Rokitnik – superowoc na wyciągnięcie ręki i jego właściwości

Rokitnik (Hippophae rhamnoides L) – to ciernisty krzew z rodziny oliwkowatych, występuje naturalnie w Europie, Kaukazie oraz na Syberii. W Polsce jest rośliną chronioną (należy o tym pamiętać, gdyż roślina ta staje się coraz bardziej popularna) i porasta głównie piaszczyste wydmy nad Bałtykiem. Najcenniejsze w rokitniku są jego lśniące, osadzone na kolczastych gałązkach jagody. Miękkie, cierpkie w smaku, soczyste, bardzo gęsto pokrywają jego  pędy, stąd rosyjska nazwa „oblepicha”.

Spis treści:

1. Wartości odżywcze
2. Medycyna tradycyjna
3. Olej rokitnikowy
4. Owoce rokitnika
5. Liście rokitnika
6. Podsumowanie
7. Bibliografia

Wartości odżywcze

Owoce zawierają bardzo dużo związków biologicznie czynnych takich jak: witamina C, witaminy z grupy B, witaminy rozpuszczalne w tłuszczach A, D, E, K, makro i mikroelementy (głównie potas, magnez, wapń i żelazo), znaczną ilość karotenoidów, fosfolipidy, garbniki, cukry, kwasy organiczne (szczawiowy, maleinowy, jabłkowy, winowy) oraz znane ze swoich właściwości antynowotworowych antocyjany, flawonoidy (kemferol, kwercytyna, rutyna), fenolokwasy, katechiny i procyjanidyny.

Zastosowanie w medycynie tradycyjnej

Krzew ten znany ze swoich zdrowotnych właściwości był już w czasach starożytnych. Opisano je już w VII w. p. n. e. w traktacie medycyny tybetańskiej pt.: „Cztery tantry medycyny”.  Zalecano w  nim stosowanie rokitnika podczas kaszlu i biegunki. Również mongolskie zapisy donoszą o stosowaniu przez wojska Czyngis Chana oleistego syropu  nazywanego „krwią z serca Cesarza”.

🔎 Co jednak istotne z naszego punktu widzenia, rokitnik ma również potwierdzone licznymi badaniami działanie prozdrowotne [16]. Dzięki bogatemu i różnorodnemu profilowi polifenolowemu, wykazuje obiecujące korzyści zdrowotne, w tym potencjał antycukrzycowy i przeciwootyłościowy, a także zdolność do ochrony cholesterolu LDL i DNA przed uszkodzeniami oksydacyjnymi.

Olej rokitnikowy

Krzew ten gromadzi w swoich owocach lipidy, to z nich właśnie pozyskuje się najważniejszy produkt – olej rokitnikowy. Karotenoidy nadają mu charakterystyczny ciemnobrunatny kolor. W skład oleju wchodzą niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe (NNKT), witaminy rozpuszczalne w tłuszczach oraz sterole roślinne.

Olej rokitnikowy może być  stosowany zewnętrznie – w celu leczenia egzem skóry, oparzeń, poparzeń słonecznych, po radioterapii oraz  na źle gojące się rany.

Wewnętrznie natomiast wspomaga regeneracje błony śluzowej żołądka i innych organów przewodu pokarmowego, działa ochronnie na komórki wątrobowe, układ sercowo – naczyniowy (zapobiega powstawaniu zakrzepów) oraz wspomaga walkę z nowotworami. Dzięki dużej zawartości steroli roślinnych (około 20) obniża stężenie cholesterolu we krwi.

Owoce rokitnika

Współcześnie owoce rokitnika i jego przetwory stosuje się w profilaktyce oraz leczeniu infekcji, stanów zapalnych oraz obniżonej odporności.  Działają wzmacniająco i uszczelniająco na naczynia krwionośne.

Wyciągi z owoców wykazują silne działanie antybakteryjne wobec Bacillus cereus, Listeria monocytogenes oraz Yersinia enterocolitica. Owoce – bogate w kwas askorbinowy (witaminę C) i karotenoidy można spożywać w formie przetworów: dżemów, konfitur lub soków.

Dzięki obecności licznych związków polifenolowych działanie antyoksydacyjne kwasu askorbinowego jest bardziej efektywne niż w witaminie syntetycznej. Wiele badań naukowych wskazuje, że sok rokitnikowy podobnie jak olej działa antynowotworowo, cytoochronnie oraz przeciwmiażdżycowo.

🔎 Badania zwierzęce [14] wykazały ponadto, że owoce rokitnika łagodzą objawy cukrzycy typu 2. Za te korzyści odpowiadać mogą licznie występujące antyoksydanty

Liście rokitnika

Poza owocami rokitnika jadalne są również jego liście. Suszone młode listki oraz całe gałązki zaparza się jak herbatę, tak sporządzone mają właściwości przeciwbiegunkowe.

Fermentowany sok z rokitnika

🔎 Ciekawą zależność udało się wykazać badaczom na fermentowanym soku z rokitnika. Otóż proces fermentacji zwiększał jego właściwości przeciwbakteryjne oraz przeciwgrzybicze [15]

Podsumowanie

Rokitnik zwyczajny jest rośliną, której preparaty stosowane są w wielu krajach jako dodatki do żywności. W Polsce dopiero powstają plantacje tej rośliny, niestety przeciętna wiedza zwykłego konsumenta na temat rokitnika jest mała. W dobie silnie przetworzonej żywności oraz fast-foodów warto byłoby zainteresować się rokitnikiem, którego prozdrowotne właściwości służą ludziom od tysięcy lat.

Bibliografia:

1. Zeb A. 2004. Important Therapeutic uses of sea buckthorn (Hippophae): a review. Journ. of Biolog. Scien. 4 (5): 687 – 693.
2. Ożarowski A., Jaroniewski W. 1987. Rośliny lecznicze i ich praktyczne zastosowanie, IWZZ Warszawa, 180:182.
3. Majewska E., Safaryn B. 2014. Buriackie trawki i inne „cuda” – jak to leśnicy odkryli syberyjskie ziółka. Studia i Materiały R. 16 Zeszyt 38 (1): 235-236.
4. GaoX., Ohlander M., Jeppsson N., Björk L., Trajkovski V. 2000. Changes in Antioxidant Effects and Their Relationship to Phytonutrients in Fruits of Sea Buckthorn (Hippophae rhamnoides L.) during Maturation. J. Agric. Food Chem. , 48 (5):1485–1490.
5. Negi P.S., Chauhan A.S., Sadia G.A., Rohinishree Y.S., Ramteke R.S. 2005. Antioxidant and antibacterial activities of various seabuckthorn (Hippophae rhamnoidesL.) seed extracts.  92 (1): 119–124.
6. Beveridge T., Li S.C., Oomah B. D., Smith A. 1999. Sea Buckthorn Products:  Manufacture and Composition. J. Agric. Food Chem. 47 (9): 3480–3488.
7. Rösch D., Bergmann D.,Knorr D.,  Kroh  L.W. 2003. Structure−Antioxidant Efficiency Relationships of Phenolic Compounds and Their Contribution to the Antioxidant Activity of Sea Buckthorn Juice.  J. Agric. Food Chem 51 (15): 4233–4239.
8. Eccleston C., Baoru Y., Tahvonen R., Kallio H.,  Rimbach G.H., Minihane A.M. 2002. Effects of an antioxidant-rich juice (sea buckthorn) on risk factors for coronary heart disease in humans. The Journal of Nutritional Biochemistry 13 (6):346–354
9. Yang B.,  Kallio H. 2002. Composition and physiological effects of sea buckthorn (Hippophaë) lipids Trends in Food Science & Technology 13 (5): 160–167
10. Li T. S.C., Schroeder W.R. 1996. Sea Buckthorn (Hippophae rhamnoidesL.): A Multipurpose Plant. Hort Technology  6: 4370-380.
11. Johansson A. J., Korte H., Yang B., Stanley J.C., Kallio H.P. 2000. Sea buckthorn berry oil inhibits platelet aggregation The Journal of Nutritional Biochemistry 11 (10): 491–495.
12. Niesteruk A., Lewandowska H., Golub Ż., Świsłocka R., Lewandowski W. 2013. Zainteresujmy się rokitnikiem. preparaty z rokitnika zwyczajnego (Hippophae Rhamnoides L.) jako dodatki do żywności oraz ocena ich rynku w Polsce. KOSMOS Problemy Nauk Biologicznych 62 (301): 571-581.
13. Suryakumar G., Gupta A. 2011. Medicinal and therapeutic potential of Sea buckthorn (Hippophae rhamnoidesL.)Journal of Ethnopharmacology 138 (2): 268–278
14. Dupak, R., Hrnkova, J., Simonova, N., Kovac, J., Ivanisova, E., Kalafova, A., … & Capcarova, M. (2022). The consumption of sea buckthorn (Hippophae rhamnoides L.) effectively alleviates type 2 diabetes symptoms in spontaneous diabetic rats. Research in Veterinary Science.
15. Liu, X., Lv, M., Maimaitiyiming, R., Chen, K., Tuerhong, N., Yang, J., … & Wang, L. Development of Fermented Sea Buckthorn (Hippophae rhamnoides L.) Juice and Investigation of its Antioxidant and Antimicrobial activity. Frontiers in Nutrition, 10, 18.
16. Danielski, R., & Shahidi, F. (2024). Phenolic composition and bioactivities of sea buckthorn (Hippophae rhamnoids L.) fruit and seeds: An unconventional source of natural antioxidants in North America. Journal of the Science of Food and Agriculture.

• Data pierwotnej publikacji: 12.03.2017
• Data ostatniej aktualizacji o wyniki badań: 5.04.2024