Sok z brzozy – dobro z natury

Sok z brzozy, oskoła, woda brzozowa (ang. Birch sap) pochodzi z drzew z rodzaju Betula (rodzina brzozowatych). Jest to bezbarwna ciecz podobna do wody, z nutami słodkich aromatów. Po kilku dniach zaczyna fermentować i nabiera bardziej kwaśnego smaku. Jego konsystencję porównuje się do wody kokosowej, ponieważ jest nieco jedwabista. Może być spożywany samodzielnie, ale wykorzystuje się go także do produkcji innych produktów jak syropy, wino, piwo i miód pitny. Warto czytać etykiety produktów brzozowych, ponieważ mogą zawierać dodatek cukrów i aromatów [1,2].

Woda brzozowa od wieków spożywana jest w Europie Północnej, Chinach i Japonii ze względu na jej potencjalny korzystny wpływ na zdrowie. Ma zastosowanie także w kosmetykach i produktach do pielęgnacji skóry [1].

Pozyskiwanie soku z brzozy

Sok z brzozy zbierany jest wczesną wiosną, zanim pojawią się zielone liście. Kiedy kończy się zima – woda, minerały i cukry są wytłaczane z korzeni brzozy, dlatego w tym czasie wierci się otwór w pniu brzozy, aby można było zebrać sok do przymocowanych pojemników lub toreb za pomocą rurki. W Europie Środkowej jest to koniec marca i początek kwietnia. Brzoza może wydzielać sok od 2 do 4 tygodni, a jej wydajność zależy od gatunku [1,2,3].

W Europie głównym źródłem soku drzewnego są brzozy: Betula pendula Roth. (brzoza brodawkowata) oraz Betula pubescens Ehrh. (brzoza omszona). Obecnie sok brzozowy staje się coraz bardziej popularny jako naturalny probiotyk, po fermentacji [3].

Odwrócona osmoza soku brzozowego pozwala na uzyskanie produktu o słodkim smaku, wysokiej zawartości minerałów oraz bez zagrożenia dla konsumentów pod względem zawartości metali ciężkich. Otrzymany koncentrat posiada wszystkie cechy nowoczesnego produktu spożywczego (atrakcyjny smak, uzyskiwany przy użyciu nowej technologii, spełnia wymogi tzw. „czystej etykiety” i może być określany jako „superfood”) [4].

Sok z brzozy jest dobrym źródłem wielu składników odżywczych

Na skład jakościowy wody brzozowej wpływa wiele czynników, w tym miejsce pochodzenia, rodzaj gleby, gatunek i wiek drzewa. Nie mniej jednak zawiera mało kalorii i cukrów, a jednocześnie dużo składników odżywczych, w tym wapń, potas, magnez, mangan, fosfor, miedź oraz witaminę C i kwas foliowy. Dodatkowo posiada przeciwutleniacze polifenolowe, które zmniejszają stres oksydacyjny w ludzkim organizmie i redukują wolne rodniki [2,3]. Wśród wolnych aminokwasów najczęściej wykrywane są glutamina, cytrulina, kwas glutaminowy, izoleucyna, walina i asparagina. Stanowią one 92-96% całkowitej zawartości aminokwasów, natomiast ich stężenia mogą zmieniać się w trakcie sezonu przepływowego. W Polsce całkowita zawartość cukrów w sokach z brzozy waha się w granicach 2,5-2,6%, a dominującymi węglowodanami są glukoza i fruktoza [3].

ORIENTACYJNA WARTOŚĆ ODŻYWCZA ekologicznego SOKU Z BRZOZY bez dodatku cukru (w 100ml)

	Sok z brzozy
Wartość energetyczna	15,3kJ/ 3,6kcal
Tłuszcz	0g
Węglowodany	0,9g
w tym cukry	0,8g
Błonnik	0g
Białko	0g
Sól	0g

Ze względu na skład chemiczny, sok brzozowy można uznać za niskokaloryczny. Pod względem zawartości minerałów może odpowiadać wodom średnio i wysoko zmineralizowanym. Ze względu na zawartość składników mineralnych, przeciwutleniaczy sok brzozy omszonej jest tak samo cenny jak sok brzozy srebrzystej. Różnice mogą być spowodowane rodzajem siedlisk i zmiennością międzyosobniczą [3].

Sok z brzozy jest źródłem manganu

Mangan jako mikroelement jest niezbędny do rozwoju i utrzymania zdrowia kości. W połączeniu z wapniem, cynkiem i miedzią (znajdującymi się w wodzie brzozowej) – mangan może zmniejszać resorpcję kości u starszych kobiet, które narażone są na pojawienie się osteoporozy. Mangan wchodzi w skład przeciwutleniacza – dysmutazy ponadtlenkowej (SOD), który chroni komórki przed stresem oksydacyjnym i może zmniejszać ryzyko niektórych chorób przewlekłych. Ten składnik mineralny wspomaga również trawienie białek, węglowodanów i może pomóc kontrolować poziom cukru we krwi [1].

Poprawa zdrowia skóry

Ze względu na swoje właściwości nawilżające i przeciwutleniające woda brzozowa bywa składnikiem balsamów i innych kosmetyków.

W badaniu z 2017r. [5] wykazano, iż sok z brzozy w wysokich stężeniach stymuluje zarówno fibroblasty skóry, jak i keratynocyty i pomaga w ten sposób zachować zdrową i odmłodzoną skórę.

Wyniki badania z 2019r. [6] sugerują, że ekstrakty z brzozy białej (Betula alba) stanowią ważny naturalny składnik do tworzenia produktów kosmetycznych o działaniu fotoochronnym. Częściowo korzyści te mogą wynikać z zawartości witaminy C w soku z brzozy, która również może chronić skórę przed szkodliwymi promieniowaniami UV. Witamina C stymuluje również produkcję kolagenu – białka pomagającego utrzymać elastyczną i nawilżoną skórę.

Nie mniej jednak potrzebne są dalsze badania dotyczące wpływu wody brzozowej na zdrowie skóry.

Wzmocnienie włosów

Witamina C wspomagając produkcję kolagenu, a także wchłanianie żelaza – może wzmacniać włosy. Kolagen jest głównym białkiem tkanki łącznej i odpowiada m.in. za elastyczność skóry. Zarówno kolagen, jak i żelazo wspomagają wzrost i strukturę włosów. Chroniąc przed wolnymi rodnikami witamina C zapobiega uszkadzaniu komórek włosów. Woda brzozowa polecana jest czasem do wykonywania tzw. wcierek we włosy [1].

Podsumowanie

Sok z brzozy dostarcza minerałów i przeciwutleniaczy oraz ma orzeźwiający słodki smak. Nie jest to jednak magiczny napój. Nie ma dowodów naukowych potwierdzających jego lecznicze działanie. Potrzeba więcej badań, aby potwierdzić potencjalne korzyści wynikające ze spożywania wody brzozowej. Może służyć nawodnieniu organizmu, natomiast nie zapobiega, ani nie leczy dolegliwości.

Woda brzozowa ogólnie uważana jest za bezpieczną, gdy jest spożywana z umiarem. Warto skosztować soku z brzozy, natomiast nie jest on niezbędnym produktem w naszej diecie. Osoby z alergią na pyłki brzozy powinny zachować ostrożność. Nadmierne spożywanie soku z brzozy może nieść ryzyko toksyczności manganu – jest to szczególnie niebezpieczne dla osób z zaburzeniami czynność wątroby.

Piśmiennictwo

1. McGrane, K. (2019). What is birch water? Benefits and downsides. Pobrane z: https://www.healthline.com/nutrition/birch-sap (data dostępu: 18.08.2020r.).

2. Tobritzhofer, B. (2019). Birch sap: Health benefits, use of birch water. Pobrane z: https://www.thehealthycuisine.com/birch-sap/ (data dostępu: 18.08.2020r.).

3. Grabek-Lejko, D., Kasprzyk, I., Zaguła, G., Puchalski C. (2017). The Bioactive and Mineral Compounds in Birch Sap Collected in Different Types of Habitats. Baltic Forestry, 23(1).

4. Bilek, M., Wawer, J., Szwerc, W., Słowik, K., Sosnowski, S. (2018). Birch sap concentrate as potential modern food product. Econtechmod. An International Quarterly Journal 1: 5-9.

5. Boroduskis, M., Kaktina, E., Blake I., & Nakurte, I., Dzabijeva D., Kusina I., Micule S., Ramata-Stunda, A. (2017). Chemical characterization and in vitro evaluation of birch sap and a complex of plant extracts for potential use in cosmetic anti-ageing products. Environmental and Experimental Biology, 15(1): 29-36.

6. Softa, M., Percoco, G., Lati, E., Bony P. (2019). Birch Sap (Betula alba) and Chaga Mushroom (Inonotus obliquus) Extracts Show Anti-Oxidant, Anti-Inflammatory and DNA Protection/Repair Activity In Vitro. Journal of Cosmetics, Dermatological Sciences and Applications, 9: 188-205.