Przepękla ogórkowata. Mnogość nazw i zastosowań

Momordica charantia L. to roślina należąca do rodziny dyniowatych (łac. Cucurbitaceae). Można spotkać ją pod wieloma nazwami np.: przepękla ogórkowata, balsamka ogórkowata, karela, gorzka tykwa lub gorzki melon [1]. Przymiotnik „gorzki” jest używany nie bez przyczyny, roślina ta ma charakterystyczny gorzki posmak [2]. Przepękle stosuje się jako pokarm i lek w krajach tropikalnych i subtropikalnych [3]. Momordica charantia L. rośnie na obszarach Indii, Chin, Japonii, Afryki Wschodniej czy Ameryki Południowej. Jest to smukła, pnąca się jednoroczna winorośl z długimi łodygami i żółtymi kwiatami. Jej owoc mają kolce, a nasiona przypominają skórę krokodyla [4]. Przepękla ogórkowata znalazła zastosowanie w leczeniu cukrzycy, raka, otyłości. Ma właściwości utleniające i przeciwdrobnoustrojowe. Roślina ta zawiera wiele fizjologicznie aktywnych związków. Należą do nich węglowodany, białka, lipidy, triterpenoidy, saponiny, polipeptydy, flawonoidy, alkaloidy i sterole. Istotną cechą przepękli jest to, że może być ona przetwarzana na herbatę, wino, napoje, konserwy owocowe i pasty [5]. 

Wartość odżywcza 

Na polskim rynku surowy owoc przepękli ogórkowatej jest trudno dostępny. Jednak gorzki melon można kupić w formie kapsułek, ekstraktu, suszonej lub sproszkowanej. 

Wartość odżywcza przykładowego produktu z przepękli ogórkowatej przedstawiona została w tabeli poniżej. 

Tabela 1. Gorzki melon, przepękla ogórkowata, sproszkowany owoc 50 g – wartość odżywcza w 100g

Skład chemiczny

Momordica charantia L. jest rośliną niskokaloryczną. Spożycie 100 g dostarcza zaledwie 17 kcal. Woda stanowi 94,03%. Gorzki melon zawiera witaminy C i A odpowiednio w ilościach 70-120 mg/100 g i 210-220 IU/100 g. W skład przepękli wchodzą również wapń (20-50 mg/100 g)  i fosfor (70-140 mg/100 g) [7]. Bioaktywne składniki zawarte w M. charantia to między innymi triterpenoidy, polipeptydy, flawonoidy, polisacharydy, alkaloidy i sterole [1]. Polisacharydy zawarte w przepękli budzą coraz większe zainteresowanie ze względu na działanie przeciwutleniające, przeciwcukrzycowe, immunoregulacyjne, przeciwnowotworowe i przeciwdrobnoustrojowe. Na 100 g rośliny przypada 2,6 – 3,5 g tych składników [5].

Przepękla ogórkowata. Wpływ na zdrowie

Przepękla ogórkowata jest powszechnie stosowana jako pożywienie i roślina lecznicza w regionach tropikalnych i subtropikalnych. Przez swoje bogactwo związków aktywnych wykazuje wiele różnych pozytywnych wpływów na stan zdrowia. W Indiach jest często wykorzystywana jako alternatywa dla pacjentów chorych na cukrzycę [2].  

Przepękla a cukrzyca

Cukrzyca to przewlekła choroba metaboliczna charakteryzująca się podwyższonym poziomem glukozy we krwi. Choroba ma poważny wpływ na zdrowie i jakość życia chorych na cukrzycę [8]. Momordica charantia L. jest powszechnie stosowana jako lek ludowy na cukrzycę na obszarach tropikalnych i subtropikalnych ze względu na składniki bioaktywne. Jako główny związek, polisacharydy M. charantia (MCP) przyciągają coraz większą uwagę uczonych ze względu na właściwości przeciwcukrzycowe. W badaniu przeprowadzonym na myszach chorych na cukrzycę MCP wykazały aktywność hipoglikemiczną, poprawiły hiperglikemię, poziom insuliny w surowicy [9]. 

Badanie przeprowadzone na pacjentach z cukrzycą typu 2 wykazało, że chorzy przyjmujący przepęklę ogórkowatą mieli lepszy poziom glukozy na czczo i wskaźnik insulinooporności. Momordica charantia L. ma potencjalne działanie przeciwcukrzycowe u ludzi. Dlatego gorzki melon może być wykorzystywane jako uzupełniające leczenie u pacjentów z cukrzycą typu 2 [10]. 

Przepękla w chorobie zwyrodnieniowej stawów

Choroba zwyrodnieniowa stawów jest częstym problemem, dotykającym stawy u osób starszych. Może powodować niepełnosprawność i w konsekwencji obniża jakość życia. W leczeniu zachowawczym stosuje się środki przeciwbólowe, ale coraz częściej stosuje się ziołolecznictwo. Pacjenci z chorobą zwyrodnieniową stawu kolanowego szukają lekarstwa na bóle stawów i rozwiązań, które ograniczeniom ich codzienną aktywność, zwłaszcza chodzenie, klęczenie lub kucanie czy wchodzenie po schodach. Głównym celem leczenia jest poprawa funkcji i jakości życia [11].  

Przeprowadzone badanie na grupie osób cierpiących na chorobę zwyrodnieniową stawów wykazały, że suplementacja Momordica charantia L. stanowi bezpieczną alternatywę dla zmniejszenia bólu i złagodzenia objawów u pacjentów z pierwotną chorobą zwyrodnieniową stawu kolanowego, jednocześnie zmniejszając potrzebę stosowania środków przeciwbólowych. Te korzystne efekty można zauważyć już po 3 miesiącach suplementacji [11]. 

Przepękla w chorobach nowotworowych

Prowadzone przez dziesięciolecia badania stopniowo badały farmakologiczne działanie Momordica charantia L.. Aktywne biologicznie i farmakologicznie cząsteczki wyizolowane z M. charantia wykazały znaczną aktywność przeciwnowotworową w liniach komórek rakowych i myszach z przeszczepem ksenogenicznym [12]. Inne badania przeprowadzone na przepękli ogórkowatej wykazały jej skuteczność chemoprewencyjną i przeciwnowotworową całego owocu w stosunku do kilku nowotworów i zalecają bardziej szczegółowe badania. W różnych badaniach przedklinicznych ekstrakt z gorzkiego melona lub jego wyizolowane składniki wykazały znaczną skuteczność przeciwnowotworową przeciwko białaczce limfatycznej, chłoniakom oraz rakom piersi, skóry, prostaty, okrężnicy, pęcherza i trzustki, a także chorobie Hodgkina [13].  

Przepękla a ochrona mięśnia sercowego 

Ekstrakt polisacharydowy z Momordica charantia ma różne właściwości biologiczne; jednak jego wpływ na dysfunkcję śródbłonka w zawale mięśnia sercowego pozostaje niejasny. Badanie przeprowadzone na szczurach wykazały, że polisacharydy M. charantia zahamowały wzrost masy serca, rozmiar zawału oraz złagodziły podwyższone poziomy transaminazy asparaginianowej, kinazy kreatynowej, dehydrogenazy mleczanowej, cholesterolu całkowitego, trójglicerydów, w surowicy cholesterol lipoproteinowy, cholesterol lipoprotein o niskiej gęstości i cholesterol lipoprotein o dużej gęstości. Ponadto MCP zwiększył aktywność dysmutazy ponadtlenkowej, katalazy i niebiałkowych sulfhydryli oraz zmniejszył poziom peroksydacji lipidów. Wyniki tego badania wskazują, że MCP mogą mieć potencjał jako środek chroniący mięsień sercowy w praktyce klinicznej [14]. 

🔎 Badanie Amini i wsp. [16] wykazało, że suplementacja gorzkim melonem może skutecznie obniżyć poziom cholesterolu całkowitego oraz triglicerydów, szczególnie przy dawkach ≤ 2000 mg dziennie i stosowaniu przez okres do 8 tygodni. Może być to szczególnie pomocne w zarządzaniu lipidami u osób z cukrzycą lub stanem przedcukrzycowym.

Momordica charantia w opakowalnictwie 

Rosnące zapotrzebowanie ludności na żywność, jej psucie się i kwestie bezpieczeństwa żywności są ważnymi czynnikami przyciągającymi naukowców do opracowywania aktywnych opakowań żywności. Aktywne pakowanie żywności odnosi się do włączania substancji czynnych do opakowań żywności w celu utrzymania jakości żywności, wydłużenia okresu przydatności do spożycia żywności oraz zwiększenia bezpieczeństwa i stabilności żywności.

Przeprowadzono badanie, w którym wytworzono nanowłókna PT/MCP i zbadano ich właściwości. MCP i PT, które są znane ze swojej aktywności przeciwbakteryjnej i przeciwutleniającej. Zostały one dokładnie wymieszane i uformowane w elektroprzędzone nanowłókna o dobrych właściwościach, w tym właściwościach fizycznych i mechanicznych. Nanowłókna PT / MCP poddane obróbce zimną plazmą wykazały dobre perspektywy zastosowania w systemach spożywczych jako środki przeciwbakteryjne i przeciwutleniające [15]. 

Podsumowanie

Przepękla ogórkowata to roślina, która nie jest zbytnio rozpowszechniona na terenie Polski. Znalezienie jej nieprzetworzonej jest bardzo trudne. Można nabyć ją w formie ekstraktu, suszonej czy w kapsułkach. Jest to roślina, która ma wiele zastosowań. Charakteryzuje się szeroką gamą środków bioaktywnych i pozytywnie wpływa na stan zdrowia organizmu. Osoby chore na cukrzycę zdecydowanie powinny zapoznać się z gorzkim melonem i w miarę możliwości włączyć go do swojej diety. Momordica charantia L. charakteryzuje mnogość nazw, pod jakimi występuje i mnogość jej zastosowań. 

Bibliografia:

1. Jiayin Yue, Yuanyuan Sun, Jing Xu, Jiaqing Cao, Gang Chen, Huixing Zhang, Xiaoshu Zhang, Yuqing Zhao, Cucurbitane triterpenoids from the fruit of Momordica charantia L. and their anti-hepatic fibrosis and anti-hepatoma activities, Phytochemistry, 2019, 157, str. 21-27
2.  Ipshita Ghosh, Biplab Kumar Bhowmick, Sumita Jha, Cytogenetics of two Indian varieties of Momordica charantia L. (bittergourd), Scientia Horticulturae, 2018, 240, str. 333-34
3. He Gao, Jia-Jia Wen, Jie-Lun Hu, Qi-Xing Nie, Hai-Hong Chen, Shao-Ping Nie, Tao Xiong, Ming-Yong Xie, Momordica charantia juice with Lactobacillus plantarum fermentation: Chemical composition, antioxidant properties and aroma profile, Food Bioscience, 2019, 29, str. 62-72
4. P. Rajiv Gandhi, C. Jayaseelan, R. Regina Mary, D.Mathivanan, S. R. Suseem, Acaricidal, pediculicidal and larvicidal activity of synthesized ZnO nanoparticles using Momordica charantia leaf extract against blood feeding parasites, Experimental Parastiology, 2017, 181, str. 47-56
5. Jing-Kun Yan, Yun-Bo Yu, Chun Wang, Wu-Dan Cai, Li-Xia Wu, Yan Yang. He-Nan Zhang, Production, physicochemical characteristics, and in vitro biological activities of polysaccharides obtained from fresh bitter gourd (Momordica charantia L.) via room temperature extraction techniques, Food Chemistry, 2020, 127798
6. https://www.bee.pl/gorzki-melon-przepekla-ogorkowata-sproszkowany-owoc-50-g_p12025.html
7. Bartosz Kulczyński, Anna Gramza-Michałowska, Dominik Kmiecik, Joanna Kobus-Cisowska, Właściwości prozdrowotne gorzkiego melona, Probl Hig Epidemiol, 2017, 98(3), str. 233-239
8. Rehab F. Abdel-Rahman, Gamal A. Soliman, Abdulaziz S. Saeedan, Hanan A. Ogaly, Reham M. Abd-Elsalam, Saleh I. Alqasoumi, Maged S. Abdel-Kader, Molecular and biochemical monitoring of the possible herb-drug interaction between Momordica charantia extract and glibenclamide in diabetic rats , Saudi Pharmaceutical Journal, 2019, 27(6), str. 803-816
9.  He Gao, Jia-Jia Wen, Jie-Lun Hu, Qi-Xing Nie, Hai-Hong Chen,Tao Xiong, Shao-Ping Nie, Ming-Yong Xie, Polysaccharide from fermented Momordica charantia L. with Lactobacillus plantarum NCU116 ameliorates type 2 diabetes in rats, Carbohydrate Polymers, 2018, 201(1), str. 624-633
10. Soo Kyoung Kim, Jaehoon Jung, Jung Hwa Jung, NalAe Yoon, Sang Soo Kang, Gu Seob Roh, Jong Ryeal Hahm, Hypoglycemic efficacy and safety of Momordica charantia (bitter melon) in patients with type 2 diabetes mellitus, Complementary Therapies in Medicine, 2020, 52, 102524  
11. Lim Soo May, Zulkefli Sanip, Amran Ahmed Shokri, Azidah Abdul Kadir, Md Rizman Md Lazin, The effects of Momordica charantia (bitter melon) supplementation in patients with primary knee osteoarthritis: A single-blinded, randomized controlled trial, Complementary Therapies in Clinical Practice, 2018, 32, 181-186
12. Ammad Ahmad Farooqi, Sumbul Khalid, Fatima Tahir, Uteuliev Yerzhan Sabitaliyevich, lhan Yaylim, Rukset Attar, Baojun Xu, Bitter gourd (Momordica charantia) as a rich source of bioactive components to combat cancer naturally: Are we on the right track to fully unlock its potential as inhibitor of deregulated signaling pathways, Food and Chemical Toxicology, 2018, 119, str. 98-105
13. Komal Raina, Dileep Kumar, Rajesh Agarwal, Promise of bitter melon (Momordica charantia) bioactives in cancer prevention and therapy, Seminars in Cancer Biology, 2016, 40-41, str. 116-129
14. Mohammad Raish, Momordica charantia polysaccharides ameliorate oxidative stress, hyperlipidemia, inflammation, and apoptosis during myocardial infarction by inhibiting the NF-κB signaling pathway, International Journal of Biological Macromolecules, 2017, 97, str. 544-551 
15.  Haiying Cui, Xiaojing Yang, Mohamed A. Abdel-Samie, Lin Lin, Cold plasma treated phlorotannin/Momordica charantia polysaccharide nanofiber for active food packaging, Carbohydrate Polymers, 2020, 239, 116214 
16. Amini MR, Rasaei N, Jalalzadeh M, Pourreza S, Hekmatdoost A. The Effects of Bitter Melon (Mormordica charantia) on Lipid Profile: A Systematic Review and Meta-Analysis of Randomized Controlled Trials. Phytother Res. 2024 Oct 23. doi: 10.1002/ptr.8357. Epub ahead of print. PMID: 39444254.

• Data pierwotnej publikacji: 1.04.2021
• Data ostatniej aktualizacji o wyniki badań: 25.10.2024