Ustawa dotycząca tak zwanego „podatku cukrowego” zaczęła obowiązywać od stycznia 2021. Regulacje zakładają zwiększenie cen takich produktów jak: klasyczne słodzone napoje, napoje z dodatkiem słodzików oraz małe produkty alkoholowe (do 300ml).
Ile wyniosą dodatkowe opłaty?
Wszystkie napoje z dodatkiem cukru lub substancji słodzącej kosztują o 50 gr więcej za litr. W produktach słodzonych cukrem dodatkowe 5 gr za każde 5 gram sacharozy w 100 ml napoju. Ustawa przewiduje także opłatę dodatkową wynoszącą 10 gr więcej za litr napoju z dodatkiem kofeiny lub tauryny – oznacza to spory wzrost cen wszystkich popularnych energetyków, nawet tych bez dodatku cukru. Regulacje nie obejmują m.in. napojów zawierających min. 20% soku owocowego, warzywnego, owocowo-warzywnego lub izotoników 1.
Na jaki cel są przeznaczone pieniądze z podatku?
96,5% dochodu powstałego w wyniku tej ustawy przeznaczone jest na Narodowy Fundusz Zdrowia, który wykorzystać go ma między innymi na działania edukacyjne i profilaktyczne chorób dietozależnych. Część pieniędzy przeznaczona jest na zadania z zakresu aktywności fizycznej, natomiast reszta dochodu trafi do budżetu państwa 1.
Zamysł profilaktyki, szczególnie wśród dzieci i młodzieży, wydaje się bardzo rozsądnym i pomocnym pomysłem – o ile wszelkie kampanie zostaną odpowiednio zaplanowane i przeprowadzone.
Czy takie zmiany są potrzebne?
Przy tak łatwym dostępie do szerokiej gamy napojów nic dziwnego, że coraz więcej osób po nie sięga, w tym także dzieci. Badanie dotyczące 350 polskich uczniów w wieku 10-12 lat wykazało, że aż 37% z nich przynajmniej raz dziennie sięga po wysokosłodzony napój. 22% dzieci miało nadwagę, a 10% – otyłość 2.
Zmniejszenie ilości pitych napojów oraz lepsza edukacja w zakresie zdrowego żywienia jest konieczna w celu zapobiegania chorobom dietozależnym już od najmłodszych lat. Analiza 17 badań dotyczących związku odżywiania z występowaniem cukrzycy typu 2 dostarczyła natomiast następujących wniosków: codzienne spożycie napojów słodzonych cukrem wiąże się z aż 18% wzrostem ryzyka występienia tej choroby 3.
Dokładając do tego inne niewłaściwe nawyki żywieniowe, ryzyko wsytąpienia cukrzycy diametralnie wzrasta.
Czy podatek cukrowy działa?
🔎 Pewnym punktem odniesienia mogą być inne kraje, które już wdrożyły wcześniej podatek cukrowy. W rok po wprowadzeniu podatku od napojów słodzonych w Irlandii spożycie cukru z napojów gazowanych spadło o ponad 30% w handlu detalicznym i o prawie 20% w gastronomii. Choć trudno rozdzielić wpływ reformulacji produktów i zmian wyborów konsumenckich, efekt końcowy to trwałe obniżenie poziomu spożycia cukru. Podatek okazał się w tym kraju skutecznym narzędziem zdrowia publicznego [4].
Podsumowanie
Badania potwierdzają związek między spożyciem napojów słodzonych cukrem a większym ryzykiem otyłości i chorób z nią związanych, dlatego nałożony na nie podatek wydaje się mieć spory sens. Szkoda jednak, że nałożono go również na napoje słodzone substancjami słodzącymi – w końcu mają one stanowić lżejszą i bezpieczniejszą alternatywę klasycznych wersji kolorowych płynów. Na efekty wprowadzonego „podatku cukrowego” trzeba będzie poczekać dłuższy czas i ocenić czy spadło zainteresowanie słodkimi napojami oraz – co najważniejsze – czy przyniosło to oczekiwany efekt w postaci zmniejszenia otyłości i poprawie zdrowia społeczeństwa.
Bibliografia:
- http://orka.sejm.gov.pl/Druki9ka.nsf/0/AA96D038A0AAF148C1258506002D0ED3/%24File/210.pdf
- Elżbieta Szczepańska, Karolina Piórkowska, Elżbieta Niedworok, Małgorzata Muc-Wierzgoń (2010). The consumption of sweets and sweetened beverages in terms of obesity occurrence on the example of children living in rural and urban environment. Endocrinology, Obesity and Metabolic Disorders, Vol.6, No.2, 78-84
- Imamura, F., O’Connor, L., Ye, Z., Mursu, J., Hayashino, Y., Bhupathiraju, S. N., & Forouhi, N. G. (2016). Consumption of sugar sweetened beverages, artificially sweetened beverages, and fruit juice and incidence of type 2 diabetes: systematic review, meta-analysis, and estimation of population attributable fraction. British journal of sports medicine, 50(8), 496–504.
- Houghton F, Stritch JM, Auerbach J, Houghton D, Daly M. Evaluation of Ireland’s Sugar-Sweetened Beverage Tax (SSBT). Ir J Med Sci. 2025 Feb 25. doi: 10.1007/s11845-025-03906-7. Epub ahead of print. PMID: 39998718.
- Data pierwotnej publikacji: 10.09.2020
- Data ostatniej aktualizacji o wyniki badań: 4.04.2025
