Sklepy ekologiczne. Czy żywność ekologiczna to tylko mit zdrowia?

Jeśli czasem zdarza Ci się stanąć przed sklepem bądź półką w supermarkecie z żywnością ekologiczną i zadajesz sobie pytanie czy warto sięgnąć po ten produkt pomimo, że jest o niebo droższy od leżących nieopodal konwencjonalnych produktów – nie jesteś sam(a). Pytanie to nie jest retoryczne a odpowiedź na nie ciężko z czystym sumieniem streścić w jednym słowie – tak lub nie. Dzisiejszy artykuł jest o tej właśnie kwestii – żywności ekologicznej, jej realnej wartości oraz związanej z nią ceny.

Kosztowna moda na ekologię

Jeszcze do niedawna nawet w dużych miastach ciężko było trafić na dobrze zaopatrzony sklep z żywnością ekologiczną. Teraz takich sklepów jest przynajmniej kilkaset i rosną jak grzyby po deszczu. Do tej pory była to bardzo mała nisza, bardziej nowinka z Zachodu, gdzie termin ten zaczął się pojawiać szerzej już w końcówce pierwszej połowy ubiegłego wieku.

Polskie starsze pokolenie zachwalając dawne jedzenie sprzed kilkudziesięciu lat i jego naturalną jakość, streściłoby istotę żywności ekologicznej. Czasy się jednak zmieniły i produkty masowej konsumpcji zmuszają do stworzenia przeciwwagi w produkcji na małą skalę – zdrowszej, ekologicznej, skupionej na zdrowiu. Ekologiczne uprawy pozbawione powinny być szkodliwych chemicznych wspomagaczy – dotyczy to zarówno uprawy jak i hodowli zwierząt. W ich miejsce rolnicy ekologiczni korzystają z bardziej pracochłonnych, często droższych, bardziej tradycyjnych metod ochrony roślin aby zapewnić lepszą ich jakość – m.in. oborniki, kompostowanie.

Ile kosztuje żywność ekologiczna?

Poniżej dla porównania wybraliśmy dwa duże internetowe hipermarkety z żywnością oraz trzy wiodące internetowe sklepy ekologiczne. Poniższe zestawienie odnosi się do najtańszego produktu w danym sklepie w danej kategorii:

Produkt	Konwencjonalne A	Konwencjonalne B	Ekologiczne A	Ekologiczne B
Jaja kurze (10 sztuk)	9,65 zł.	11,25 zł.	14,49 zł.	16,49 zł.
Pomidory (1 kg.)	9,98 zł.	11,98 zł.	23,98 zł.	25,98 zł
Oliwa z oliwek extra virgin (1 l.)	77,98 zł.	79,96 zł.	135,98 zł.	99,96 zł.
Mąka pszenna (1 kg.)	4,89 zł.	4,99 zł.	11,99 zł.	13,99 zł.

Te wysokie różnice między sklepami tradycyjnymi a ekologicznymi wynikają nie tylko z jakości produktów. Niestety w Polsce różnice cenowe za produkty ekologiczne to bardzo często znaczna wielokrotność zwykłej ceny podczas gdy na Zachodzie to często jedynie kilkadziesiąt procent. Można się spodziewać, że wraz z większą konkurencją na tym rynku ceny na produkty ekologiczne zaczną zbliżać się do produktów konwencjonalnych. Oczywiście powyższe porównanie jest wyrywkowe, jednak pokazuje pewien trend na naszym, rodzimym rynku ekologicznym.

Czy ekologiczna produkcja jest zdrowsza?

Jeśli szukamy odpowiedzi na to pytanie w dotychczasowych badaniach – brak jest jednoznacznej odpowiedzi. Chociaż badania na ten temat już prowadzono w wielu ośrodkach badawczych, to nie stwierdzono do tej pory z całą pewnością żeby żywność ekologiczna górowała nad zwykłą smakiem bądź właściwościami zdrowotnymi. Nie stwierdzano też znacznych różnic w wartościach odżywczych.

🔎 Aktualne dane zebrane przez Komatu i wsp. [2] nie pozwalają na jednoznaczne stwierdzenie, że dieta bogata w organiczne owoce i warzywa jest zdrowsza od diety opartej na konwencjonalnych produktach. Konieczne są lepiej zaprojektowane badania interwencyjne, aby uzyskać bardziej klarowne wnioski.

Trzeba pamiętać, że poza pozostałością pestycydów (kojarzone z żywnością konwencjonalną) istnieją też inne zagrożenia, w tym również mykotoksyny. Poza tym nad bezpieczeństwem żywności czuwa szereg organizacji. Co do zasady najzdrowsza żywność ekologiczna korzysta z szeregu zastępczych, zdrowych metod ochrony roślin – w tym środków naturalnych, specjalnych owadów i gatunków ptaków, która większość z tych zagrożeń ogranicza.

Szerzej na temat kontrowersji w dostępnej literaturze związanych z tym jaki rodzaj żywności jest zdrowszy  przeczytać można między innymi w artykule Magkos F, Arvaniti F, Zampelas A. Organic food: buying more safety or just peace of mind? A critical review of the literature [1].

Ze smakiem też bywa różnie – chociaż nikt nie zaprzeczy, że produkty obu typów różnią się smakiem, to jednym osobom będzie odpowiadał smak produktów ekologicznych – innym zaś już nie.

Czy to oznacza, że nie warto wybierać produktów ekologicznych? Niekoniecznie – chociaż należy pamiętać, że etykieta „żywność ekologiczna” nie jest równoważnikiem żywności zdrowej lecz jedynie deklaracją korzystania z pewnego modelu produkcji żywności – która dla wielu osób będzie przekonywująca i będą za nią skłonni zapłacić więcej. W chwili obecnej na terenie Unii Europejskiej wymaga się od producentów specjalnych certyfikatów, które zezwalają na późniejsze nazywanie ich wyrobów produkcją ekologiczną.

Dlaczego tak drogo?

Żywność ekologiczna aby móc tak się nazywać musi spełnić odpowiednie prawne wymagania metod produkcji – produkty, które je spełniają mogą certyfikować się specjalnym logo [3]. Gwarancją ekologicznego pochodzenia produktu żywnościowego jest obecność na etykiecie informacji wymaganych przez Rozporządzenie Rady (EWG) nr 2092/91, w tym numeru certyfikatu upoważnionej jednostki certyfikującej.

Nieco łatwiej jest usprawiedliwić przed samym sobą spożywanie tylko ekologicznych produktów z pobudek czysto ekologicznych. Gdy mówimy o hodowli zwierząt – hodowle ekologiczne są dla zwierząt zazwyczaj bardziej przyjazne (łatwe do odcyfrowania są n.p. kody jajek). Również uprawy ekologiczne są bardziej przyjazne dla otaczającego środowiska.

Podsumowanie

Czy powyższe tłumaczy wysokie koszty żywności ekologicznej? Niektóre kwestie takie jak smak oraz sprawy środowiska są trudno mierzalne. Dla wielu osób spożywanie takiej żywności to styl życia, lepsze samopoczucie dzięki czynnikom czysto psychologicznym. Tak więc to czy jesteśmy w stanie zapłacić kilkadziesiąt procent a czasem i kilka razy więcej za produkt ekologiczny zależy od tego jak bardzo zależy nam na ograniczeniu wpływu pestycydów na nasz organizm oraz czy chcemy prowadzić bio-styl życia w maksymalnie szerokim zakresie.

Bibliografia:

1. Magkos F, Arvaniti F, Zampelas A. Organic food: buying more safety or just peace of mind? A critical review of the literature. Crit Rev Food Sci Nutr. 2006;46(1):23-56. doi: 10.1080/10408690490911846. PMID: 16403682.
2. Komati N, Cravedi JP, Lecerf JM, Belzunces LP, Tailliez D, Chambrier C, Calvarin J, Amiot MJ. Potential Health Benefits of a Diet Rich in Organic Fruit and Vegetables versus a Diet Based on Conventional Produce: A Systematic Review. Nutr Rev. 2024 Aug 5:nuae104. doi: 10.1093/nutrit/nuae104. Epub ahead of print. PMID: 39101594.
3. https://agriculture.ec.europa.eu/farming/organic-farming/organic-logo_pl

• Data pierwotnej publikacji: 5.08.2013
• Data ostatniej aktualizacji o wyniki badań: 6.08.2024