Świdośliwa. Uprawa, wartości odżywcze i właściwości prozdrowotne

Świdośliwa (Amelanchier Medik) należy do rodziny różowatych (Rosaceae), podrodziny jabłkowatych (Pomoideae). Uprawiana jest w Europie od ponad 200 lat. Została sprowadzona z Kanady ze względu na owoce, które zastępowały rodzynki. Owoce świdośliwy są małe, podobne rozmiarem i kolorem do borówki lub aronii. Krzew świdośliwy pełni także funkcję dekoracyjną. W okresie kwitnienia pojawiają się na nim piękne białe kwiaty. W jesieni liście niektórych odmian przybierają wspaniałe kolory w różnych odcieniach czerwieni [4].

Jaką odmianę świdośliwy wybrać?

Honeywood

Krzew dorasta do wysokości 5 m. Odmiana długowieczna, 50 lat i więcej. Owoce dosyć duże o średnicy do 16 mm, po 9-15 w zwartym gronie, lekko spłaszczone do kulistych, niebiesko-czarne ze słabym nalotem. Dojrzewanie owoców równomierne, smak bardzo dobry.

Buffalo

Krzew dorasta do wysokości. Odmiana długowieczna, do 70 lat. Owoce o średnicy do 14 mm, po 7-13 w luźnym gronie, kuliste, niebiesko-czarne ze słabym nalotem. Owoce smaczne, deserowe, nadają się do przetwórstwa.

Altaglow

Krzew dorasta do wysokości 7 m. Krzew długowieczny, do 40 lat i więcej. Owoce durze o średnicy do 16 mm, po 5-9 w zwartym gronie, kuliste, różnej wielkości o białym kolorze. Pełni głównie funkcję dekoracyjną.

Prince William

Krzew dorasta do wysokości 2,5- 3 m. Owoce w zwartym gronie o średnicy do 12 mm. Owoce słodkie, nadające się do przetworów.

Thiessen

Krzew dorasta do wysokości 5 m. Odmiana długowieczna – 70 lat i więcej. Owoce duże o średnicy do 17 mm, kuliste, niebiesko-czarne ze słabym nalotem.

Forestburg

Krzew dorasta do wysokości Długość życia do 40 lat i więcej. Owoce o średnicy 16 mm, kuliste, niebiesko czarne z nalotem, średnio po 7-11 w zwartym gronie.

Pembina

Krzew dorasta do wysokości 5 m. Odmiana długowieczna do 70 lat i więcej. Owoce do średnicy do 14 mm, owalne do prawie kulistych, niebiesko-czarne z nalotem, średnio po 9-13 w gronie równomiernie dojrzewającym.

Moonlake

Krzew dorasta do wysokości 3 m. Owoce o średnicy do 16 mm, kuliste, niebiesko-czarne z nalotem, średnio po 6-10 w luźnym gronie.

Nelson

Krzew dorasta do wysokości 1,5 m. Owoce średniej wielkości, o średnicy do 13 mm, prawie kuliste, niebiesko-czarne ze słabym nalotem, po kilka nasion w owocu. Dojrzewanie owoców nierównomierne, smak dobry.

Lee

Krzew dorasta do wysokości 3 m. Owoce o średnicy do 16 mm i intensywnym smaku.

Elizabeth

Krzew dorasta do wysokości 4 m. Owoce o średnicy do 15 mm, słodkie, równomiernie dojrzewające w gronach.

Regent

Krzew dorasta do wysokości 2 m. Owoce o średnicy do 13 mm, owalne, niebiesko-czarne z nalotem, średnio po 7-11 w gronie.

Success

Krzew dorasta do wysokości 2 m. Odmiana długowieczna 70 lat i więcej. Owoce o średnicy do 14 mm, owalne, do prawie kulistych, niebiesko-czarne z nalotem, średnio po 7-11 w luźnym gronie.

Parkhill

Krzew dorasta do wysokości 1,5 m. Owoce o średnicy do 13 mm, kuliste, niebiesko-czarne z nalotem, po 7-11 w gronie.

Smoky

Krzew dorasta do wysokości 4,5 m. Odmiana długowieczna, 70 lat i więcej. Owoce średnio duże, do 14 mm, po 7-11 w zwartym gronie, dojrzewają nierównomiernie. Owoce są smaczne i bardzo słodkie [7].

Przetwory z świdośliwy

Świdośliwa to dobry surowiec do produkcji dżemów, konfitur, soków i syropów. Owoce świdośliwy można także suszyć oraz mrozić. 

Przepis na dżem z owoców świdośliwy:

Składniki:

• Sok i skórka otarta z 1 cytryny,
• 450 g cukru,
• 600 g owoców świdośliwy

Przygotowanie:

• Umyte owoce świdośliwy wrzucić do płaskiego garnka,
• podgrzewać na małym ogniu, aż zaczną puszczać sok,
• dodać cukier, sok i skórkę z cytryny,
• podgrzewać i mieszać, aby cukier się rozpuścił,
• gotować około 20 minut na małym ogniu,
• kiedy dżem ostygnie sprawdzić jego gęstość – jeśli jest odpowiednia, doprowadzić dżem do wrzenia i przełożyć do słoików,
• jeżeli dżem jest zbyt rzadki, gotować kolejne 15 minut,
• pasteryzować słoiki z dżemem około 10 minut.

Świdośliwa a borówka amerykańska

Świdośliwa ma bardzo podobny smak do borówki. Różnią się jednak wartością odżywczą [3].

Porównanie Wartości odżywczych w 100 g
Borówka Amerykańska	Świdośliwa
0,57 g białka	0,85 g białka
2,4 g błonnika	5,9 g błonnika
6 mg wapnia	43 mg wapnia
0,3 mg żelaza	1 mg żelaza
6 mg magnezu	24,4 mg magnezu
77 mg potasu	162,1 mg potasu
9,7 mg witaminy C	3,6 mg witaminy  C
0,1 mg witaminy B2	3,5 mg witaminy B2

Prozdrowotne właściwości świdośliwy

Oceniono zawartość polifenoli i aktywność przeciwutleniającą dla 17 odmian świdośliwy. Odmiana Nelson była najbogatsza w zawartość polifenoli, antocyjanów i procyjanidyn. Odmiana ta charakteryzowała się również najwyższym potencjałem antyoksydacyjnym oraz dobrą stabilnością podczas przechowywania [1]. Świdośliwa zawiera antocyjany wykazujące właściwości przeciwutleniające. Przypisuje się im działanie przeciwnowotworowe, przeciwzapalne i wazoochronne [6].

Antocyjany to grupa flawonoidów odpowiedzialna za niebieski,  fioletowy i czerwony kolor wielu owoców, kwiatów i liści. Przeprowadzono badanie, w którym oceniono wpływ przyjmowania suplementów antocyjanów, pochodzący ze świdośliwy. Przyjmowanie tych suplementów z każdym posiłkiem, zapewnia wyższe stężenia antocyjanów i ich metabolitów w osoczu niż schematy dawkowania raz lub dwa razy dziennie [2].

Jednym z ostatnich obszarów badań jest zapobieganie i cukrzycy za pomocą naturalnych substancji. Bioaktywne składniki zawarte w świdośliwie, zwłaszcza polifenole, mogą obniżać poziom glukozy we krwi i regulować gromadzenie glikogenu. Z tego powodu mogą być przydatne w profilaktyce cukrzycy [5]. Nowe wyniki badań sugerują, że świdośliwa, jako naturalna żywność, może być jednym ze środków przydatnych w zapobieganiu cukrzycy [8].

Uprawa

Krzew świdośliwy w zależności od odmiany uzyskuje wysokość 1,5-7 m (w wieku 4-5 lat). Co roku, z podziemnej części pędu wyrastają rozłogi (odrosty korzeniowe). Pierwsze owoce pojawiają się w 3. roku po posadzeniu, a w pełnię owocowania wchodzą w 5. roku. Krzewy wszystkich odmian świdośliwy plonują regularnie, wydając obfite plony. Większość odmian dojrzewa od połowy czerwca do końca lipca. Okres owocowania jest ograniczony czasowo do około 3 tygodni przy danej odmianie.

Zbiór owoców w zależności od odmiany może być regularny co 2-3 dni lub przesunięty w czasie na jeden zbiór w tygodniu. Na skalę towarową uprawiana jest w Stanach Zjednoczonych i Kanadzie. Jest to roślina niewymagająca, łatwa w uprawie i z możliwością zbioru kombajnowego.  Świdośliwa jest mrozoodporna, wytrzymuje spadki temperatur nawet do -30°C.

Podsumowanie

Świdośliwa, mimo że praktycznie nieobecna na polskim rynku, może być ciekawym uzupełnieniem oferty owoców jagodowych. Polski rynek owoców cały czas poszukuje kolejnych nisz, które chętnie wchłania.

Bibliografia:

1. Bakowska-Barczak, A., Kołodziejczyk, P. (2008). Evaluation of Saskatoon Berry (AmelanchieralnifoliaNutt.) Cultivars for theirPolyphenol Content, AntioxidantProperties, and Storage Stability. Journal of Agricultural and Food Chemistry, 56, 9933-9940.
2. Fang, J., Huang, J. (2020). Accumulation of plasmalevels of anthocyaninsfollowingmultiplesaskatoonberrysupplements. Xenobiotica, 50, 4, 454-457.
3. Hosseinian, F. S., & Beta, T. (2007). Saskatoon and wildblueberrieshavehigheranthocyanincontentsthanother Manitoba berries. Journal of agricultural and food chemistry, 55, 26, 10832-10838.
4. Juríková, T., Balla, S., Sochor, J., Pohanka, M., Mlcek, J., & Baron, M. (2013). Flavonoid profile of saskatoonberries (AmelanchieralnifoliaNutt.) and theirhealthpromotingeffects. Molecules, 18, 10, 12571-12586.
5. Meczarska, K., Cyboran-Mikolajczyk, , Wloch, A. (2017). Polyphenolcontent and bioactivity of Saskatoon berry (Amelanchieralnifolianutt.) leaves and berries.  Acta PoloniaePharmaceutica-DrugResearch, 74, 2, 660–669.
6. Ozga, J., Saeed, A. , Reinecke, D. (2006) Anthocyanins and nutrientcomponents of saskatoonfruits (AmelanchieralnifoliaNutt.). Canadian journal of plant science, 86, 193-197.
7. Seliga, Ł., Pluta, S. (2016). Ocena wzrostu i plonowania kilku genotypów świdośliwyolcholistnej (amelanchieralnifolianutt.) w centralnej Polsce. Zeszyty Naukowe Instytutu Ogrodnictwa, 24, 109-119.
8. Zhao, L., Huang, F., Hui, A. L., &Shen, G. X. (2020). Bioactive Components and HealthBenefits of Saskatoon Berry. Journal of DiabetesResearch, 2020.