. A o skutkach ubocznych działania cudownych tabletek na odchudzanie można napisać pokaźnej grubości książkę.

Ja zawsze staram się przekonać pacjentów, że najlepszym wspomagaczem jest motywacja i chęć. Wiadome jest, że pojawią się momenty zwątpienia i bezsilności, bo to bardzo ciężka i długa walka, ale rezultaty są tego warte. W wielu źródłach możemy znaleźć dokładne wskazówki jakie metody oddziaływań psychologicznych są najskuteczniejsze w pracy z pacjentem. Jednak dla mnie niezależnie od szkoły terapeutycznej podstawowym narzędziem jest rozmowa z pacjentem.

W rozmowie ważne jest, aby uświadomić pacjentowi, że to on ma wszystko w swoich rękach i tylko od niego zależy jakie będą rezultaty współpracy. Dla mnie kluczowym aspektem jest motywacja. Pacjent powinien czuć, iż specjalista w niego wierzy i nawet mimo potknięć będzie go wspierał w walce z kilogramami. Ważnym aspektem w tej walce jest również postawa otoczenia. Pacjenci często mają w pamięci momenty kiedy byli wyśmiewani z powodu nadmiernych kilogramów i dlatego czasem ciężko im uwierzyć w komplementy w trakcie przebiegu odchudzania bądź po jego zakończeniu. Pamiętajmy jednak, że to przede wszystkim pacjent powinien uwierzyć w siebie, a wtedy reakcje otoczenia będą mniej ważne.

Podsumowanie

Powyższy artykuł ukazuje problem otyłości z trochę innej strony. Jest on oparty na literaturze naukowej, ale też własnych obserwacjach i współpracy z osobami, których bezpośrednio problem otyłości dotyczy. Czy da się wygrać z otyłością? Oczywiście, że tak. W tym aspekcie kluczowe jest, aby dokładnie przyjrzeć się całemu procesowi powstania otyłości i pomóc pacjentowi opracować skuteczny sposób na walkę z kilogramami. Dla mnie najważniejsze jest, aby uświadomić pacjentowi, że otyłość nie pojawiła się w 5 minut i też w 5 minut nie zniknie.

Źródła:

1. Bąk-Sosnowska M., Miejsce psychologa w leczeniu otyłości, Via Medica, 2009
2. Juruć A., Bogdański P., Otyłość i co dalej? O psychologicznych konsekwencjach nadmiernej masy ciała, Via Medica, 2010
3. Kiniec M., Zaburzenia odżywiania – bulimia, anoreksja… i co jeszcze?, dietetycy.org.pl, 2017
4. Kłosiewicz-Latoszek L., Otyłość jako problem społeczny, zdrowotny i leczniczy, Probl Hig Epidemiol, 2010
5. Olszanecka-Glinianowicz M., Depresja – przyczyna czy skutek otyłośći?, Via Medica, 2008
6. Wąsowski M., Walicka M., Marcinkowska-Suchowierska E., Otyłość – definicja, epidemiologia, patogeneza, Postępy Nauk Medycznych, 2013